Τούρκος Ιστορικός: Οι Αλβανοί ήταν το ίδιο κατακτητές με τους Τούρκους, γιατί διοίκησαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία.-Historiani turk: Shqipëria pushtuese, udhëhoqi Perandorinë Osmane

Historiani turk: Shqipëria pushtuese, udhëhoqi Perandorinë Osmane Turqia zyrtare dhe kërkesa e saj për rishikim të teksteve shkollore sa i takon periudhës së Perandorisë Otomane, duket të jetë rrjedhojë e një mendimi të kristalizuar ndër historianë. Kërkesa në pak fjalë është: që Perandoria Otomane të mos cilësohet dhe trajtohet si pushtuese në librat e historisë, veçmas në tekstet shkollore, por përkundrazi, të cilësohet si administrator. I gjendur në Tiranë në një konferencë për luftërat ballkanike, historiani turk Mehmet Hacisalihoglu thotë se po ka shumë çka që nuk shkon në terma dhe trajtime në tekstet shkollore ku barazohet Perandoria me Turqinë, çka sipas tij nuk është korrekte. Në një intervistë, historiani turk flet për këtë çështje dhe atë çka është mendimi i historianëve në Turqi për këtë debat.  Z. Mehmet Hacisalihoglu, prej mujsh është i hapur një debat për atë çka është kërkesa e Ankarasë zyrtare sa i takon rishkrim të teksteve shkollore të historisë, debat më shumë prezent në Kosovë. Po ju ç’mendoni, është ky një mendim që ka rrjedhur nga ju, komuniteti i historianëve?  Në nisje dua të theksoj se Perandoria Osmane nuk ishte një Perandori Turke por ishte një perandori e përbërë nga grupe etnike të ndryshme dhe shqiptarët, sidomos shqiptarët myslimanë kanë luajtur një rol shumë të rëndësishëm në këtë perandori, më shumë se sa grupet e tjera etnike. Nëse i kthehemi pas historisë do gjeni shumë pashallarë, zyrtarë të niveleve shumë të larta që janë shqiptarë dhe mund të thuhet edhe kështu, që shqiptarët shpesh kanë pasur rol edhe më të rëndësishëm se sa vet turqit në këtë perandori. Ndaj edhe mendoj se shqiptarët kanë po aq përgjegjësi për historinë otomane sa edhe turqit, e për rrjedhojë ne mendojmë se ka ardhur koha që ta shohim historinë e Perandorisë Otomane si një histori të përbashkët të Ballkanit. Vlen të theksohet se popujt myslimanë të Ballkanit kanë luajtur të gjithë një rol shumë të rëndësishëm, më të rëndësishëm se grekët përshembull, edhe pse grekët kanë pasur pika kyçe kur bëhet fjalë për politikën e jashtme. Në përfundim, mendoj se kur historiografitë nacionale të vendeve të Ballkanit, përpiqen që t’i trajtojnë otomanët si armiq, si pushtues…duhet të thuhet se kjo mund të jetë e drejtë vetëm për fillimet e perandorisë, sepse më vonë nëse sheh kush ka qenë në krye të shumëçkaje, gjen aty shumë boshnjakë dhe shqiptarë sidomos që kanë qeverisur. S’ka se si të jetë Perandori Turke kjo. Në gjykimin tim, gabimi më i madh që bëjnë këta historianë, është ta cilësojnë Perandorinë Otomane, si Perandori Turke dhe kush e njeh sado pak historinë, e di mirë që nuk ka qenë kështu për sa kohë liderë kanë qenë burra nga nacionalitete të tjera, jo turq. Çfarë jeni duke u përpjekur të na thoni, ne njerëzve këtu në Shqipëri, Kosovë e në gjithë Ballkanin?  Që ne kemi një projekt kërkimor për të kuptuar edhe ne më mirë, se cili është imazhi që kanë shkollarët, nxënësit për Perandorinë Otomane dhe Turqinë, çfarë mësojnë ata dhe çfarë shkruhet në librat e historisë së tyre në shkollë, jo vetëm në Shqipëri dhe Kosovë, por në të gjitha shtetet e Ballkanit dhe Detit të Zi. Nuk mund të mos gjeja shumë interesante atë që pikasa në tekstet shkollore të historisë në Kosovë pasi pas pavarësisë ata kanë një tekst të ri historie që e mësojnë nxënësit. Për ata që nuk e dinë, aty gjen diçka, që për Betejën e Fushë Kosovës për të cilën përpara pavarësisë gjeje të shkruar se serbët luftuan turqit, tani shkruhet që kosovarët luftuan turqit. Dikur ishte një luftë e serbëve kundër turqve, tani ajo është bërë një luftë e kosovarëve në aleancë me serbët dhe popujve të tjerë të Ballkanit, kundër Turqisë. Nuk kanë harruar këtu të shkruajnë historianët në Kosovë se kjo është në aleancë me Evropën katolike. Çka do të thotë se këtu imazhi i Turqisë në këto tekste është edhe më keq se ai në testet shkollore të Serbisë ku shkruhet ‘armiq’ patën edhe Evropën katolike ndërsa për tekstshkruesit e historisë në Kosovë, tani vendet katolike të Evropës janë miq. Është kjo luftë e cila u bë në Kosovë dhe shteti i pavarur i Kosovës është duke u përpjekur që ta ndërtojë këtë luftë sikur të jetë vetëm e saja, ta bëjë pjesë të rëndësishme të historisë së saj dhe ata shkruajnë se luftuan kundër turqëve, në aleancë me serbët. Kjo ndodh në një kohë kur Turqia është një ndër vendet e para që njohu pavarësinë e Kosovës. Marrëdhëniet mes dy vendeve, ekonomike e diplomatike janë të shkëlqyera por ama shkruesit e historisë nuk janë në të njëjtën linjë me politikën sepse ata po përpiqen t’u mësojnë historinë nxënësve të tyre, kosovarëve, njësoj siç bëri Enver Hoxha me shqiptarët në gjysmë shekulli.  Të gjithë historianët në Turqi kështu mendojnë?  Shumë historianë turq nuk mund të shprehen për këtë gjë sepse nuk janë studiues të Ballkanit, por ata historianë të cilët studiojnë Ballkanin dhe gjithçka ka ndodhur këtu, janë të të njëjtit mendim se historitë në këtë rajon janë veçse nacionale për të mos thënë nacionaliste. Edhe historia turke kështu është por mund të them se ajo e Shqipërisë është më shumë, njësoj ndodh edhe me popujt e tjerë. Kështu ndodh me grekët apo bullgarët ndërsa rasti i FYROM, është ai më ekstremi, është rasti i nacionalizmit ekstrem. Është interesante dhe e mjerueshme që në tekstet shkollore në FYROM të cilat i kam analizuar gjatë, ka dy histori. Historia nacionaliste e shqiptarëve dhe ajo e sllavomaqedonasve por të dyja në të njëjtin libër. Si do të përfundojë e gjithë kjo? Ku do të përfundojë? E them këtë sepse në atë vend, edukohen dy popuj që jetojnë në të njëjtën hapësirë si armiq të njëri-tjetrit. Pretendohet se është edukim multi-kulturor por në fakt nuk është, është thjesht edukim nacionalist i cili mund të çojë në konflikt shumë shpejtë. Kjo që ndodh nuk është asgjë më shumë se edukim konflikti në të njëjtin vend, në të njëjtin shtet andaj edhe në gjykimin tim i cili nuk mund të them dot se është objektiv pasi historia nuk mund të jetë objektive…sepse unë bëj analizat e mija mbi faktet. Por pikëpamja ime synoj të jetë e moderuar dhe sa i takon këtij fakti duhet të them se kushdo mund ta shkruajë si të dojë historinë, t’i interpretojë si të dojë faktet por duke menduar përherë pasojat. Sepse nëse edukohen njerëzit, nëse ata edukohen si armiq të njëri-tjetrit, grekët me turqit, shqiptarët me sllavomaqedonasit etj, në një situatë konflikti nuk ka asnjë dyshim, ata do e vrasin njëri-tjetrin. Andaj edhe është domosdoshmëri, urgjencë madje që ne të moderojmë edukimin.  Jeni ju i vendosur në atë që po kërkoni të përcillni në vendet e Ballkanit, veçmas në Kosovë e pastaj në Shqipëri që Perandoria Otomane nuk duhet të cilësohet si pushtuese në këto vende? Ne jemi të qartë për këtë çështje. Në fillim ka qenë pushtim, por më pas situata u bë e tillë, ndryshoi. Nëse ju doni të shihni gjyshërit tuaj si pushtues, atëherë mund t’i shihni. Të gjithë ata pashallarë shqiptarë që kanë udhëhequr në Perandori, nga vendet e afërta deri në Egjipt…kanë qenë pjesë e Perandorisë pushtuese. Këto janë fakte e duke qenë kështu, atëherë do të thotë se këta qenë pushtuesit shqiptarë. Brenda Perandorisë Otomane, shqiptarët qenë pushtues gjithashtu, jo vetëm turqit.  Marrë nga gazeta "Idea"

Τούρκος Ιστορικός: Οι Αλβανοί ήταν το ίδιο κατακτητές με τους Τούρκους,  γιατί διοίκησαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η επίσημη Τουρκία και η απαίτηση σας για την επανεξέταση των σχολικών κειμένων που αφορούν την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πρέπει να είναι αποτέλεσμα μιας παγιωμένης  άποψης μεταξύ των ιστορικών. Το αίτημα με λίγα λόγια είναι: η Οθωμανική Αυτοκρατορία να μην θεωρηθεί και να αντιμετωπιστεί ως κατακτητής στα βιβλία της ιστορίας, χώρια στα σχολικά κείμενα, αλλά απεναντίας, να αντιμετωπιστεί ως διαχειριστής. Ευρισκόμενος στα Τίρανα για ένα συνέδριο με θέμα τους Βαλκανικούς Πολέμους, ο Τούρκος ιστορικός Μεχμέτ Χατσισαλιχόγλου λέει πως υπάρχουν πολλοί ορισμοί και ερμηνείες, στα σχολικά κείμενα, με τα οποία ισούται η Αυτοκρατορία με την Τουρκία, πράγμα που κατά την άποψη του δεν είναι σωστό. Σε μία συνέντευξη που έδωσε ο Τούρκος ιστορικός μιλάει για την υπόθεση αυτή και για το πια είναι η άποψη των Τούρκων ιστορικών για την συζήτηση αυτή. -          Κ. Μεχμέτ Χατσισαλίχογλου, εδώ και μήνες έχει ανοίξει μια συζήτηση για αυτό που είναι αίτημα της επίσημης Άγκυρας όσο αφορά τα σχολικά ιστορικά κείμενα, μία συζήτηση που είναι πιο έντονη στο Κόσσοβο. Ποια είναι η γνώμη σας, αυτή η γνώμη προέρχεται από εσάς τους ιστορικούς; -          Στην αρχή θα ήθελα να τονίσω πως η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν ήταν μία Τουρκική Αυτοκρατορία, αλλά ήταν μία σύνθετη αυτοκρατορία από διάφορες εθνικές ομάδες και αλβανούς, ιδιαίτερα οι μωαμεθανοί Αλβανοί έχουν παίξει ένα ιδιαίτερο σημαντικό ρόλο για την αυτοκρατορία αυτή, περισσότερο από τις άλλες εθνικές ομάδες. Εάν προστρέξουμε στην ιστορία θα βρείτε πασάδες, διοικητές σε διάφορα επίπεδα, που είναι Αλβανοί και μάλιστα θα μπορούσε να ειπωθεί πως οι Αλβανοί  πολλές φορές είχαν σημαντικότερο ρόλο από αυτό των Τούρκων στην Αυτοκρατορία αυτή. Για το λόγο αυτό η γνώμη μου είναι πως οι Αλβανοί έχουν τις ίδιες ευθύνες με τους Τούρκους όσο αφορά την οθωμανική ιστορία και ως συνέπεια ήρθε η στιγμή να ξαναδούμε την ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως μία κοινή ιστορία των Βαλκανίων. Αξίζει να τονίσουμε πως οι μωαμεθανοί λαοί των Βαλκανίων έχουν παίξει ένα πολύ σημαντικό ρόλο, μάλιστα σημαντικότερο από αυτό των Έλλήνων, αν και οι Έλληνες είχαν βασικά σημεία όταν γινόταν λόγος για την εξωτερική πολιτική. Τελικά, σκέφτομαι πως όταν οι εθνικές ιστοριογραφίες των Βαλκανικών λαών θα προσπαθήσουν να δουν τους Οθωμανούς ως εχθρούς, κατακτητές, θα πρέπει να διαπιστωθεί πως αυτό θα ήταν δίκαιο μόνο για την στιγμή που άρχισε η δημιουργία της Αυτοκρατορίας, γιατί αργότερα ήταν μέρος τις διοίκησης σε πολλά επίπεδα. Βρίσκεις εκεί πολλούς Βόσνιους και αλβανούς που έχουν διοικήσει. Δεν μπορεί αυτή να είναι μια Τουρκική Αυτοκρατορία. Κατά την άποψη μου, το μεγαλύτερο λάθος που κάνουν αυτοί οι ιστορικοί είναι να χαρακτηρίσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ως Τουρκική Αυτοκρατορία και όποιος γνωρίζει έστω και λίγο την ιστορία το ξέρουν πολύ καλά πως δεν ήταν έτσι για όσο καιρό ήταν στην διοίκηση άντρες με άλλη εθνική καταγωγή και όχι Τούρκοι. -          Τι ακριβώς προσπαθείτε να μας πείτε, εμάς εδώ στην Αλβανία, Κόσσοβο και σε όλα τα Βαλκάνια; -          Ότι εμείς έχουμε ένα ερευνητικό πρόγραμμα για να κατανοήσουμε καλύτερα, για το ποια είναι η εικόνα που έχουν οι μαθητές για την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Τουρκία, τι ακριβώς μαθαίνουν αυτοί και τι ακριβώς αναφέρεται στα σχολικά βιβλία της ιστορίας, όχι μόνο στην Αλβανία αλλά και στο Κόσσοβο, αλλά και σε όλα τα κράτη των Βαλκανίων μέχρι την Μαύρη Θάλασσα. Δεν θα μπορούσα να μη βρω ενδιαφέρων αυτό που πρόσεξα στα σχολικά βιβλία της ιστορίας στο Κόσσοβο αφού μετά την ανεξαρτησία αυτοί έχουν ένα ιστορικό κείμενο που μαθαίνουν οι μαθητές. Για αυτούς που δεν ξέρουν εκεί βρίσκεις κάτι, για την μάχη στο Πεδίο του Κοσσόβου για την οποία πριν την ανεξαρτησία διάβασες πως οι Σέρβοι πολέμησαν εναντίων των Τούρκων ενώ τώρα γράφουν οι κοσσοβάροι πολέμησαν τους Τούρκους. Κάποτε ήταν ένας πόλεμος μεταξύ των Σέρβων και των Τούρκων τώρα έγινε μια μάχη μεταξύ κοσσοβάρων με σύμμαχους τους Σέρβους εναντίων της Τουρκίας. Δεν έχουν ξεχάσει εδώ οι ιστορικοί να γράψουν πως αυτό ήταν σε συμμαχία με την Καθολική Ευρώπη. Αυτό σημαίνει πως οι εικόνα της Τουρκίας στα κείμενα αυτά είναι χειρότερα από αυτό στα σχολικά κείμενα της Σερβίας όπου αναφέρεται πως ως «εχθρούς» είχαν και την Καθολική Ευρώπη  ενώ για τους συγγραφείς των ιστορικών κειμένων στο Κόσσοβο, τώρα οι ευρωπαϊκές καθολικές χώρες της Ευρώπης είναι φίλοι. Είναι αυτός ο πόλεμος που έγινε στο Κόσσοβο και το ανεξάρτητο κράτος του Κοσσόβου που προσπαθεί να κτίσει μια εικόνα πολέμου σαν να είναι δικιά της, να είναι μέρος της σημαντικής ιστορίας της και εκείνοι γράφουν πως πολέμησαν εναντίων των Τούρκων, σε συμμαχία με τους Σέρβους. Αυτό συμβαίνει σε μια εποχή που η Τουρκία είναι μία από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Κοσσόβου. Οι σχέσεις μεταξύ των δυο χωρών, οικονομικές και διπλωματικές, είναι εξαιρετικές αλλά οι συγγραφείς της ιστορίας δεν είναι στην ίδια γραμμή με την πολιτική γιατί προσπαθούν να μάθουν στους μαθητές τους την ιστορία όπως έκανε ο Ενβέρ Χότζα με τους αλβανούς για μισό αιώνα. -            -          Όλοι οι ιστορικοί στην Τουρκία κατά το ίδιο τρόπο σκέπτονται; -          Πολλοί Τούρκοι ιστορικοί δεν μπορούν να εκφραστούν για το θέμα αυτό γιατί δεν μελετούν τα Βαλκάνια, αλλά εκείνοι οι ιστορικοί που μελετούν τα Βαλκάνια και ό, τι συνέβη εδώ, έχουν την ίδια άποψη που λέει πως οι ιστορίες στην περιοχή αυτή είναι απλώς εθνικές για να μην πούμε εθνικιστικές. Και η ιστορία της Τουρκίας έτσι είναι αλλά μπορώ να πω πως εκείνη της Αλβανίας είναι ακραία, το ίδιο συμβαίνει και με άλλους λαούς. Έτσι συμβαίνει με τους Έλληνες, τους Βούλγαρους, ενώ η περίπτωση των Σκοπίων είναι η περίπτωση της ακραίας εθνικιστικής ιστορίας. Είναι ενδιαφέρων και  αξιολύπητο συγχρόνως  που στα σχολικά κείμενα των Σκοπίων τα οποία έχω αναλύσει επί μακρόν, υπάρχουν δύο ιστορίες. Η εθνικιστική ιστορία των Αλβανών και αυτό των σκοπιανών, αλλά και τα δύο στο ίδιο βιβλίο. Πως θα τελειώσει όλο αυτό; Που θα τελειώσει; Το λέω αυτό γιατί σε εκείνη την χώρα, μορφώνονται δύο λαοί που ζουν στο ίδιο χώρο ως ορκισμένοι εχθροί. Ισχυρίζονται μια πολυπολιτισμική εκπαίδευση αλλά στ’ αλήθεια πρόκειται για εθνικιστική αγωγή το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε σύγκρουση πολύ γρήγορα. Αυτό που συμβαίνει δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια αγωγή σύγκρουσης  στην ίδια χώρα, στο ίδιο κράτος, και αυτό, κατά την κρίση μου, η οποία δεν μπορώ να πω πως είναι αντικειμενική… γιατί εγώ κάνω αναλύσεις πάνω σε στοιχεία. Αλλά προσπαθώ η άποψη μου να είναι σύγχρονη και όσο αφορά το γεγονός θα πρέπει να πω πως οποιοσδήποτε μπορεί να γράψει την ιστορία, να την ερμηνεύσει όπως θέλει τα στοιχεία αλλά πρέπει να σκέφτεται πάντοτε τα αποτελέσματα. Γιατί αν οι άνθρωποι μορφωθούν ως εχθροί μεταξύ αλλήλων, οι Έλληνες με τους Τούρκους, οι Αλβανοί με τους  σκοπιανούς κ.α, σε μια κατάσταση σύγκρουσης, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, ότι αυτή θα αλληλοσκοτωθούν. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο και επείγον για να εκσυγχρονίσουμε την εκπαίδευση. -            Εσείς είστε αποφασισμένοι σ’ αυτό που θέλετε να περάσετε  στις χώρες των Βαλκανίων, χώρια στο Κόσσοβο μετά στην Αλβανία, ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν πρέπει να χαρακτηριστεί ως εχθρός στις χώρες αυτές; -          Εμείς είμαστε ξεκάθαροι στην υπόθεση αυτή. Στην αρχή ήταν κατάκτηση, αλλά αργότερα η κατάσταση ήταν τέτοια που άλλαξε. Εάν εσείς θέλετε να δείτε τους παππούδες σας ως κατακτητές, τότε ελεύθερα να το κάνετε. Όλοι οι Αλβανοί πασάδες που έχουν διοικήσει την Αυτοκρατορία αυτή… ήταν μέρος της Αυτοκρατορίας κατακτητή. Αυτά είναι γεγονός και εφόσον είναι έτσι, τότε σημαίνει πως αυτοί ήταν οι Αλβανοί κατακτητές. Μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία οι Αλβανοί ήταν επίσης κατακτητές, όχι μόνο οι Τούρκοι.