Η διαθήκη του Κορυτσαίου Αναστασίου Αβραμίδη Λάκτση-Testamenti i Korçarit Anastas Avramidhi Lakce

Η διαθήκη του Κορυτσαίου Αναστασίου Αβραμίδη Λάκτση Αναστάσιος Αβραμίδης Λάκτσης Ἡ διαθήκη τοῦ Ἀναστασίου Ἀβραμίδου Λάκτση  «(…) Ἐν Βουκουρεστίῳ τήν τοῦ μηνός Νοεμβρίου ιστ΄ (16) τοῦ ἔτους 1893 – Ἀναστάσιος Ἀβραμίδης Λάκτσης»[72], ἐκτός τῶν δωρεῶν στούς συγγενεῖς του, δωρίζει ὡς ἀκολούθως καί εἰς ἄλλους φορεῖς.  Πρώτη δωρεά «(…) εἰς ἀνάμνησίν μου εἰς τήν Χριστιανικήν Ὀρθόδοξον Ἀλβανικήν κοινότητα τῆς πεφιλιμένης πατρίδος μου Κορυτσᾶς τήν ποσότητα φράγκων 400.000 εἰς χρεώγραφα τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους (…) τῶν 4% ἐτησίως τόκος κτλ.(…)»[73].  Δεύτερη δωρεά «(…) Νά ἱδρυθῇ καί νά διατηρηθῇ αἰωνίως εἰς τήν πατρίδα μου, Κορυτσᾶ τό πρῶτον ἔτος μετά τόν θάνατόν μου ἀγαθοεργόν καί ἐκπαιδευτικόν δι’ ἐργόχειρα κατάστημα ἤ ἐργοστάσιον τῶν τεχνῶν (…) ἡ ἵδρυσις καί οἰκοδομή τοῦ ἀνωτέρου φιλανθρωπικοῦ ἐργοστασίου τῶν τεχνῶν διά τήν ὁποίαν ὁρίζω καί διατάσσω τήν ποσότητα 16.000 φράγκων ἤτοι τόν ἐτήσιον τόκον (…)»[74].  Τό ἐρώτημα εἶναι γιατί ὁ Λιάκτσης αὐτοαποκαλεῖται στήν ἀρχή «τό γένος Ἀλβανός» καί στήν δωρεάν ἀναφέρει «Ἀλβανικήν κοινότητα». Κάτωθεν ὅμως ἀναφέρει «τά ἀνωτέρω ἕξ μέλη τῆς ἐπιτροπῆς τῶν κληροδοτημάτων μου, ἅτινα θά ἐκλέγωνται κατά τριετίαν ὑπό τῆς Ἀλβανικῆς Χριστιανικῆς κοινότητος τῆς πόλεως Κορυτσᾶς, πρέπει νά ἀναγινώσκωσι καί νά γράφωσι ἰδιοχείρως ἑλληνιστί (…)»[75].  Ἐν συνεχείᾳ ἀναφέρει πάλιν ὅτι «(…) Ἡ κατά καιρούς ἐπιτροπή τῶν κληροδοτημάτων μου ὀφείλει καί ὑποχρεοῦται νά δημοσιεύσῃ κατ’ ἔτος εἰς τό τέλος ἑκάστου ἔτους διά τῆς ἐν Τεργέστῃ ἐπιδιδομένης Ἑλληνικῆς ἐφημερίδος “Νέα Ἡμέρας” (…) ἤ εἰς ἄλλην ἑλληνικήν ἐφημερίδα ἄν τυχόν αὕτη παύσῃ καί μοιράσῃ εἰς τήν πατρίδα τουλάχιστον πεντήκοντα ἀντίτυπα αὐτῆς εἰς διάφορα ἄτομα (…)»[76].  Ὁ Λάκτσης ἐπιέσθη πολύ ἀπό τούς ἐν Βουκουρεστίῳ Ἀλβανούς διά αὐτό καί ἐκφράστηκε στήν διαθήκη του ὡς Ἀλβανός· ἔτσι ἀναφέρεται καί ἀπό τούς ἴδιους τούς Ἀλβανούς.  Πιό κάτω ἀναφέρει ὅτι ἄν ἀπέθνησκε στήν Ρουμανίαν τόν ἐπικήδειόν του λόγον νά τόν ἀπαγγείλουν «(…) Ἑλληνιστί τόν ἕνα (…) ὅστις ἤθελε μοί ἀπαγγείλῃ τόν ἐπικήδειον λόγον Ἑλληνιστί (…)»[77].  Συνεχίζει ὁ ἴδιος νά καταγράφη τήν ἐπιθυμίαν του ὅτι ἀφήνει 300 φράγκα στήν ἐφημερίδα «Νέαν Ἡμέραν» διά τήν δημοσίευσιν τοῦ ἑλληνιστί λόγου (…)[78]. Ὁ Λιάκτσης εἰς τό κληροδότημά του, τό ἐργοστάσιον, ἐκτός τοῦ ὅτι ἀφήνει τό μεγάλο ποσό τῆς συντηρήσεώς του στό ἄρθρο 7 ἀναφέρεται οἱ ἄπορες γυναῖκες καί κορίτσια νά μήν πληρώνουν τήν σπουδή στήν τέχνη. Οἱ διδάσκαλοι/λισσες νά πληρώνονται διά τήν παράδοσιν τῶν μαθημάτων τέχνης στό ἐργοστάσιο. Ἐπιθυμία του ἦταν νά ἐνισχυθῆ μέ σεβαστό ποσόν «(…) τό ὑπέρ τοῦ ἱδρυθέντος ὑπ’ ἐμοῦ κατά τό ἔτος 1867 εἰς τήν πατρίδα μου καί πόλιν Κορυτσᾶν ∆ημοτ. Σχολεῖον τῶν ἀρρένων (..)»[79].  Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου Κορυτσάς Ὁ δωρητής, πιστός Ὀρθόδοξος Χριστιανός, ὅπως ὁ ἴδιος ἐπιθυμεῖ νά γραφῆ τό ὄνομά του στήν εἴσοδο τοῦ ἐργοστασίου μέ κατακλεῖδα «Οὐδέν ἄνευ τοῦ Θεοῦ»[80] δέν ξεχνᾶ τούς Ὀρθόδοξους Ἱερούς Ναούς τῆς Κορυτσᾶς. Παραγγέλει «(…) πρός ἀγοράν ἱερῶν ἀμφίων τῶν ἐν τῇ Πατρίδι μου Κορυτσᾷ κειμένων πέντε ἱερῶν ἐκκλησιῶν (…)»[81].  Εἰς τό 12ον ἄρθρον: «Ὁρίζω καί διατάσσω ἅπαξ καί διά παντός φράγκα <15.000> (…) ὑπέρ τοῦ ἐν Ἀθήναις ὑπό τήν προστασίαν μου τῆς Α. Μεγαλειότητος τῆς Βασιλίσσης τῆς Ἑλλάδος Νοσοκομεῖον ὁ “Εὐαγγελισμός”».  Εἰς τό ἄρθρον 13: «(…) Ὁρίζω καί διατάττω ρητῶς καί ὁριστικῶς τό ποσόν φράγκα ἑκατόν χιλιάδες 100.000 (…) πρός ἐντελῆ ἀποπεράτωσιν τῆς οἰκοδομῆς τοῦ ἐν τῇ πατρίδι μου καί πόλει Κορυτσᾷ κειμένου ἱεροῦ ναοῦ τοῦ ἁγίου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου, οὗτινος ἡ οἰκοδομή ἤρξατο πρό τινων ἐτῶν ὑπ’ ἐμοῦ (…)»[82].Ἐκτός τῶν ὡς ἄνω δωρεῶν ὁ Λιάκτσης–Ἀβραμίδης διέθεσε καί σεβαστά ποσά διά τούς πτωχούς ὁμοδόξους καί ἀλλοδόξους.  Αὐτά ἀναγράφονται περιληπτικῶς στό κείμενο τῆς διαθήκης τοῦ Ἀναστ. Ἀβραμίδη–Λιάκτση. Ὅμως ἡ ἀναλυτική ἔρευνα τῆς κ. Ἀδέλας Ἰσμυρλιάδου[83] ἔδειξε ὅτι ὁ μεγάλος εὐεργέτης Ἀναστάσιος Ἀβραμίδης–Λάκτσης ἦταν πολύ μετριοπαθής καί προσπαθοῦσε νά κρατήση ἰσορροπίες ἔναντι τῶν φιλοαλβανῶν συμπατριωτῶν του Ε. Μάρκου καί Κωστούρη[84] πού τόν ἐπίεζον ὑπέρ τῆς δωρεᾶς γιά τά ἀλβανικά γράμματα. Ἴδια ἦταν ἡ πίεση καί αὐτοῦ τοῦ ἀδελφοῦ του ∆ημητρίου Ἀβραμίδη πού κατοικοῦσε στήν Κορυτσᾶ πού τόν παρότρυνε νά διδάσκεται ἡ ἀλβανική γλώσσα στό ἑλληνικό σχολεῖο. Ὁ ἴδιος, ἄλλωστε, δεχόταν πιέσεις ἀπό τό συγκεκριμένο κύκλο τῶν ἀλβανιστῶν στήν Κορυτσᾶ[85]. Παρ’ ὅλες τίς πιέσεις τῶν ἀλβανιστῶν αὐτοί δέν κατόρθωσαν νά λάβουν οὐδεμία δωρεά ἀπό τόν εὐεργέτη Λιάκτση γιατί ἐπενέβησαν πολλοί παράγοντες. Ἡ δημογεροντία Κορυτσᾶς[86], ὁ ∆ημήτριος Μπιτζάτζου, ὁ Χριστάκης Ζωγράφου, ὁ Μ.Α. ∆ορούτης, ἐπιτετραμμένος τῆς Ἑλληνικῆς Πρεσβείας Βουκουρεστίου καί ἀφανεῖς κληρικούς ἰδίως τοῦ Μητροπολίτου Κορυτσᾶς, πού πέτυχαν τό ἐπιθυμητό ἀποτέλεσμα τῆς πλήρους καί μεγάλης δωρεᾶς μόνον διά τήν Ἑλληνικήν κοινότητα Κορυτσᾶς.  Ὁ μεγάλος Ἐθνικός Εὐεργέτης Ἀναστάσιος Ἀβραμίδης–Λιάκτσης ἄξιος Κορυτσαῖος «παρά τίς ἐπίμονες προσπάθειες πού δέχτηκε ἀπό ποικίλους “ἀλβανίζοντες” κύκλους τόσο τοῦ Βουκουρεστίου καί τῆς Κορυτσᾶς ὅσο καί ἀπό τά ἄλλα ἀλβανικά κέντρα τῆς διασπορᾶς τῆς Αἰγύπτου ἐνήργησε τελικά ὅπως καί ἀρχικά προβλεπόταν μέ συνείδηση καθαρά ἑλληνική»[87]. Μέχρι τήν ἐπιβολή τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ τά ἐκπαιδευτήρια ΛΙΑΚΤΣΗ ἐδέσποζαν[88] στόν χῶρο παραπλεύρως τοῦ κτιρίου Ἱ. Μητροπόλεως Κορυτσᾶς ἕως ὅτου κατεδαφίσθησαν ἀπό τό κομμουνιστικό καθεστώς Ἐνβέρ Χότζα καί στήν θέση τους ὑψώθηκαν τά κτιριακά ἐξαμβλώματα τῶν ἐκπαιδευτηρίων Σεβαστῆς Κυριαζῆ, φανατικῆς φιλοαλβανῆς προτεστάντισσας. Ὑπάρχουν μόνο ἀπό τό ἕνα κτίριο τά θεμέλια, ἡ κτητορική πλάκα ἡ ἀρχική καταθριμματισμένη στό ὑπόγειο, ὅπως διαπιστώσαμε κατά τήν ἐπιτόπου ἔρευνά μας. Ὑπάρχει βέβαια νέα κτητορική πλάκα στά ἀλβανικά πού ἀναφέρεται στόν ἀρχικό δωρητή Λιάκτση. Σήμερα ἐπιτροπή ἐγκρίτων Κορυτσαίων, μέ ἑλληνική συνείδηση, προσπαθεῖ νά ἀποκαταστήση τήν ἀρχικήν θέληση τοῦ δωρητῆ νά ὀνομάζονται δηλ. ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΗΡΙΑ ΑΝΑΣΤ. ΑΒΡΑΜΙ∆Η–ΛΙΑΚΤΣΗ. Πηγή: Ελευθέριος Απ. Καρακίτσιος, Ο Ελληνισμός στην Μητροπολιτική Περιφέρεια Κορυτσάς, Διδακτορική διατριβή, απόσπασμα σελ. 127-130, βλ. εδώ. http://vlahofonoi.blogspot.al/

Testamenti i Korçarit Anastas Avramidhi Lakce Anastas Avramidhi Lakce Testamenti i Anastas Avramidhit “(...) Në B ukuresht të muajit Nëntor dt 16 të vitit 1893 – Anastas Avramidhi Lakce” (72)  përveç dhuratave tek të afëmit dhuron si më poshtë tek institucionet e tjera. Dhurata e parë “(...) në kujtimin tim, në komunitetin e Krishter Orthodhoks Shqiptar të atdheut tim të dashur Korçës sasinë në franga prej 400.000, në letra ne vlerë të shtetit Helen (....)  me 4% përfitim vjetor etj (...)” {73} Dhurata e dytë “(...) Të themelohet dhe të ruhet përgjithmonë në atdheun tim, Korçën, vitin e parë pas vdekjes sime një institucion bamirës dhe arsimbërës nëpërmjet një dyqani me artizanate ose punishte artizanati (...)  themelimi dhe ndërtimi i kësaj punishte bamirëse të arteve për të cilën caktoj dhe urdhëroj shumën e 16.000 frangave dhe përqindjen e saj vjetore (..)” {74} Pyetja qëndron se si Lakce vetëshpallet në fillim “në origjinë shqiptare” dhe në dhuratë përmend “komunitetit shqiptar”. Por më poshtë përmend “gjashtë anëtarët e mësipërm të këshillit të trashëgimisë sime, të cilat do të zgjidhen çdo tre vjet nga komunitetit Shqiptar i Krishter i qytetit të Korçës duhet të lexojnë dhe të shkruajnë, me shkrim dore, greqisht (.....) “{75} Në vazhdim përmend sërish se: “(...) Këshilli i çdo kohe, (që menaxhon) trashëgiminë time ka si detyrim dhe duhet të publikojë çdo vit në fund të çdo viti  nëpërmjet gazetës Helene që botohet në Trieste  “Neas Imeras” (...) ose në gazetë tjetër helene nëse ajo ndalon dhe të shpërndajë në atdhe të paktën 50 kopje në persona të ndryshëm (...)” (76) Lakcja pati presion të madh nga shqiptarët në Bukuresht dhe për këtë arsye u shpreh në testamentin e tij se ishte shqiptar, kështu përmendet dhe nga vetë shqiptarët. Më poshtë përmend se nëse do të vdiste në Rumani fjalimin në vdekjen e tij ta lexojnë “(....) në Greqisht njëri (...) cilido  të më lexojë fjalimin mortor në Greqisht (....)” (77) Vazhdon ai vetë që të shkruajë dëshirën e tij se le 300 franga në gazetën “Nean Imeran” për publikimin e fjalimit në greqisht (...) (78).  Lakcja në trashëgiminë e tij, punishten, përveç se le një sasi shumë të madhe parash për mirëmbajtjen e saj në pikën 7, përmend gratë pa të ardhura dhe vajzat, që të mos paguajnë mësimet e tyre në profesionin që mësojnë. Mësuesit/et të paguhen për mësimdhënien mbi profesionet e ndryshme në punishte-(shkollën profesionale). Dëshira e tij ishte që të përforcohet me një shumë të mirë “(...) në dobi të (institucionit) të themeluar prej meje  në vitin 1867 në atdheun tim dhe  qytetin e Korçës Shkollës Fillore të djemve (...)” (79) Kisha e Shën Gjergjit në Korçë Dhuruesi, besimtari i krishter orthodhoks, siç dëshironte ai vetë të shkruhej emri i tij në hyrje të punishtes me fjalë të fundit frazën “Asgjë pa Zotin” (80) nuk harron Kishat e Shenjta Orthodhokse të Korçës. Porosit: “(...) për blerjen e veshjeve klerikale të pesë tempujve që gjenden në atdheun tim Korçën (....) “ (81). Në nenin e 12-të : “Caktoj dhe urdhëroj 15000 franga të gjitha dhe përgjithmonë (.....) në dobi dhe mbrojtje të Spitalit, të Madhërisë së saj Mbretreshës së Greqisë, “Evangjelismo” të Athinës . Neni 13: “(....) Caktoj dhe urdhëroj verbalisht dhe përfundimisht shumën prej 100 000 frangash (...) për përfundimin e ndërtimit të kishës së shenjtë të Dëshmorit të Madh Gjeorgjio, në atdheun tim dhe qytetin e Korçës, ndërtimi i të cilës filloi para disa vjetësh nga unë (...)” (82). Përveç dhuratave të mësipërme Lakce – Avramidhi disponoi shuma të konsiderueshme si për të varfërit e të njejtës fe me të si për ata që kishin besim tjetër. Këto shkruhen në formë të përmbledhur në tekstin e testamentit të Anast. Avramidh Lakce. Por kërkimin analitik i znj Adela Ismirliadhu (83) tregoi se bamirësi i madh Anastas Avramidhi- Lakce ishte një person shumë i matur, i moderuar, dhe përpiqej që të ruante balancat përballë atdhetarëve të tij filoshqiptarë si E Marku dhe Kosturi (84) që i bënin presion për një dhuratë në dobi të edukimit në shqip. I njejtë ishte presioni dhe i atij vetë vëllait të tij Dhimitër Avramidhi i cili ushtronte presion që të mësohej gjuha shqipe në shkollat greke. Ai vetë, ishte nën presionin e një qarku të caktuar shqiptarësh në Korçë (85). Mgjth presionin shqiptarët nuk arritën të marrin asnjë dhuratë nga bamirësi Liakce sepse ndërhynë shumë faktorë. Dhimogjerondia e Korçës (86), Dhmitër Bizatzou, Kristaq Zografi, M.A Dhoruti, nën mbikqyrjen e Ambasadës Helene në Bukuresht, si dhe klerikë, që nuk shfaqeshin, e në veçanti Mitropoliti i Korçës arritën rezultatet e duhura të dhuratës së plotë e të madhe në dobi e vetëm për komunitetin Helen të Korçës. Bamirësi i madh Kombëtar, Anastas Avramidhi-Liakce një Korçar i denjë “mgjth përpjekjet këmbëngulëse të shumë qarqeve të larmishme “shqiptaromane” sa në Bukuresht dhe në Korçë, sa dhe nga qëndra të jera shqiptare të diasporës së Egjiptit funksionoi si përfundim ashtu siç parashikohej me një ndërgjegjie të pastër helene” (87). Deri në imponimin e totalitarizmit  në institucionet arsimore Lakce mbizotëronin (88) pranë Mitropolisë së Shenjtë Korçë deri sa ato u rrënuan nga sistemi komunist i Enver Hoxhës dhe në vend të tyre u ngritën dështime ndërtuese të institucineve arsimore Sevasti Qiriazi, një filoshqiptare fanatike, protestante. Ekzistojnë akoma themelet e një ndërtese, pllaka themeltare e coptuar në bodrumet e Mitropolisë të cilën dhe e konstatuam gjatë kërkimit tonë në vend. Ekziston sigurisht një pllakë e re me mbishkrim në shqip e cila përmend në fillim dhuruesin Lakce. Sot një grup Korçarësh të shquar me ndërgjegjie helene, po përpiqet të realizojë dëshirën fillestare të dhuruesit që të quhen: INSTITUCIONET ARSIMORE ANAST. AVRAMIDHI LAKCE në Greqisht. Burimi: Eleftherios Ap. Karakitsios Helenizmi në Zonën Administrative të Mitropolisë së Korçës. Studim Doktoraturë, pjesë nga fq 127-130, shikoni këtu (përktheu për llogari të Pelasgos, K.K)