Απο την ιστορία της Ηπείρου: Μεσελέδες (Α' Μέρος)

Μεσελέδες

Α' Τι είναι οι μεσελέδες ;

Σπειριά σιτάρι, σπειριά νταρί, σπειριά αραποσίτι! Γεννήματα του νου και της καρδιάς , παιδιά της μνήμης. Έρχονται από το βάθος των αιώνων και κυλούν από τα γεροντικά χείλη προτού τα σφραγίσει του θανάτου το βαμπάκι και τα σκεπάσει του τάφου το χώμα. Φτεροκοπούν από τα χείλη στ' αυτιά και χάνονται στου χρόνου το αχνό σβύσιμο.

Μεσελέδες, μουαμπέτι ελαφρό, αφήγηση χωρίς αξιώσεις, που απλώνεται παντού, στο χώρο και στο χρόνο, σε πρόσωπα και σε πράγματα.

Στοματικές παραδόσεις, που μέσα σ' αυτές σπιθίζει το πνέυμα. Συχνά συμπληρώματα της ιστορίας.

Β' Πού και πώς λέγονται ;

Στις μακρές χειμωνιάτικες ώρες, που ξεφυλλίζουν οι χωρικοί το καλαμπόκι, μεσελέδες λένε. Χειμώνα στην παραστιά, που ξεφλουδίζουν το ρεβίθι, μεσελέδες λένε. Στης εκκλησίας το χαγιάτι, ύστερα από την απόλυση της λειτουργίας, όταν το παγούρι του ρακιού φέρνει γύρω από στόμα σε στόμα στους λαμπροφορεμένους χωριανούς κι ενώ μασουλάνε τα κόλλυβα του μνημοσύνου, πάλι μεσελέδες λένε. Στο μύλο, που περιμένουν ν' αλέσουν τα γεννήματα, στο μεσοχώρι το γλυκό ανοιξιάτικο βραδυνό τριγύρω- γύρω καθισμένοι στα πεζούλια οι γερόντοι, στου νεκρού το ξενύχτισμα, στα πογκανίκια και στα επιστρόφια του γάμου οι συμπεθέροι, μεσελέδες λένε. Λένε μεσελέδες κάθε πού θ' αδειάσουν από της δουλειάς τον πικρό μόχθο.

Γ' Πού αναφέρονται;

Θέματα των μεσελέδων είναι πρόσωπα και πράγματα, η θρησκεία, η παιδεία, το εμπόριο, οι πόλεμοι, το έθνος, η δουλεία και η απελευθέρωση, τα ήθη και τα έθιμα κι οι δοξασίες του λαού.

Ο μεσελές, ο λόγος ο φιλοσοφημένος, το μολόγημα είναι πουλί πετούμενο

που δεν γνωρίζει σύνορα, που δεν έχει ανάγκη από διαβατήριο για να διαβεί από τόπο σε τόπο κι από στόμα σε στόμα.

« Κίνησε ο Ρόβας κίνησε, μεσ' στη Βλαχιά να πάη»

Σπίθα από τ' ασημένια πέταλα τ' αλόγου κι ο μεσελές παρακολουθεί τον ταξιδιώτη και γυρίζει και γυρίζει στου χρόνου το διάβα.

Δ' Πώς μαζευτήκαν ; Λίγα λόγια επιμνημόσυνα. Ένα μπουκέτο λουλούδια γι' αυτούς που ζούνε.

Κατά την ωραία συνήθεια του τόπου μας έμαθα να τιμώ τους γερόντους καινα τους φιλώ το χέρι. Σκεφτόμουν πάντα πως αυτοί, παρά την αγραμματωσύνη, που έιχαν μερικοί, ήταν σοφώτεροι από μένα. Αν έιχαν διπλάσια χρόνια από μένα, ήταν δυο φορές ανώτεροί μου, αν έιχαν τριπλάσια, τρεις φορές ανώτεροί μου.

Έτσι κέρδιζα την αγάπη τους, έτσι κέρδιζα την εμπιστοσύνη τους.

Κατά το στάδιο της συλλογής των μεσελέδων ποτέ μου δεν προσπάθησα να διορθώσω κανέναν. Πάντοτε επεδοκίμαζα με επιφωνήματα θαυμασμού κάθετι που λέγαν. Έγραφα και ζητούσα διασαφήσεις. Ποτέ δεν είπα σε κανέναν, ότι τούτο δεν χρειάζεται ή εκείνο είναι ανούσιο. Με υπομονή κατέγραφα και τις παραμικρότερες ανοησίες ή και γεροντικές κομπορρημοσύνες για να μη τους αποθαρρύνω. Όταν σταματούσαν, τους υπέβαλα ερωτήσεις και η γεροντική τους μηχανή άρχιζε και δούλευε.

Ποτέ δεν πήγα προγραμματισμένος με το μολύβι στο χέρι. Η ανάκριση είναι πάντοτε ενοχλητική. Η εργασιά άρχιζε πάντα σαν φυσιολογική συνέπεια της συζητήσεως.

- Α! Να γράψουμε κι αυτό γιατί είναι ωραίο! Να σώσουμε και εκείνο γιατί είναι σπουδαίο!

Πολλοί δίναν την ελπίδα πως θα ήταν μαντέμια γι' αυτή τη δουλειά. Μάταιος κόπος. Παράδειγμα: Ένας παπάς ανώνυμος εβδομήντα ετών, τελειόφοιτος σχολαρχείου. Μόλις άρχιζε η συζήτηση διαπιστώνονταν πως ήταν ξερός, σαν την συκιά την κατάξερη, που δεν κάνει ούτε σύκα , ούτε φύλλα!

Άλλοι πάλι ξέρουν πολλά κι έχουν και αρχειακές πηγές στα χέρια τους. Μα να φανούν γενναίοδωροι ποτέ δεν το σκέφθηκαν. Γι' αυτούς ταιριάζει η παροιμία της λυσσιασμένης σκύλλας, που φέρνοντας γύρω σ' ένα σωρό κριθάρι, ούτε αυτή τρώγει, γιατί δεν είναι η τροφή της, μα ούτε το άλογο αφήνει να φάει, παρά το γαυγίζει με επιμονή και το διώχνει.

Πολλές φορές στάθηκα τυχερός. Της τύχης αυτής γεννήματα είναι οι μεσελέδες. Κερήθρες με κερί και μέλι χρυσαφί της φτωχής μας ιστορίας βοηθήματα και της λαογραφίας.

Ετοίμασε η Ιωάννα Λουμπόνια, (Ιστορικός) με πληροφορείες από το βιβλιο ΗΠΕΙΡΟΣ (Λαογραφικά- Ηθογραφικά – Εθνογραφικά) του Αλεξ. Χ Μαμμόπουλου, Αθήνα 1961, Τομος Α, σελ 1-3.