10 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΣΑΜΗΔΕΣ - 10 PYETJE DHE PËRGJIGJE MBI ÇAMËT.

10 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΣΑΜΗΔΕΣ τοῦ Κωνσταντίνου Χολέβα   Πολιτικοῦ Ἐπιστήμονος  Τόν τελευταῖο καιρό γίνεται καί πάλι συζήτηση γιά τούς "Τσάμηδες". Ἡ ἀλβανική προπαγάνδα ἐπαναφέρει ἕνα ζήτημα τό ὁποῖο δημιουργεῖ ἀρνητικό κλῖμα στίς ἑλληνοαλβανικές σχέσεις καί προκαλεῖ ἤδη τήν ἀνησυχία πολλῶν Ἑλλήνων, ἰδίως στίς περιοχές που συνορεύουν μέ τήν Ἀλβανία, δηλαδή στούς Νομούς τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας καί τῆς Ἠπείρου. Γιά νά δώσουμε μιά σύντομη εἰκόνα τοῦ θέματος κατά τρόπο κατανοητό ἀπό τόν ἀναγνώστη παρουσιάζουμε δέκα ἐρωτήσεις μέ τίς ἀντίστοιχες ἀπαντήσεις γιά τό θέμα τῶν Τσάμηδων. 1) Τί σημαίνει ἡ ὀνομασία Τσάμης;  Μέ τό ὄνομα αὐτό ἐννοοῦμε μία ὁμάδα Μουσουλμάνων πού ἔζησαν στήν Θεσπρωτία ἀπό τόν 17ο μέχρι τά μέσα τοῦ 20οῦ αἰῶνος. Ἡ λέξη ἀποτελεῖ παραφθορά τοῦ ὀνόματος Θύαμις, ὅπως ἦταν γνωστός στήν ἀρχαιότητα ὁ ποταμός Καλαμᾶς. 2) Πῶς βρέθηκε στήν Θεσπρωτία αὐτή ἡ ὁμάδα; Οἱ Τσάμηδες ἀποτελοῦν τούς ἀπογόνους ἐξισλαμισθέντων Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν τῆς Ἠπείρου. Πολλοί ἀπ' ἀυτούς ἐξισλαμίσθηκαν βιαίως μετά τήν ἀτυχῆ ἐξέγερση τοῦ Ἐπισκόπου Τρίκκης Διονυσίου ( τοῦ "Σκυλοσόφου") στίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰῶνος, ἐνῷ ἄλλοι προσεχώρησαν ἑκουσίως στό Ἰσλάμ γιά νά ἀποκτήσουν ἀξιώματα (Σπαχῆδες) . Ἡ ἀλλαγή θρησκεύματος ὁδήγησε πολύ γρήγορα καί στήν μεταστροφή τῆς ἐθνικῆς συνειδήσεως. Ἔγιναν Τουρκαλβανοί καί φανατικοί διῶκτες τῶν Ρωμηῶν. Τοῦτο μαρτυρεῖ ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Πίστη ἀποτελεῖ ἕνα ἰσχυρότατο στοιχεῖο τῆς ἐθνικῆς μας ταυτότητος. 3) Πῶς παρέμειναν στόν ἑλλαδικό χῶρο μετά τήν ἀνταλλαγή τῶν πληθυσμῶν;  Βάσει τῆς συνθήκης τῆς Λωζάννης τοῦ 1923 οἱ Ἀλβανόφωνοι Μουσουλμάνοι τῆς Θεσπρωτίας κρίθηκαν ὡς "ἀνταλλάξιμοι". Ὅμως ἡ τότε Κυβέρνηση τοῦ Στρατηγοῦ Θεοδώρου Παγκάλου δέν τούς ἔστειλε στήν Ἀλβανία μέ τήν ἐλπίδα ὅτι ἡ χειρονομία αὐτή θά μετροῦσε θετικά στίς σχέσεις μας μέ τό νεοσύστατο ἀλβανικό κράτος. Δυστυχῶς ἀπό τότε μέχρι σήμερα ἡ ἐμπράκτως ἐκδηλούμενη καλή διάθεση τῆς χώρας μας δέν ἀποδίδει τά ἀναμενόμενα ἀπό ἀλβανικῆς πλευρᾶς. Βλέπουμε ἄλλωστε τήν ἀρνητική στάση τῶν Τιράννων ἔναντι τῶν Βορειοηπειρωτῶν. 4) Γιατί κατηγοροῦνται γιά ἀνθελληνική δράση; Κατά τήν Ἰταλική ἐπίθεση ἐναντίον τῆς χώρας μας τρία ἀπό τά δεκατέσσερα συμπράξαντα ἀλβανικά τάγματα ἦσαν στελεχωμένα ἀπό Τσάμηδες, πού ἐπεδόθησαν σέ ἀκατονόμαστες ἀδικοπραγίες. Στήν διάρκεια τῆς Κατοχῆς οἱ Τσάμηδες ἔγιναν οἱ καλύτεροι συνεργάτες τῶν Ἰταλῶν Φασιστῶν καί διέπραξαν μύριες ὅσες βιαιότητες εἰς βάρος τῶν συγχωριανῶν τους Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων. Μέ ὀργανωτή τήν Ἀλβανική Ἐθνική Ἐπιτροπή ( ΞΙΛΙΑ) καί ἀρχηγούς τήν περιώνυμη οἰκογένεια Ντίνο Μπέη διέπραξαν λεηλασίες, σφαγές καί δολοφονίες καί ἐμπρησμούς κατοικιῶν. Σύνθημά τους ἦταν ὅτι ὅλη ἡ Ἤπειρος μέχρι καί τήν Πρέβεζα πρέπει νά γίνει ἀλβανική! Μετά τήν συνθηκολόγηση τῶν Ἰταλῶν οἱ Τσάμηδες συνεργάσθηκαν μέ τούς Γερμανούς κατακτητές και συνέχισαν τά ἐγκλήματα μέ ἀποκορύφωμα τήν μαζική ἐκτέλεση 49 προκρίτων τῆς Παραμυθιᾶς στίς 29/9/1943. 5) Πῶς ἔφυγαν ἀπό τήν πατρίδα μας; Οἱ Τσάμηδες κατεδιώχθησαν ἀπό τίς ὁμάδες Ἐθνικῆς Ἀντιστάσεως τοῦ Ναπολέοντος Ζέρβα (ΕΔΕΣ) . Ἀποφασιστικές ἦταν οἱ ἑλληνικές νίκες στήν πρώτη μάχη τῆς Μενίνας ( Νεράιδας) στίς 17 καί 18/8/1944 καί στήν δεύτερη μάχη τῆς Μενίνας στίς 20 καί 21/9/1944. Πολλοί Γερμανοί καί Τσάμηδες κατέφυγαν γιά να σωθοῦν στήν Ἀλβανία, τούς δέ ἐνόπλους Τσάμηδες ἀκολούθησαν καί οἱ οἰκογένειές τους. 6) Ὑπάρχουν καταδίκες εἰς βάρος τους;  Βεβαίως. Τό 1945 τό Εἰδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Ἰωαννίνων κατεδίκασε ἐρήμην 1930 Τσάμηδες ἐπί συνολικοῦ πληθυσμοῦ 19.000 ( Ὁ ἕνας στούς δέκα ἦταν ἐγκληματίας πολέμου! ). Πολλοί κατεδικάσθησαν στήν ποινή τοῦ θανάτου, ἀλλά εὑρίσκοντο ἤδη ἀσφαλεῖς στήν Ἀλβανία, ἐνῷ ἡ ἀγροτική περιουσία τους ἀπεδόθη βάσει νόμου στούς ἀκτήμονες τῆς πςεριοχῆς πού εἶχαν ζήσει "στό πετσί τους" τήν ἀγριότητα τῶν Τσάμηδων. Σήμερα ζοῦν στήν Ἑλλάδα μόνο 56 Τσάμηδες. 7) Πῶς ἐπανῆλθε τό θέμα στήν ἐπικαιρότητα;  Τό ζήτημα τῶν Τσάμηδων ἐπανῆλθε τά τελευταῖα χρόνια ἀπό μία ὀργανωμένη ἐκστρατεία τῆς ἀλβανικῆς προπαγάνδας, ἡ ὁποία στηρίζεται καί ἀπό τά δύο μεγάλα κόμματα, Δημοκρατικό καί Σοσιαλιστικό. Ἀναφέρουμε ἐνδεικτικά ὅτι τόν Νοέμβριο τοῦ 1999 ὁ Ἀπελευθερωτικός Στρατός τοῦ Κοσσυφοπεδίου ἀπεφάσισε τήν συγκρότηση "Ἀνεξάρτητης Ταξιαρχίας τῆς Τσαμουριᾶς". Ἡ  πολιτική Ὀργάνωση "Τσαμερία" ἱδρύθηκε στά Τίραννα  τό 1991 καί πραγματοποιεῖ ἐκδόσεις "Ντοκουμέντων" μέ τήν ὑποστήριξη τῆς Γενικῆς Διευθύνσεως τῶν Ἀρχείων τοῦ Ἀλβανικοῦ Κράτους. Τόν Ἰούνιο τοῦ 2000 τό Δημοτικό Συμβούλιο τῶν Τιράννων ἔδωσε τό ὄνομα Τσαμουριά (δηλ. Θεσπρωτία) σέ ἕνα ἀπό τούς δρόμους τῆς ἀλβανικῆς πρωτεύουσας καί στήν ἐκδήλωση αὐτή ὁ πρώην Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας Σαλί Μπερίσα ζήτησε τήν "ἐπίλυση τοῦ Τσάμικου ζητήματος". Στίς 25 Ἰουλίου 2000 ἡ Ἐπιτροπή Ἐξωτερικῶν Ὑποθέσεων τῆς Ἀλβανικῆς Βουλῆς ἀνεκοίνωσε ὅτι ἡ Τσαμουριά ἀποτελεῖ ἐθνική ὑπόθεση γιά τή Ἀλβανία καί ὅτι θά "διεκδικήσουμε τήν ἐπιστροφή τῶν περιουσιῶν τῶν Τσάμηδων" ! Στόν κρατικό τηλεοπτικό δίαυλο ΕΤ-3 δηλώσεις περί ὑπάρξεως ἀνοικτοῦ θέματος Τσάμηδων ἔκαναν προσφάτως ὁ Ἀλβανός Σοσιαλιστής ἡγέτης Φάτος Νάνο καί ὁ ἀρχηγός τῶν ἐξεγερθέντων Ἀλβανῶν στά Σκόπια Ἀχμέτι. 8) Τί ἐπιδιώκει οὐσιαστικά ἡ Ἀλβανία; Ἐκ πρώτης ὄψεως τό σημερινό αἴτημα φαίνεται νά ἐπικεντρώνεται στήν ἐπιστροφή τῶν περιουσιῶν τῶν Τσάμηδων, ἤδη ὅμως ἀρχίζει νά διαφαίνεται καί ἡ ἐδαφική διεκδίκηση γιά τήν περιοχή τῆς Θεσπρωτίας καί εὐρύτερα γιά τήν ἐντός Ἑλληνκῆς Ἐπικρατείας Ἤπειρο. Οἱ Ἀλβανοί τῶν Σκοπίων δημοσιεύουν   ἀναφανδόν στό Διαδίκτυο χάρτη μέ τά "ἐθνολογικά σύνορα τῆς Ἀλβανίας", ὅπου περιλαμβάνονται ἡ Καστοριά, τά Ἰωάννινα, ἡ Πρέβεζα κ.ἄ.! Πάντως σέ ἔνα βαθμό ἡ προπαγάνδα περί Τσάμηδων χρησιμοποιεῖται καί ὡς ἀντιπερισπασμός γιά νά ξεχάσουμε τήν συνεχιζόμενη καταπίεση τῶν δικαιωμάτων τῶν Ἑλλήνων ἐντός Ἀλβανίας. 9) Ποιά πρέπει νά εἶναι ἡ ἀντίδρασή μας; Ἡ Κυβέρνηση καί οἱ διπλωματικές μας ὑπηρεσίες πρέπει νά διακηρύττουν καί πρός τήν Ἀλβανία καί πρός κάθε ἄλλη χώρα ἤ Διεθνῆ Ὀργανισμό ὅτι ἐμεῖς δέν συζητοοῦμε κἄν τό θέμα , διότι δέν εἶναι δυνατόν νά δικαιωθοῦν οἱ ἐγκληματίες πολέμου ἤ οἱ ὑποβόσκουσες ἐδαφικές διεκδικήσεις. Σέ ἐπίπεδο δέ ἰδιωτικῶν καί πολιτιστικῶν φορέων πρέπει νά ἀπαντοῦμε μέ ἐπιχειρήματα σοβαρά καί κατανοητά ἀπό τό διεθνές κοινό. Πρωτίστως δέ ὀφείλουμε ὅλοι μαζί , Κυβέρνηση, Κόμματα, Ἐκκλησία καί πολίτες,  νά ζητοῦμε τόν σεβασμό τῶν δικαιωμάτων τῆς Ἑλληνικῆς Κοινότητος στήν Ἀλβανία. 10) Ποιοί ἄλλοι προσπαθοῦν νά ἐκμεταλλευθοῦν τό θέμα αὐτό; Τό κατασκευασμένο ἀπό τήν Ἀλβανία ζήτημα προσπαθεῖ νά ἀξιοποιήσει καί ἡ τουρκική προπαγάνδα εἰς βάρος μας, ὅπως φαίνεται καί ἀπό τήν ἱστοσελίδα τοῦ Τουρκικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν στό Διαδίκτυο (ΙΝΤΕΡΝΕΤ). Ἄρα τό θέμα χρειάζεται προσοχή ἐκ μέρους μας καί ὄχι ἀδιαφορία. Ἔχουμε διαπιστώσει κατά τίς τελευταῖες δεκαετίες ὅτι ὅποτε ὑποτιμήσαμε προπαγανδιστικά τεχνάσματα γειτονικῶν χωρῶν βγήκαμε ζημιωμένοι ( π.χ. Μακεδονικό).

10 PYETJE DHE PËRGJIGJE MBI ÇAMËT. nga KOSTANDIN HOLEVA Shkencëtar Politik. Kohët e fundit po bëhet sërish një bisedë për “Çamët”. Propaganda shqiptare risjell një çështje  e cila krijon një klimë negative në marrdhëniet grekoshqiptare dhe nxit një shqetësim tek shumë grekë, në veçanti të atyre që janë në kufi me Shqipërinë dmth në Prefekturat e Maqedonisë Perendimore dhe Epirit. Për të dhënë një pamje të shkurtër të kësaj çështjeje  në mënyrë të kuptueshme për lexuesin do të paraqitim 10 Pyetje  me përgjigjet përkatëse për çështjen e Çamëve. 1)     Çfarë do të thotë emërtimi Çam? Me këtë emër nënkuptojmë një grup Myslymanësh që jetuan në Thesproti nga shekulli i 17 deri në i 20-të. Fjala përbën shtremëbrim të emrit Thiamis, siç ishte i njohur në lashtësi  lumi Kalama. 2)     Si u gjend në Thesproti ky grup? Çamët përbëjnë pasardhësit e Orthodhoksëve të islamizuar në Epir. Shumë prej tyre u islamizuan me dhunë pas kryengritjes të dështuar të Episkopit të Trikkit Dhionis (të “Skilosofit”) në fillimet e shekullit të 17 të, ndërsa të tjerë iu bashkuan me vullnet të lirë Islamit për të marrë grada të ndryshme (Spahinj). Konvertimi, ndryshimi i fesë udhëzoi shumë shpjet dhe në një shndërrim të ndërgjegjies kombëtare. U kthyen në turkoshqiptarë dhe përndjekës fanatikë të Helenëve. Kjo vërteton që   Besimi Orthodhoks përbën një element të fortë të identitetit tonë kombëtar. 3)     Si qëndruan në ambjentin helen pas këmbimit  të popullatave? Me bazë marrveshjen e Lozanës më 1923 Myslymanët shqipfolës të Thesprotisë u gjykuan të  “këmbyeshëm”. Por atëhere Qeveria e Gjeneralit Theodhor Pagalo nuk i dërgoi në Shqipëri me shpresën se ky xhest  do të ndikonte pozitivisht në marrdhëniet tona me shtetin e sapo krijuar Shqiptar. Fatkeqësisht që prej atëhere deri më sot predispozita e mirë e shfaqur me vepra nga vendi ynë nuk jep rezultatet e pritura nga krahu shqiptar. Shikojmë, ndër të tjera, pozicionin negativ të Tiranës kundër Voriepirotëve. 4)     Përse akuzohen për aktivitet anti-grek? Gjatë sulmit italian kundër vendit tonë tre nga 14 batalionet që merrnin pjesë me forcat italiane, të përbëra nga Çamë,  kryen veprime të dhunshme dhe të papërshkrueshme. Gjatë kohës së Pushtimit Çamët u bënë bashkëpuntorët më të mirë të Italianëve dhe Fashistëve dhe kryen një mijë e një të këqija në kurriz të bashkëfshatarëve të tyre Grekë Orthodhoksë. Me organizator Këshillin Shqiptar Kombëtar (KSILIA) dhe udhëheqës familjen e njohur Dino Bej kryen plaçkitje, therje, vrasje dhe djegje shtëpish. Parulla e tyre ishte që i gjithë Epiri deri në Prevezë duhet të bëhet shqiptar! Pas marrveshjes së Italianëve Çamët bashkëpunuan me pushtuesit Gjermanë dhe vazhduan krimet me kulm ekzekutimin e 49 krerëve të Paramithisë më 29/9/1943. 5)     Si u larguan nga atdheu ynë?Çamët u përndoqën nga Grupet e Rezistencës Kombëtare të Napoleon Zervës (EDES). Ishin deçizive fitoret greke në vijën e parë të Meninës (Neraidës) më 17 dhe 18/8/1944 dhe në betejën  dytë të Meninës më 20 dhe 21 Shtator 1944. Shumë Gjermanë dhe Çamë që të shpëtonin gjetën strehë në Shqipëri, ndërsa luftëtarët Çamë i ndoqën dhe familjet e tyre. 6)     Ekzistojnë dënime në kurriz të tyre? Sigurisht më 1945 me një Gjyq të Veçantë të tradhëtarëve të Janinës dënoi në mungesë 1930 Çamë nga një popullatë totale prej 19.000 (një në dhjetë veta ishte kriminel lufte!). Shumë i dënuan me vdekje, por kishin shpëtuar dhe gjendeshin në Shqipëri, ndërsa pasuria e tyre bujqësore u dha në bazë të ligjit tek të papronët e zonës që kishin përjetuar “në lëkurën e tyre” egërsinë e Çamëve. Sot jetojnë në Greqi vetëm 56 Çamë. 7)     Si erdhi sërish kjo temë në rendin e ditës? Çështja e çamëve rierdhi në skenë vitet e fundit nga një fushatë e organizuar e propagandës shqiptare, e cila mbështet nga dy partitë e mëdha, PD dhe PS. Po përmendim si shembull që në Nëntor të 1999 Ushtria Çlirimitare e Kosovës vendosi krijmin e “Brigadës së Pavaruar të Çamërisë”. Organizata politike “Çamëria” u themelua në Tiranë më 1991 dhe kryen botime “Dokumentash” me mbështetjen e Drejtorisë së Përgjithëshme të Arkivit të Shtetit Shqiptar. Më Qershor të 2000 Këshili i Tiranës i dha emrin Çamëri (dmth Thesproti) në një prej rrugët e kryeqytetit, në këtë ceremoni ish Presidenti Sali Berisha kërkoi “zgjidhjen e çështjes çame”. Më 25 Korrik 2000 Këshilli i Çështjeve të Jashtme të Parlamentit Shqiptar shpalli që Çamëria përbën një çështje kombëtare për Shqipërinë dhe që do “të kërkojmë kthimin e pasurisë së Çamëve”! Në kanalin tv et-3 deklarata mbi një çështje të hapur Çame bëri ish-udhëheqësi socialit Fatos Nano dhe udhëheqësi i shqiptarëve në Shkupti Ahmeti. 8)     Çfarë synon në esencë Shqipëria? Me shikimin e parë çështja  e sotme duket se lidhet me kthimin e pronave të Çamëve, por tashmë ka filluar të duken dhe pretendimet territoriale për zonën e Thesprotisë  dhe më gjërë të të gjithë zonës së Epirit që ndodhet brenda territorit grek.  Shqiptarët e Shkupit publikojnë kudo në internet hartën “me kufijtë etnikë të Shqipërisë”, ku përfshihen Kosturi, Janina, Preveza, etj! Mgjth atë në një nivel propaganda mbi çamët përdoret si diversion që të harrojmë shtypjen e të drejtave të Grekëve brenda Shqipërisë. 9)     Cili duhet të jetë reagimi ynë? Qeveria dhe shërbimet tona dipllomatike duhet të shpallin kundrejt Shqipërisë dhe çdo vendi tjetër në Organizatat Ndërkombëtare se ne nuk e diskutojmë fare këtë çështje, sepse nuk është e mundur që të fitojnë të drejta kriminelët e luftës ose pretendimet territoriale që ushqehen nga ajo. Në nivelin e institucioneve private dhe kulturore duhet të përgjigjemi  e argumenta seriozë dhe të kuptueshëm nga publiku ndërkombëtar. Kryesisht jemi të detyruar të gjithë së bashku, Qeveria, Partitë, Kisha dhe qytetarët, të kërkojmë respektin e të drejtave të Komunitetit Helen në Shqipëri. 10)  Cilët janë të tjerët, që dëshirojnë të shfrytëzojnë këtë çështje? Këtë çështje të krijuar nga Shqipëria    përpiqet që  ta shfrytëzojë dhe propaganda turke në kurrizin tonë, ashtu siç duket dhe nga faqja e Ministrisë së Jashtme Turke në internet. Pra çështja kërkon një kujdes të madh dhe jo indiferencë. Kemi konstatuar gjatë dhjetëvjeçarëve të fundit që sa herë nënvlerësuam krijimet propagandistike dolëm të dëmtuar (psh. Çështja Maqedone).