Η αμοιβαία δυσπιστία ως πηγή των ελληνοαλβανικών κρίσεων - Mosbesimi i ndërsjellë si burim i problemeve shqiptaro-greke

Mosbesimi i ndërsjellë si burim i problemeve shqiptaro-greke Jordan Jorgji Zhvillimet në lidhje me kishën ortodokse të Shën Thanasit në Dhërmi nxorën sërish në pah marrëdhëniet problematike midis shtetit shqiptar dhe atij grek. Duket se burimi i problemeve të marrëdhënieve në fjalë lidhet në mënyrë të rëndësishme me ekzistencën e mosbesimit të ndërsjellë midis shqiptarëve dhe grekëve, si dhe mes shteteve të tyre. Rrënjët e mosbesimit shqiptaro-grek fillojnë të paktën në shekullin e 19- të, disa dekada pas krijimit të shtetit grek dhe para krijimit të atij shqiptar. Në kuadrin e shoqërisë së segmentarizuar të perandorisë osmane ku identiteti fetar ishte më i fuqishëm se ai kombëtar, përplasja e ideve nacionale përbën themelin e mosbesimit midis dy kombeve dhe shteteve. Pra, mosbesimi i ndërsjellë fillon nga identiteti i theksuar fetar - ortodoks - i grekëve, si dhe nga nevoja e shqiptarëve për kontrollin e identiteteve fetare nën ombrellën e një ndërgjegjeje kombëtare. Reagimi i Greqisë në rastet e prishjes së kishave, përveç anës pragmatiste të politikës së influencës, tregon ndjeshmërinë e këtij shteti kundrejt mosrespektimit të vendeve të kultit ortodoks. Shqipëria nga ana tjetër e quan reagimin grek ndërhyrje në punët e brendshme tek një shtet tjetër sovran. Ky lloj tensioni u përsërit këtë vit, ashtu si dy vite më parë, në prishjen e kishës së Përmetit, po në muajin gusht, afër ditës fetare të Shën Marisë, duke i ngjarë më shumë një provokimi se sa një politike të pjekur e demokratike në bashkëpunim me komunitetin lokal dhe fetar. Identifikimi, në të kaluarën, i disa klerikëve ortodoksë të kishës autoqefale shqiptare dhe asaj greke me nacionalizmin dhe irridentizmin grek, por edhe konceptimi nga shteti shqiptar i origjinës greke si kërcënim real për Shqipërinë, ka dëmtuar jo vetëm marrëdhëniet shqiptaro-greke, por edhe ato të kishës autoqefale me shtetin shqiptar. Sot, kryepeshkopi Anastas konsiderohet nga nacionalistët shqiptarë si tejçuesi i politikës së Athinës në Shqipëri, ndërsa nacionalistët grekë propagandojnë shtypjen e ortodoksëve në Shqipëri si dhe kërcënimet e përditshme, me të cilat kryepeshkopi përballet. Sot, referimi i fjalës “vorioepir” nga shteti grek bezdis Shqipërinë, ashtu siç bezdis Greqinë referimi i fjalës “çam” nga zyrtarë të shtetit shqiptar. Shqetësimi vjen sepse këto dy nocione lidhen më shumë me irridentizëm se sa me realitetin pragmatist. Kur vjen fjala për minoritetin grek në Shqipëri, nacionalistët grekë zmadhojnë dukshëm numrat duke futur edhe ata që s’kanë as lidhje gjuhësore ose etnike me Greqinë dhe as disponojnë ndonjë identitet kombëtar grek. Nga ana tjetër dhe në mënyrë të ngjashme, nacionalistët shqiptarë zvogëlojnë deri në inekzistencë ose në ekzistencë artificiale elementin grek në Shqipëri. Propaganda klasike shqiptare përmblidhet shpeshherë në epitetet e tipit “grekomanë”, “tradhtarë shqipfolës”, “të shitur për një pension”, etj. Shqipëria shprehu pakënaqësinë e saj sepse në faqen e internetit të presidencës greke ndeshej fjala “vorioepir”, ndërsa në Greqi, theksohet pakënaqësia ndaj përdorimit të hartave shqiptaromadhe nga zyrtarë shqiptarë, si për shembull nga ish-kryeministri Berisha në zyrën e tij apo dhe nga Rama gjatë ndriçimit të kryeministrisë. Ndërsa gjatë Luftës së Dytë Botërore mosbesimi greko-shqiptar përfundoi në armiqësi ndërluftuese, gjendje lufte që për çudi, tipikisht, vazhdon deri më sot, gjatë periudhës gjysmëshekullore të Luftës së Ftohtë mosbesimi dypalësh i shtoi armiqësisë historike kundërshtinë ideologjike të kohës. Ndërhyrja nxitëse e Shqipërisë në luftën civile greke si dhe roli i Greqisë tek presionet e Perëndimit kundër regjimit të Hoxhës helmuan edhe më tej këto marrëdhënie. Pas viteve 1990, shqiptarë dhe grekë do të vijnë në kontakt të drejtpërdrejtë dhe të gjerë mes tyre përmes emigracionit masiv shqiptar në Greqi. Përveç të tjerash, ky fenomen shërbeu në prodhimin e stereotipeve tek të dyja shoqëritë karshi njëra-tjetrës. Për grekët, shqiptarët sollën në Greqi kriminalitetin, ndërsa për shqiptarët, grekët ishin popull racist që shkelnin të drejtat e emigrantëve. Mosbesimi midis dy vendeve u rrit akoma dhe më shumë. Precipitimi i këtij mosbesimi në marrëdhëniet ndërshtetërore u pasqyrua përmes tensioneve të herëpashershme. Pavarësia e Kosovës si dhe të drejtat e shqiptarëve të Ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë pas Marrëveshjes së Ohrit, i dha një hov kombësisë shqiptare dhe krenarisë për të deklaruar këtë kombësi. Mundësia e kalimit të këtij entuziazmi në irridentizëm shqetëson jo vetëm Greqinë, por edhe shtete të tjera të Ballkanit. Trekëndëshet diplomatike ose gjeostrategjike përbëjnë një faktor tjetër që mëshuan në mosbesimin shqiptarogrek dhe e përdorën atë. Pas pushtimit të Shqipërisë, Italia fashiste sulmoi Greqinë duke përdorur si pretekst problemin çam. Disa dhjetëvjeçarë më vonë, ish-ministrja e jashtme greke Dhora Bakojani fajësoi ndërhyrjen e Turqisë, në rrëzimin nga Gjykata Kushtetuese shqiptare të marrëveshjes së shelfit kontinental midis Shqipërisë dhe Greqisë në vitin 2010. Sipas ekspertëve grekë, qëndrimet e Shqipërisë janë identike me ato turke se ishujt nuk disponojnë shelf kontinental, ndërsa pala greke mbron qendrueshmërisht pikëpamje të kundërt. Rama, Majko dhe Berisha, kundërshtojnë ndërhyrjet e Greqisë duke theksuar se Shqipëria nuk është nën tutelën e Greqisë, ndërsa shumë media greke bëjnë fjalë për provokime shqiptare mbi sovranitetin tokësor dhe detar të Greqisë. Është tepër e rëndësishme të kuptohet se në marrëdhëniet ndërshtetërore nuk mjafton vetëm zgjidhja mekanike apo aritmetike e problemeve dypalëshe dhe shumëpalëshe. Nevojitet analizë e kujdesshme e perceptimeve konfliktuale, të cilat helmojnë marrëdhëniet midis brezave dhe shoqërive duke sjellë urrejtje dhe luftë, edhe pse këto perceptime mund të jenë prodhuar për përdorim të brendshëm. Çdo shtet ka si qëllim primar mbrojtjen e interesave kombëtare. Por aq e rëndësishme sa këto interesa janë edhe ato ndërkombëtare dhe rajonale, për ekzistencën e paqes dhe progresit në vend dhe në rajon. Qasja midis Shqipërisë dhe Greqisë, por edhe midis vendeve të tjera, duhet të bazohet në krijimin e një atmosfere miqësore afatgjatë, ku problemet e ndryshme të zgjidhen në klimën e miqësisë së përhershme midis kombeve. Nuk mjaftojnë vetëm qarku i mbyllur i ekzistencës së marrëdhënieve ndërshtetërore, ministrave, diplomatëve, nëpunësve civilë, rrogave....dhe rutinës që vijon. πηγή

Η αμοιβαία δυσπιστία ως πηγή των ελληνοαλβανικών κρίσεων Ιορδάνης Γιώργη (Jordan Jorgji) Οι πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου στην Δρυμάδες έφεραν και πάλι στο προσκήνιο τις προβληματικές σχέσεις ανάμεσα στην Αλβανία και την Ελλάδα. Φαίνεται ότι οι κρίσεις στις διμερείς αυτές σχέσεις έχουν ως σημαντική πηγή την ύπαρξη αμοιβαίας δυσπιστίας μεταξύ Αλβανών και Ελλήνων, καθώς και μεταξύ των χωρών τους. Οι ρίζες της ελληνοαλβανικής δυσπιστίας ξεκινάνε τουλάχιστον κατά τον 19ο αιώνα, μερικές δεκαετίες μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους και πριν τη σύσταση του αλβανικού. Στο πλαίσιο μίας κερματισμένης οθωμανικής κοινωνίας, όπου η θρησκευτική ταυτότητα ήταν σαφώς ισχυρότερη από την εθνική, η σύγκρουση των εθνικών ιδεών και κινημάτων αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο της δυσπιστίας μεταξύ των δύο εθνών και κρατών. Έτσι λοιπόν, η αμοιβαία δυσπιστία ξεκίνησε, αφενός, από την έντονη θρησκευτική – ορθόδοξη – ταυτότητα των Ελλήνων, και αφετέρου, από την προτεραιότητα των Αλβανών να ελέγχουν τις θρησκευτικές ταυτότητες κάτω από την ομπρέλα μιας συνολικής – εθνικής – συνείδησης. Η αντίδραση της Ελλάδας στις περιπτώσεις εκούσιας βλάβης στις εκκλησίες, εκτός από τη διάσταση της άσκησης μίας ρεαλιστικά πολιτικής επιρροής, δείχνει την ευαισθησία της συγκεκριμένης χώρας σε κάθε έλλειψης σεβασμού για τους ορθόδοξους χώρους λατρείας. Η Αλβανία, από την άλλη, χαρακτηρίζει την ελληνική αντίδραση ως παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις ενός άλλου κυρίαρχου κράτους. Αυτό το είδος έντασης επαναλήφθηκε φέτος, όπως και πριν από δύο χρόνια όταν κατεδαφίστηκε μία εκκλησία στη Πρεμετή, επίσης το μήνα Αύγουστο, κοντά στην εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Έτσι, οι ενέργειες της Αλβανίας απέναντι στις εκκλησίες, μοιάζουν περισσότερο με εσκεμμένη πρόκληση παρά με μια σοβαρή και δημοκρατική πολιτική που χαράζεται σε συνεργασία με τη τοπική και θρησκευτική κοινότητα. Η παρελθούσα ταύτιση ορισμένων ιερέων, Αλβανών και Ελλήνων, με τον ελληνικό εθνικισμό και αλυτρωτισμό, αλλά και η εχθρική αντιμετώπιση από την Αλβανία της ελληνικής καταγωγής ως εν δυνάμει απειλητικό στοιχείο, έβλαψαν όχι μόνο τις ελληνοαλβανικές σχέσεις, αλλά είχαν αρνητικό αντίκτυπο και στη σχέση της αυτοκέφαλης ορθόδοξης εκκλησίας με το αλβανικό κράτος. Η αντίληψη που επικρατεί σήμερα στο κόλπο των Αλβανών εθνικιστών για τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο είναι ότι προωθεί στην Αλβανία τα σχέδια και την πολιτική της Αθήνας. Με τον ίδιο τρόπο, οι Έλληνες εθνικιστές κάνουν λόγο για καθημερινές απειλές και πίεση που δέχεται στην Αλβανία ο Αρχιεπίσκοπος καθώς και όλοι οι ορθόδοξοι. Σήμερα, η αναφορά του όρου «Βόρειος Ήπειρος» από το ελληνικό κράτος ενοχλεί την Αλβανία, όπως επίσης, ενοχλεί την Ελλάδα κάθε φορά που Αλβανοί αξιωματικοί επικαλούνται τη λέξη «Τσάμηδες». Η ανησυχία αυτή προέρχεται από το γεγονός ότι οι δύο έννοιες σχετίζονται περισσότερο με αλυτρωτικές τάσεις παρά με την πραγματιστική πραγματικότητα. Όσον αφορά την ελληνική μειονότητα στην Αλβανία, οι Έλληνες εθνικιστές αυξάνουν συχνά τους αριθμούς, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτή άτομα που δεν διαθέτουν σχεδόν κανένα γλωσσικό ή εθνοτικό δεσμό με την Ελλάδα και ούτε νιώθουν συνειδητά μέλη ενός ελληνικού έθνους. Από την άλλη και με παρόμοιο τρόπο, Αλβανοί εθνικιστές  έχουν σταθερά την τάση να μειώνουν σε ανυπαρξία ή σε τεχνητή ύπαρξη το ελληνικό στοιχείο στην Αλβανία. Η εθνικιστική προπαγάνδα των Αλβανών συνοψίζεται συχνά σε  επιθετικούς μειονεκτικούς προσδιορισμούς κατά των Ελλήνων της μειονότητας, όπως "γκρεκομάνοι", "αλβανόφωνοι προδότες", "λασποαίματοι", "πουλημένοι για μία σύνταξη" και ούτω καθεξής. Η Αλβανία εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της επειδή συνάντησε τον όρο «Βόρειο Ήπειρο» στην ιστοσελίδα του Έλληνα Προέδρου της Δημοκρατίας. Ομοίως, η Ελλάδα ανησυχεί για την ευρεία χρήση συμβόλων της «Μεγάλης Αλβανίας» και από επισήμους Αλβανούς, όπως, για παράδειγμα, από τον πρώην πρωθυπουργό Μπερίσα – ο όποιος φυλάει στο γραφείο του τον προκλητικό χάρτη της «Μεγάλης Αλβανίας» που εμφανίστηκε στον ποδοσφαιρικό αγώνα με τη Σερβία – ή από το νυν πρωθυπουργό Ράμα – ο οποίος επέτρεψε την προβολή αυτού του χάρτη στους τοίχους του Πρωθυπουργικού Μεγάρου. Ενώ, στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η ελληνοαλβανική δυσπιστία κατέληξε σε «αντιμαχόμενη έχθρα» - εμπόλεμη κατάσταση που παραδόξως, συνεχίζεται, τυπικά, μέχρι και σήμερα – κατά τη διάρκεια μισού αιώνα του Ψυχρού Πολέμου, η διμερής δυσπιστία συνδύασε τις ιστορικές ανασφάλειες και διενέξεις με την ιδεολογική αντιπαλότητα, χαρακτηριστικό στοιχείο τότε. Η παρέμβαση της Αλβανίας στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο αφενός, και ο ρόλος της Ελλάδας στις πιέσεις της Δύσης κατά του καθεστώτος «Χότζα» αφετέρου, δηλητηρίασαν περαιτέρω τις σχέσεις.  Μετά το 1990, Αλβανοί και Έλληνες θα έρθουν σε άμεση και ευρεία επαφή μεταξύ τους, μέσω της μαζικής μετανάστευσης των Αλβανών στην Ελλάδα. Αυτό χρησίμευσε, μεταξύ άλλων, στη δημιουργία στερεοτύπων και στις δύο κοινωνίες κατά του «άλλου». Για τους Έλληνες, οι Αλβανοί έφεραν την εγκληματικότητα στην Ελλάδα, ενώ για τους Αλβανούς, οι Έλληνες ήταν ένας ρατσιστικός λαός που καταπατούσε τα δικαιώματα των μεταναστών. Η δυσπιστία μεταξύ των δύο χωρών αυξήθηκε πιο πολύ. Ο αντικατοπτρισμός της συγκεκριμένης δυσπιστίας στις διακρατικές σχέσεις, προκάλεσε, συχνές εντάσεις.   Η ανεξαρτησία του Κοσσόβου, καθώς και η αναβάθμιση των δικαιωμάτων των Αλβανών στην ΠΓΔΜ μετά τη Συμφωνία της Αχρίδας, εμψύχωσε τους Αλβανούς να δηλώνουν με περισσότερη υπερηφάνεια την αλβανική τους ταυτότητα. Η πιθανή υπέρβαση αυτού του ενθουσιασμού σε αλυτρωτισμό, ενοχλεί όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και τις άλλες χώρες των Βαλκανίων. Τα διπλωματικά ή γεωστρατηγικά «τρίγωνα» αποτελούν έναν άλλο παράγοντα που τονίζουν και εκμεταλλεύονται την ελληνοαλβανική δυσπιστία. Το 1940, μετά την κατάληψη της Αλβανίας, η φασιστική Ιταλία επιτέθηκε στην Ελλάδα, χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα το πρόβλημα των «Τσάμηδων». Δεκαετίες αργότερα, η πρώην υπουργός εξωτερικών της Ελλάδας, Ντόρα Μπακογιάννη, κατηγόρησε την παρέμβαση της Τουρκίας στην καταψήφιση από το αλβανικό Συνταγματικό Δικαστήριο της συμφωνίας για την υφαλοκρηπίδα, η οποία υπεγράφη ανάμεσα στην Αλβανία και την Ελλάδα το 2009. Σύμφωνα με Έλληνες ειδικούς, υπάρχει ταύτιση στις αλβανικές και τις τουρκικές θέσεις ότι οι βραχονησίδες δε διαθέτουν υφαλοκρηπίδα, ενώ η ελληνική πλευρά προβάλλει αντίθετη άποψη. Ο Ράμα, ο Μπερίσα και ο Μαΐκο, αντιτίθενται σε «παρεμβάσεις» της Αθήνας, τονίζοντας ότι η Αλβανία δεν βρίσκεται υπό τη κηδεμονία της Ελλάδα. Από την άλλη, ελληνικά ΜΜΕ υποστηρίζουν ότι τα Τϊρανα αμφισβητούν τα θαλάσσια και χερσαία σύνορα με την Ελλάδα. Εξαιρετικά σημαντικό αποτελεί το γεγονός ότι στις διακρατικές σχέσεις δεν αρκεί μόνο η λογική της μηχανικής ή αριθμητικής λύση στα διμερή ή πολυμερή θέματα. Χρειάζεται προσεκτική ανάλυση των αλληλοσυγκρουόμενων αντιλήψεων, οι οποίες δηλητηριάζουν τις σχέσεις μεταξύ των γενεών και των κοινωνιών, φέρνοντας μίσος και πολέμους. Αυτό δεν δικαιολογεί τη πιθανή κατασκευή των συγκεκριμένων αντιλήψεων για εσωτερική χρήση, με σκοπό  την αποβολή πολιτικού κόστους. Πρωταρχικός στόχος κάθε κράτους αποτελεί η υπεράσπιση και η προώθηση των εθνικών συμφερόντων. Παράλληλα, εξίσου σημαντικά είναι τα περιφερειακά και τα διεθνή συμφέροντα, η διατήρηση της ειρήνης και της προόδου, και τη χώρα αλλά και ευρύτερα. Η ελληνοαλβανική προσέγγιση, καθώς και η προσέγγιση με άλλες χώρες, θα πρέπει να βασίζεται στη δημιουργία μίας μακροπρόθεσμης φιλικής ατμόσφαιρας, όπου τα διάφορα προβλήματα να επιλυθούν σε κλίμα  μόνιμης φιλίας μεταξύ των λαών και εθνών. Δεν αρκεί μονάχα ο κλειστός κύκλος μίας απλής και μονότονης ύπαρξης των διακρατικών σχέσεων, των υπουργών, των διπλωματών, των δημοσίων υπαλλήλων, των μισθών .... και της ρουτίνας που ακολουθεί.