Τα γεγονότα με το Ναό του Αγίου Αθανασίου στους Δρυμάδες, το Τάγμα των Ουνιτών και οι Αλβανικές Κυβερνήσεις.- Ngjarjet e Kishës së Shën Athanasit në Dhërmi, Misioni Bazilian dhe Qeveritë Shqiptare.

.Ngjarja e Kishës së Shë Athanasit në Dhërmi, përtej habisë dhe reminishencave të një kohe jo shumë të largët, ngjalli dhe një debat në media, falë të cilit gjithkush e di tashmë saktësisht thelbin e kësaj fabule tragjike. Fatmirësisht nëpërmet debatit mjaft intelektualë ortodoksë dhe joortodoksë treguan edhe një herë se tharmi i qytetarisë dhe shpirtit demokrat ekziston ende, ndërkohë që veprimet dhe qëndrimi i qeverisë, fatkeqësisht minoi edhe njëherë atë që sidomos lidershipi politik në vend i pëlqen ta quajnë harmoni fetare.  Nuk duam të flasim këtu për qëllimet e këtij veprimi arrogant të qeverisë, apo për justifikimin komik të veprime të saj; as nuk duam të bëjmë ndonjë histori në lidhje me misionarin e Kishës Romanokatolike Nilo Catalano, pasi u shkrua mjaft në lidhje me ta këto ditë, bile nuk do të ndalemi as tek butaforia e shtetit, për ndërtimin e një kishe të re, duke u “konsultuar” me popullin, pa përfillur institucionin legjitim, Kishën Ortodokse, pronarin shekullor fizik dhe shpirtëror të kishës në fjalë.  Duke marrë shkas nga ky veprim dhe duke u abstraguar pak sa në kohë është mirë të sjellim në vëmendjen e opinionit publik disa ngjarje ne lidhje me historinë e aktivitetit të këtij misioni të kishës Romanokatolike në vendin tonë, të sivllezërve të Nil Catalanit në kohë më të afërta, që ka rezultuar një aktivitet shumë i rrezikshëm dhe prosilizues për Kishën Ortodokse ne vend. Kështu në mjaft monografi për Voskopojën shkruar nga studiues me emër, vërehet tendenca e kishës Unite që nëpërmjet misionit të saj me klerikë kryesisht arbërershë, të ndërtonte një qendër të saj në qytetin mesjetar të Voskopojës, por që nuk ja arriti dot qëllimit dhe ky mision atje deshtoi pa filluar mirë. Gjithashtu nga studiuesit, është mirë të evidentohet edhe lufta e gjatë dhe e dhimshme e popullatës ortodokse arbëreshe, kur kjo e fundit u vendos në Jug të Italisë, për ruajtjen e besimit të vjetër stërgjyshor ortodoks. Kjo qëndresë zgjati për shumë kohë dhe arbëreshët filluan të distancohen edhe nga grupimet e para brenda llojit, të cilët përqafuan fenë Romanokatolike, mjafton të përmendim këtu rastin e Jul Varibobës, poetin e vjetër arbëresh shkruesin e veprës “Gjella e Shën Marisë së Virgjër”, i cili dëbohet prej qytezës së tij nga arbëreshët për arsye se si prift katolik që ishte, filloi të bënte prosilitizëm ndër arbëreshë, për ti bërë ata që të ndërronin fenë e të parëve. Pra ky presion ka ekzistuar së pari mbi vetë arbëreshët.  Duke erdhur në fillim të shekullit të XX, shikojmë se presioini i Unitëve që shfaqej si kisha arbëreshe, filloi të bëhej nëpërmjet qeverive të asaj kohe. Në kujtimet e një veterani të Rilindjes Kombëtare, Goni Treska, botuar nga Universiteti i Tiranës në vitin 1965, mësojmë se kur patriotët korçarë i këkuan një ndihmë ekonomike shtetit Italian, nëpërmet konsullatës Italiane në Manasir, për të ngritur shkolla në gjuhën shqipe në zonën e Korçës, përgjigjja ishte se nëse 40 familje do të linin besimin ortodoks dhe do të përqafonin atë Unit, Papa do t’ju dërgonte trefishin e shumës së kërkuar. Kështu misionarët unitë arbëreshë, që u shfaqën në vitet 30 të shekullit të kaluar edhe në qytetin e Korçës, nëpërmjet meshave private, të një kishe të përkohëshme dhe të një shkolle, që filloi të funksionojë me murgesha katolike, u përpoqën të bënin për vete besimtarët ortodoksë nëpëmjet shumave monetare dhe bursave që filluan të jepnin kryesisht për në Itali, gjithashtu u përpoqën të bënin për vete disa të rinj bile edhe klerikë ortodoksë, por falë aktivitetit të klerit ortodoks dhe sidomos përpjekjeve të mitropolitit të atëhershëm të Korçës imzot Evlogjio. Kurillës, ata u mënjanuan përfundimisht dhe misioni i tyre dështoi edhe në këtë qytet.  Megjithatë, këmbëngulja e tyre është vërtet për tu admiruar, me pushtimin e Shqipërisë nga Italia fashiste, prezenca e tyre u rrit mjaft dhe ata synuan që të shtien në dorë krejt Kishën Ortodokse. Në këtë kohë qeveria vendore, e cila kuptohet ishte nën ndikimin e Italisë, ushtroi presion mbi kryepiskopin e atëhershëm të Kishës Ortodokse për të caktuar në vendet vakante të mitropolive në vend, mitropolitë unitë arbëreshë. Pikërisht në këtë periudhë dorëzohet mitropolit profesori i liceut të Tiranës, Ilia Banushi, i njohur më pas me emrin Irine Banushi, në mënyrë që të mos lejonin që këto skema uzurpimi të materializoheshin. Në ballafaqimin që u bë me përfaqësuesin e Vatikanit me kreun e Kishës Ortodokse Shqiptare , mbetën proverbiale fjalët e imzot Evlogjio Kurilla i cili i thotë atij se “ortodoksët shqiptarë do t’ju luftojnë juve dyfish edhe si pushtues të atdheut edhe si pushtues të besimit”. Nëse Kisha Ortodokse diti të mbijetonte me dinjitet edhe në kushte të tilla rrobërie, doemos që do të dijë edhe sot të përballojë këto sfida të turpshme që bëhen me dorën e qeverisë së sotme lokale dhe qëndrore, historia fatkeqësisht përsëritet.  Vasil Tushi Marrë nga profili personal i autorit në Facebook

Το γεγονός με το ναό τους Αγίου Αθανασίου στους Δρυμάδες πέρα από την έκπληξη και την αναπόληση μιας όχι τόσο μακρινής εποχής, επανέφερε μια συζήτηση στα ΜΜΕ, εξαιτίας της οποίας, ο καθένας γνωρίζει τώρα πια ακριβώς την ουσία αυτού του τραγικού μύθου. Ευτυχώς μέσω αυτής της συζήτησης αρκετοί ορθόδοξοι και μη ορθόδοξοι διανοούμενοι  έδειξαν για ακόμη μια φορά πως η ζύμη του πολιτισμού και του δημοκρατικού πνεύματος υπάρχει ακόμα, την ίδια στιγμή που οι πράξεις και η στάση της κυβέρνησης, δυστυχώς υπονόμευσε για ακόμη μια φορά, αυτό που αρέσκεται να ονομάζει θρησκευτική αρμονία. Δεν θέλουμε να μιλάμε εδώ για τους σκοπούς αυτής της αλαζονικής πράξης της κυβέρνησης ή για την κωμική αιτιολόγηση των πράξεών της, ούτε θέλουμε να κάνουμε καμία ιστορία με τον ιεραπόστολο της Ρωμαιοκαθολικής ιστορίας Νίλο Καταλάνο, αφού έχουν γραφτεί αρκετά σε σχέση με αυτά, αυτές τις μέρες, μάλιστα ούτε καν θα σταθούμε στο δήθεν κρατικό ενδιαφέρων, για το χτίσιμο ενός νέου ναού, κάνοντας «διαβουλεύσεις» μόνο με το λαό, χωρίς να λογαριάσουν την Ορθόδοξη Εκκλησία, το φυσικό πνευματικό και αιώνιο ιδιοκτήτη του εν λόγω ναού. Λαμβάνοντα αφορμή από την πράξη αυτή και πηγαίνοντας πίσω στο χρόνο είναι καλύτερα να επιστήσουμε την προσοχή της κοινής γνώμης σε μερικά γεγονότα σε σχέση με τη δράση αυτής της ιεραποστολής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, στην χώρα μας, τον ισαδελφών του Νιλ Καταλανού σε πιο κοντινούς καιρούς, το οποίο αποτέλεσε μια πολύ επικίνδυνη και προσηλυτιστική δράση για την Ορθόδοξη Εκκλησία στην χώρα. Έτσι σε αρκετές μονογραφίες για την Μοσχόπλη, γραμμένα από γνωστούς μελετητές, επιβεβαιώνεται η τάση της Ουνιτικής Εκκλησίας, που μέσω της ιεραποστολή της με κληρικούς κυρίως αρβανίτες/αρμπερές  της   κάτω Ιταλίας, να κτίσει ένα κέντρο της στην μεσαιωνική πόλη της Μοσχόπολης, αλλά που ποτέ δεν μπόρεσε να πραγματοποιήσει τους σκοπούς της και αυτή η αποστολή εκεί απέτυχε πριν ξεκινήσει καλά – καλά. Επίσης από τους μελετητές, είναι καλό να διακριθεί και ο μακρύς και επίπονος πόλεμος του ορθόδοξου αρβανίτικου πληθυσμού, όταν οι τελευταίοι εγκαταστάθηκαν στα Νότια της Ιταλίας για τη διαφύλαξη της πατροπαράδοτης παλαιάς ορθόδοξης πίστης. Αυτή η αντίσταση διήρκησε πολύ στο χρόνο και οι αρβανίτες/αρμπερές  άρχισαν να κρατούν αποστάσεις και από τις πρώτες ομάδες μέσα στο είδος, οι οποίοι αγκάλιασαν την ρωμαιοκαθολική θρησκεία, αρκεί ν΄ αναφέρουμε εδώ την περίπτωση του Ιούλ(ιου) Βαρυμπόμπη, του παλαιού αρβανίτη ποιητή και συγγραφέα του έργου «Το φαγητό της Παρθένου Μαρίας», ο οποίος εκδιώχτηκε από την κωμόπολη του από τους αρμπερές επειδή ως καθολικός ιερέας που ήταν, άρχισε τον προσηλυτισμό ανάμεσα στους συμπατριώτες του , για να τους κάνει ν΄ αλλάξουν την θρησκεία  των προγόνων τους.  Δηλαδή η πίεση αυτή υπήρχε εξ αρχής πάνω στους ίδιους τους αρμπερές. Προχωρώντας στην αρχή του 20-του αιώνα  βλέπουμε πως η πίεση των Ουνιτών που εμφανιζόταν ως η εκκλησία των αρμπερέσιδων/ αρβανιτών, άρχισε μέσω των κυβερνήσεων της εποχής. Στα απομνημονεύματα ενός βετεράνου της Αλβανική Εθνικής Αναγέννησης, Γόνη Τρέσκα, που εκδόθηκαν από το Πανεπιστήμιο Τιράνων το 1965, μαθαίνουμε πως όταν οι πατριώτες εξ Κορυτσάς ζήτησαν την οικονομική βοήθεια του ιταλικού κράτους, μέσω του ιταλικού Προξενείου στο Μοναστήρι , για να ανοίξουν αλβανικά σχολεία στην περιοχή της Κορυτσάς, η απάντηση ήταν πως, εάν 40 οικογένειες θα απαρνούνταν την ορθόδοξη πίστη και θα αγκάλιασαν το ουνιτισμό, ο Πάπας θα τους έστελνε τα τριπλά του ποσού που ζητήθηκε στην αρχή. Έτσι οι ουνίτες, αρβανίτες(κάτω Ιταλίας) ιεραπόστολοι που εμφανίστηκαν κατά τα έτη 30 του περασμένου αιώνα και στην πόλη της Κορυτσάς, μέσω των ιδιωτικών «Λειτουργιών/τελετών», μια προσωρινής εκκλησίας και ενός σχολείου που άρχισε να λειτουργεί με καθολικές μοναχές, προσπάθησαν να προσελκύσουν με το μέρος τους ορθόδοξους πιστούς μέσω χρημάτων, υποτροφιών κυρίως στην Ιταλία, αλλά χάρη στο τότε Μητροπολίτη Κορυτσάς Ευλόγιο Κουρίλα  εκείνοι απομακρύνθηκαν εντελώς και η αποστολή τους απέτυχε ολοκληρωτικά  στην πόλη αυτή. Πέρα τούτο όμως, την επιμονή τους είναι να τη θαυμάσει κανείς, με την κατάκτηση της Αλβανίας από την φασιστική Ιταλία, η παρουσία τους μεγάλωσε αρκετά και εκείνοι στόχευαν πια στον έλεγχο ολόκληρης της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Την εποχή αυτή η τοπική κυβέρνηση, η οποία εννοείται πως ήταν υπό την επιρροή της Ιταλίας, άσκησε πίεση στον τότε Αρχιεπίσκοπο της Ορθόδοξης Εκκλησίας για να τοποθετήσει στις κενές θέσεις των Μητροπόλεων της χώρας , Ουνίτες, αρμπερές/αρβανίτες κληρικούς .Ακριβώς κατά την περίοδο αυτή χειροτονήθηκε Μητροπολίτης ο καθηγητής του Λυκείου Τιράνων, Ηλία Μπανούση, γνωστός με το όνομα Ειρηναίος Μπανούση, ώστε να μην επιτραπεί η πραγματοποίηση αυτών των σχεδίων κατάκτησης. Στη συνάντηση που έγινε μεταξύ των εκπροσώπων του Βατικανού και του Αρχιεπισκόπου  της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας, έμειναν παροιμιώδεις τα λόγια του Σεβασμιότατου Ευλόγιου Κουρίλα  ο οποίος είπε σ΄ αυτόν πως «οι ορθόδοξοι θα σας πολεμήσουν εις διπλούν και ως κατακτητές της πατρίδας και ως κατακτητές της πίστης». Εάν η Ορθόδοξη Εκκλησία ήξερε να επιζήσει με αξιοπρέπεια σε καταστάσεις σκλαβιάς, οπωσδήποτε θα ξέρει και σήμερα να αντιμετωπίσει αυτές τις ντροπιαστικές προκλήσεις που γίνονται με το χέρι της σημερινής κυβέρνησης, τοπικής και κεντρικής. Η ιστορία δυστυχώς επαναλαμβάνεται. Βασίλεις Τούσης Φιλόλογος - Διδάκτωρ Φιλοσοφικής Αθηνών, Καθηγητής Πανεπιστημίου Κορυτσάς Το πήραμε από το προσωπικό του προφίλ στα μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.