ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΝΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΟΡΥΤΣΑΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΤΟΥ KALE–i GORICA.{=Κάστρο της Γκορίτσαs) ΕΤΟΥΣ 1512 Γράφει: π. Ελευθέριος Καρακίτσιος

 

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΝΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΟΡΥΤΣΑΣ

ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΤΟΥ KALE–i GORICA.{=Κάστρο της Γκορίτσαs) ΕΤΟΥΣ 1512

Γράφει: π. Ελευθέριος Καρακίτσιος πρωτ/ρος -καθηγητής Δρ.Θ- ΑΠΘ

Το πρωτότυπο του χειρογράφου στην τουρκική γλώσσα με αραβική γραφή μεταφράζεται από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Άγκυρας Levent Kayapinar και από την τουρκική γλώσσα με λατινικούς χαρακτήρες αποδίδεται στην παρούσα εργασία πάλι με την βοήθεια του καθηγητού όπως δείχνουν οι υποσημειώσεις με την δική μας παρουσίαση όπως έπεται. Ευχαριστώ τον καθηγητήν και από αυτήν την θέσιν.

1. Τ.Τ.973 ,sayfa 33-341 (Fatih verya Bayezid Donermi =

Απογραφικό έγγραφο των Οθωμανών ,σελίδα 33-34, ( περίοδος βασιλείας Σουλτάνος Μεχμέτ Β΄ και Βαγιαζήτ Β΄περίοδος)2 . Τιμάριον του Σκεντέρ3γιός του Αλη . Μuselleman4i–kale–i Gorica ,mezkurlar Goritca kalesine hidmet edub harac ve ispence virmezler ve avariz–i divaniyeden muaf ve musellemdirler . Ellerinde ferman–i humayunlari vardir. =

Οι Μουσελλέμες του Κάστρου της Γκορίτσα5 (Κορυτσάς) υπηρετούν το φρούριο της Γκορίτσας . Για τον λόγο αυτό απαλλάσσονται από τον φόρο Ispence6 και άλλους φόρους φόρου υποτέλειας (avariz7 –I divaniye8)

Μποϊκ9 Δημητρη10, Μιλιτς γιός αυτού Κόντο, Πετρο γιός αυτού Γκορτσο, Δημητρη γιός αυτού Μπορο/ Μιχαηλ γιός αυτού Νικολα, Μιλκο γιός αυτού Πινο /Ραντομιρ γιός αυτού Τοντορ11 ,Μπορο γιός αυτού Ντουσμαν ,Νικολα γιός αυτού Μιλιτς, Μιλιτς γιός αυτού, Κοστορ, Μιχαηλ του Στομιρ, Νικο γιος αυτού Μιχατς/ Γκοριτς Μιχατς, Νταμιαν12 γιός αυτού Πουλο, Συμιον γιός αυτού παμπουτσου, Μιλκο Πινο, Μητσο / γιός αυτού Μανο, Χρος γιός αυτού Δημητρη /.

Σελίδα 34

Δημητρη Μπεκαν , Δημητρη Νοβακ, Γρανταν Πετρο αδελφός του Γκην , Γιωργο Σεροπολ / Νταμιαν γιός του Πανο, Γιωργο Κοβατς , ο Στανκο γιός του Πινο,/ Δημητρη Μποσκο, Νικολα Μποτσε, Τοντοριτσα Νικολα, Μιλο γιός του Βελκην, Νινο γιός του / Μποην , Αθανας Τσερμογκλαβ/. Κογιο γιός αυτού Τσερμογκλαβ, Πανο γιός αυτού Κατσογιανο, Νινο γιός αυτού Κωστα , Μποϊκο /γιός αυτού Λισι, Μπομπ Μιχαλ γένος Τσερεμπ, Καλιμογιος αυτού Τσαρ/.Μανο γιός αυτού Ατσοβιλ, Νικολα γιός αυτού Μιχαλ, Δημητρη καταγωγή του Ραμποτικ, Μπογκο/γιός αυτού Δημητρη, Πινο γιός αυτού Μητσοβαν ,Πινο γιός αυτού Μανο/.Νικο γιός αυτού Πινο, Δημητρη γιός αυτού Μποϊκ, Μανο γιός αυτού, Τοζικ γιός αυτού Γκανισε/ Πανο γιός αυτού Πινο, Ισμοηλ13 Μιχαηλ ο γιός αυτού του ίδιου, Γκορις Μανο,/ Γιακο γιός αυτου Πετρο. Γιάκο γιός αυτου Πετερ, Γκουν γιός αυτού Τηχω14, Νικολα ο γιός αυτού Καλιτς,/Μιτσολοτιν Νινογιος αυτού Μανισα, Γιοργο γιός αυτού Μπορο/ Ουζγκορ ο γιός αυτού Κιριακ , Ντουσμαν ο γιός αυτού Νικολα, Τοντοριτς γιός αυτού Μιλο, Κωστα γιός αυτού /Ατανας , Μπογκοπ Γκοριτς Πετροπουλο/.

Hane =Νοικοκυριά( οικογένειες) 59

Zikr olantardan gayri isbu mezkurlar mysellen kafirlerin15 οgullari imis,Atalaryla/kalaya hidmet iderler ama harac ve ispence virirler ve avariz –i16 divanyeye17 Dahidirler. = Εκτός από αυτούς τους μουσελέμμες απίστους ( κάφρους χριστιανούς) των οποίων τα ονόματα είναι γραμμένα παραπάνω. Εκείνοι που τα ονόματα θα γραφούν παρακάτω είναι οι γιοί τους . Υπηρετούν επίσης το κάστρο όπως και οι πατέρες τους . Πληρώνουν όμως φόρους όπως Ισπένσε( =αχρήστων ως χριστιανοί που επειδή έτρωγαν χοιρινό κρέας που απαγορευόταν από το κοράνι πλήρωναν ειδικό φόρο) άπιστοι ή έκτακτον φόρον σε ειδική ανάγκη που επέβαλε η Υψηλή Πύλη.

Πετκο γιός αυτού Τοντικο , Ντιμητρη Πινο, Πανο γιός αυτού Νικολιν, ο Στογιαν γιός αυτού Νοβακ῎./ Nefer 4= Άτομα 4

Σύνολον : Πρόσοδοι(έσοδα) 3250(ᾶσπρα).

Musellem Todor, an karye–

i Grad, sol sartla ki her yil Gorica kalasina iki tudag bin demirin virub haracdan ve ispencedem avarizdan muaf ve musellem ola deyu elinde ferman–i humayun var . Simdiki halde timara emr olundu. = Ο Τοντόρ Μουσελλέμ από το χωριό Γκραντ18 , απαλλάσσεται από το φόρο ισπενσε και άλλους φόρους ,φόρο υποτέλειας, δίνοντας δύο χιλιάδες κομμάτια σίδερο στο φρούριο Κοριτσάς. Έχει πιστοποιητικό από το Σουλτάνο σχετικά με αυτό. Διατάσσεται τώρα ο Τιμαριούχος να παρακολουθήσει την κατάσταση αυτή.

Μuselleman –I Duka ve Dimitri ve Rayko mensuh sod ve becayis Kavasila veled I Duka kalaya yilda bin ok viriurler . Haracdan ve ispenceden ve avariz-i divaniyeden ve muaf ve musellemdirler Simdiki halde timara emr olundu19 = Καβάσιλας ο οποίος ήταν γιός του Δούκα και ήταν Μουσελλέμ, ΄Αφησε το καθήκον του στον Ράϊκο , τον Δημήτρη και τον Δούκα. Καθήκον τους είναι να δίνουν δύο χιλιάδες βέλη στο φρούριο ετησίως . Σε αντάλλαγμα σε αυτό το καθήκον απαλλάσσονταν από το φόρο ισπέντσε καί άλλους φόρους υποτέλειας . Διατάσσεται ο τιμαριούχος να παρακολουθήσει την κατάσταση αυτή.

Muselleman–

i Niko birader Yorgove Todin ve oglu Yorgo ve Todin ve oglu Yorgo mezkur evvel pinara hidmet edub harac ve ispence vermeyub avarizdan muaf imis. Sonra harac vaz eylemisler,sol ecildem ki kuyu harab olmus imis . El-haletu hazihi kuyu ihya itmisler hizmetkar yokdur ditiler ,arz olundu,heman emr olundu20. = Oι Μουσελλέμες ήταν ο Νίκος και ο Τοντίν ο αδελφός του Γιώργου και ο γιός του Τοντίν, ο Γιώργος. Δεδομένου ότι ήταν υπεύθυνοι για την συντήρηση του πηγαδιού με νερό στο Κάστρο, απαλλασσόταν από το φόρο ισπέντσε και άλλους φόρους υποτέλειας. Ως τόσο όταν δεν φρόντιζαν το πηγάδι και αυτό έπεφτε σε κακή κατάσταση , φορολογούνταν . Τώρα που αποκατέστησαν το πηγάδι και διατάχθηκε να απαλλαγούν και πάλι από το φόρο.

Bojik Kiriak, Atanas Bogdan ,Niko damant-i Simion , Cereb Simion .= Mποϊκ Κιριακ ,Ατανας Μπογδαν ,Νικο γαμβρός του Συμεον, Τσερεμπ Συμεον. Ηαne 4 = Νοικοκυριά 4/

Sayfa 35= Σελίδα 35 Mysellem Duka Nikola haddad –i kala–yi mezkure derdest hokum21 vardir ki= Ο Δούκας Νικόλας είναι μουσελλέμ και σιδηρουργός του κάστρου υπάρχειένα πρό-ηχογραφημένο έγγραφο. Ας απαλλαγεί από τον φόρο. Έχει γραπτό έγγραφο σχετικά με αυτό.

Hane 1 = Νοικοκυριό 1

Yekun Musellem –I gebran ki der hifz–i kale ve bazi haddad ve tirgen ve tolgacbud ve evlad–I umera ki evel musellem , hali raiyyet beste sod ve harac vaz ferman sod.=Tο σύνολον των χριστιανών γκεμπραν22 ( όπως τους αποκαλεί υποτιμητικά) που είχαν οριστεί να υπηρετούν φρουρούσαν το κάστρο ,κάποιοι από αυτούς έφτιαξαν σιδερένια βέλη κάποιοι έφτιαξαν άροτρα με δίκρανα έφτιαξαν σιδερένια κράνη. Δεν πλήρωναν φόρους . Τα παιδιά ορισμένων απο αυτούς πληρώνουν φόρους. Nefer 7 =Άτομα 7 (Άσπρα ) 9250

Παρατηρήσεις.

Από την παρουσίαση της Οθωμανικής απογραφής του Φρουρίου της Γκορίτσας= Κοριτσάς της χρονικής περιόδου 1481-1512 έχουμε αρκετά πολιτισμικά στοιχεία ήτοι ιστορικά, θεολογικά κ.α. τα οποία θα παραθέσουμε στην συνέχεια. Ήδη η περιοχή της Αλβανίας της σημερινής είχε κυριευθεί από τους Τούρκους μετά το 1380 δηλαδή τα γεγονότα του φρουρίου περιγράφονται μετά από 100 χρόνια περίπου. Οι σφαγές ο πλήρης εξανδραποδισμός στην περιοχή23Αλβανίας μετά την αντίσταση του Βορειοηπειρώτη ηγέτη Γεωργίου Καστριώτη ή Σκεντέρ Μπέη όπως τον ονόμαζαν οι Τούρκοι και συνεχίζουν οι σημερινοί Άλβανοί με κέντρο την κεντρική Ιλλυρία .Οι ανελέητες σφαγές και όχι μόνον , ανάγκασαν τον πληθυσμό σε εξισλαμισμό για αυτό και ονομάζουν οι Τούρκοι τους εξωμότες «ΑΡΝΑΟΥΤΗΔΕΣ» = αλλαξοπιστημένους και αποκαλούνται σήμερα ως μουσουλμάνοι οι Αλβανοί ! Η απογραφή δείχνει την βαριά φορολογία των χριστιανών .Την πλήρη απαξίωση αυτών με τους χαρακτηρισμούς: ΙΣΠΕΝΤΣΕ , ΓΚΕΜΠΡ-ΓΚΕΜΠΡΑΝ ,ΡΑΓΙΆ, ΚΑΦΙΡΛΕΡ κτλ. Το μόνο που τους «καταξιώνει» για να υπάρχουν τους χριστιανούς είναι η απόδοσις της εξοντωτικής φορολογίας για να γεμίζουν με χρήματα τα ταμεία τους οι τούρκοι. Από τα ονόματα των Νοικοκυριών που παρατίθενται στο χειρόγραφον στην απλή ανάγνωση δεν φαίνονται καθαροί Έλληνες αλλά ούτε και Σλάβοι, να καταλάβουμε αν είναι Έλληνες ή Σλάβοι . Η μανία των Οθωμανών τούρκων εναντίον των Ελλήνων είναι απερίγραπτη για αυτό και οι Έλληνες παραποιούν τα ονόματά τους σλαβικά να αποφύγουν την αγριότητα των κατακτητών. Εκείνο που γνωρίζουμε για αυτή την χρονολογικοί περίοδο, φαίνονται μπασταρδεμένοι κάτοικοι. Πρωτύτερα εις τους αιώνες ήταν καθαροί Έλληνες όπως η ιστορία αποδεικνύει. Εξετάζοντας όμως όλην την πολιτισμικότητα ,μνημεία, χειρόγραφα ,γλώσσα, πολιτισμό γενικά είναιΕλληνικά. Η ονοματοθεσία των ποταμών, ορέων, πόλεων ,χωριών, η ιστορία από πρό Χριστού κτλ είναι ελληνική. Όλοι οι Ναοί24 Ελληνικοί ,που παρέμειναν μετά από τόσες ανελέητες καταστροφές με αποκορύφωμα το κομμουνιστικό καθεστώς Ενβέρ Χότζα .Όλοι οι Επίσκοποι25 είναι Έλληνες .Ο κατάλογος επισκοπών26 αρχίζει από το έτος 1118 και επιβεβαιώνει την ελληνικότητά τους . Στην περιοχή Κοριτσάς έχουμε δύο Ναούς αγιογραφημένους με κτιτορικές επιγραφές ελληνικές, που διεσώθησαν , της Μεταμορφώσεως Εμπορίας του 1431 και του Αγίου Δημητρίου Μπομποστίτσας τον 10ον αιώνα .Όλοι οι Ναοί είναι αγιογραφημένοι με Ελληνική ονοματοθεσία. Η γλώσσα της λατρείας Ελληνική, η διασωθείσα γλώσσα στα χειρόγραφα είναι λόγια Ελληνική με αποφθέγματα Ελλήνων ιστορικών πατριωτών. Παραθέτω στο τέλος της εργασίας διάφορα έγγραφα που αποδεικνύουν τις αναφερόμενες αποδείξεις που αναφέρθηκαν πιο πάνω.

Ονοματοθεσία. Βαπτιστικά διακρίνονται :

Αθανάσιος 3 ,Γιώργος 5, Δαμιανός 2, Δημήτριος 12,Δούκας 2, Θόδωρος 2, Κώστας 2, Κυριάκος 2, Μιχαήλ 7, Μήτσος 1, Μάνος 5, Νικόλαος 12, Πέτρος 4, Πάνος 4, Συμεών 3,Τύχων 1. Αν προσθέσουμε όπως αναφέραμε πιο πάνω καταλήξεις αρεσκείας μας στην απόδοση του τουρκικού κειμένου αλλάζουν όλα αλλά δεν είναι επιστημονική απόδοση, βλ υποσ.8.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ.

Παραθέτουμε μερικά πρωτότυπα ντοκουμέντα δειγματοληπτικά από τόσα που υπάρχουν και αποδεικνύουν τους Έλληνας κατοίκους της περιοχής Κορυτσάς και την απουσίαν των Αλβανών.. Η Απόδοσις στην ανάγνωσιν το χειρόγραφον27 του Οικονόμου π. Ιωσήφ της 19-6-1918 έχει ως ακολούθως:

Α) «Σημειώσεις28 /

Περί της Ιεράς Μονής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου/ α) Η Ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου πρό αμνημ-/ μονεύτων χρόνων ήτο μικρά Εκκλησία, άνευ οικημάτων/ κατά το έτος 1600 ανέλαβεν ο τότε Ηγούμενος Σεραφείμ και/ επεσκεύασεν δια συνδρομής ολίγα τινά δωμάτια γύρωθεν της / Μονής ,κατόπιν ήλθον άλλοι Ηγούμενοι, Θεοφάνης ,Ιωσήφ / Νικόδημος , Ευσέβιος , και Παρθένιος, ο τελευταίος εκ των πα-/ λαιών Ηγουμένων ,από το έτος1600-1674 όστις και την Εκ- / κλησίαν και τα κελλία ανεκαίνησε και εκαλώπισεν . / β) Μητροπολίται φέρονται κατά τους παλαιούς κώδικας ,οι και/ επί των ημερών του Αγίου Νικολάου ως κτήτορες και προστάται/ ως δηλεί και η Πρόθεσις ,Πολύκαρπος, Ιωάσαφ, Διονύσιος Κο-/ ζμάς, Μελέτιος και Νεόφυτος ο εξ Αργυροκάστρου./ γ) Κατά τον νέον Κώδικα29 Ηγούμενοι από τού έτους 1674 μέχρι / σήμερον φέρονται Τιμόθεος, Μεθόδιος, Παϊσιος , Σωτήριος, / και ο νυν διευθύνων Χρήστος Οικονόμου εκ Μπεζάνης./ δ) Εν τη Ιερά Μονή υπήρχον πολλά αρχαία βιβλία και / κώδηκες αλλά αφηρέθησαν ,παρά τινος Ιγνάτιεφ πρό 30 / ετών πρεσβευτής της Ρωσίας εν Κων/πόλει./ ε΄) Εικόνες και τινα βιβλία φέρουσιν χρονολογίαν την και άνω- / τέρω 1600-1674 και νεωτέρα./ στ΄) Η άλλοτε ακμάζουσα Νικολίτσα και λόφκα και Λινο-/ τόπιον ως Χριστιανικαί κοινότητες30 τότε έχουσι προσφέρει/ την συνδρομή31των δια την ίδρυσιν των ιερών Μοναστηρίων / σήμερον ουδείς χριστιανός ευρίσκεται εις αυτάς, έχουσιν,/ εξισλαμισθή/. Ταύτα περί της Ιεράς Μονής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου / Εν Βοβοστίτση τη 19-6-1918/ + Οικονόμος π(αππά) Ιωσήφ/.»

...................................

DOKUMENTE HISTORIKE TË PERIFERISË METROPOLITANE TË KORÇËS

REGJISTËR OSMAN I KALE–i GORICA-s (Kështjella e Goricës), VITI 1512

Shkruan: Atë Eleftherios Karakitsios, protojpresviter – profesor, Dr. Teol. – Universiteti Aristoteli i Selanikut

Dorëshkrimi origjinal në gjuhën turke me shkrim arab përkthehet nga profesori i Universitetit të Ankarasë, Levent Kayapinar, dhe nga gjuha turke me shkronja latine riprodhohet në këtë punim po me ndihmën e profesorit, siç tregojnë shënimet në fund të faqes, me paraqitjen tonë që vijon më poshtë. E falënderoj profesorin edhe nga kjo pozitë.

T.T. 973, faqe 33–34 (Periudha e Sulltanëve Mehmeti II dhe Bajaziti II =

Dokument regjistrimi i osmanëve, faqe 33–34 (periudha e mbretërimit të Sulltanëve Mehmeti II dhe Bajaziti II). Timari i Skendër, biri i Aliut. Musellemanë të Kale–i Gorica, të përmendurit i shërbejnë kalasë së Goricës dhe nuk paguajnë haraç e ispence dhe janë të përjashtuar nga taksat shtetërore (avariz–i divaniye). Në duart e tyre kanë fermane perandorake.

Musellemët e Kështjellës së Goricës (Korçës) shërbejnë në fortesën e Goricës. Për këtë arsye janë të përjashtuar nga taksa Ispence dhe nga të gjitha taksat e tjera të nënshtrimit (avariz–i divaniye).

Boik, Dimitri, biri i tij Milic; Kondo, biri i tij Petro; Gorço, biri i tij Dimitri; Boro, biri i tij Mihal; Nikolla, biri i tij Milko; Pino, biri i tij Rantomir; Todor, biri i tij Boro; Dushman, biri i tij Nikolla; Milic, biri i tij Milic; Kostor; Mihal i Stomirit; Niko, biri i tij Mihac; Goric, Mihac; Damian, biri i tij Pulo; Simion, biri i tij Pampuç; Milko Pino; Mitso, biri i tij Mano; Khros, biri i tij Dimitri.

Faqja 34

Dhimítri Bekan, Dhimítri Novak, Grandan Petro vëllai i Gkin, Gjorgo Seropol / Damian biri i Panos, Gjorgo Kovatç, Stanko biri i Pinos, / Dhimitri Bosko, Nikolla Botçe, Tondorica Nikolla, Milo biri i Velkin, Nino biri i / Boin, Athanas Çermoglav, / Kojo biri i Çermoglav, Pano biri i Kaçojanos, Nino biri i Kostës, Bojko / biri i Lisi, Bob Mihal prejardhje nga Çerebp, Kalimo biri i Çar, / Mano biri i Atçovil, Nikolla biri i Mihalit, Dhimitri me prejardhje nga Rambotik, Bogo / biri i Dhimitrit, Pino biri i Mitçovanit, Pino biri i Manos, / Niko biri i Pinos, Dhimitri biri i Boikut, Mano biri i tij, Tozik biri i Ganises / Pano biri i Pinos, Ismoil Mihail djali i tij vetë, Gorits Mano, / Jako biri i Petros. Jako biri i Peterit, Gun biri i Tihos, Nikolla biri i Kalic, / Mitsolotin Nino biri i Manisës, Gjorgo biri i Boros / Uzgor biri i Kirjakut, Dushman biri i Nikollës, Tondoric biri i Milos, Kosta biri i / Athanasit, Bogop Gorits Petropulo.

Hane = Familje 59

Zikr olantardan gayri isbu mezkurlar musellem kafirlerin bijtë janë, Atalaryla / kalasë i shërbejnë por japin haraç dhe ispence dhe janë nën avariz–i divaniye. = Përveç musellemëve të përmendur më sipër, këta që vijojnë janë bij të të pabesëve musellemë (kafira, të krishterë) emrat e të cilëve janë shkruar më sipër. Ata që do të përmenden më poshtë janë bijtë e tyre. Edhe ata i shërbejnë kështjellës si dhe etërit e tyre. Por paguajnë taksa si Ispence (= taksë për të krishterët, të konsideruar "të padobishëm" sepse hanin mish derri, i ndaluar nga Kurani), dhe taksa të jashtëzakonshme në raste të veçanta që vendoste Porta e Lartë.

Petko, biri i Tondikos, Dhimitri Pino, Pano biri i Nikollinit, Stojan biri i Novakit.

Nefer 4 = Persona 4

Totali: Të ardhurat (prerje monedhe) 3250 aspra.

Muselleman –

i Niko, vëllai i Jorgos Todin, dhe djali i Todinit, Jorgo. Të përmendurit më sipër ishin më parë në shërbim të kështjellës dhe nuk paguanin haraç dhe ispence, duke qenë të përjashtuar edhe nga taksat e jashtëzakonshme (avariz). Më pas u vendos të taksohen me haraç, sepse u konstatua se pusi i ujit ishte rrënuar. Në gjendjen aktuale, pasi e rindërtuan pusin, nuk kishte shërbyes të tjerë, u paraqit kërkesa dhe menjëherë u urdhërua të përjashtohen sërish nga taksat.

Bojik Kiriak, Atanas Bogdan, Niko dhëndri i Simeonit, Çereb Simeon.

Hane 4 = Familje 4

Faqe 35

Musellem Duka Nikolla, hekurpunues i kështjellës së përmendur, ka në dorë një dokument të parashkruar që e përjashton nga taksa. Ka dokument të shkruar në lidhje me këtë.

Hane 1 = Familje 1

Përmbledhje: Musellemë të krishterë gebran, të cilët ishin të caktuar për të ruajtur kështjellën – disa prej tyre ishin farkëtarë të shigjetave prej hekuri, disa bënë parmenda me pirunë të hekurt dhe disa bënë helmeta prej hekuri. Nuk paguanin taksa. Bijtë e disa prej tyre tashmë paguajnë taksa.

Nefer 7 = Persona 7 / Të ardhura (aspra) 9250

Vërejtje.

Nga paraqitja e regjistrimit osman të Kalasë së Goricës = Korçës për periudhën kohore 1481–1512 kemi mjaft elemente kulturore, pra historike, teologjike etj., të cilat do t’i parashtrojmë më poshtë. Rajoni i sotëm i Shqipërisë kishte rënë tashmë nën pushtimin turk pas vitit 1380, pra ngjarjet e kalasë përshkruhen rreth 100 vjet më vonë. Masakrat dhe zhdukja e plotë e popullsisë në zonën e Shqipërisë ndodhën pas rezistencës së udhëheqësit vorioepirot Gjergj Kastrioti, ose Skënderbeu, siç e quanin turqit dhe e quajnë edhe sot shqiptarët, me qendër Ilirinë qendrore. Masakrat e pamëshirshme dhe jo vetëm ato, detyruan popullsinë të përqafojë islamin; për këtë arsye turqit i quajtën të kthyerit në fenë e tyre “ARNAUTË” = të konvertuarit, dhe këta janë ata që sot quhen myslimanë shqiptarë!

Regjistrimi tregon barrën e rëndë tatimore të të krishterëve. Përbuzja e plotë ndaj tyre shprehet me terma si: ispence, gjeber-gjebran, rayah, kafirler etj. E vetmja “vlerë” që u jepet të krishterëve për të ekzistuar është pagimi i taksave rraskapitëse, me të cilat turqit mbushnin arkën e tyre. Nga emrat e familjeve që përmenden në dorëshkrim, me lexim të thjeshtë, nuk duken as grekë të pastër, por as sllavë, në mënyrë që të mund të kuptojmë nëse ishin grekë apo sllavë.

Furia e turqve osmanë kundër grekëve ishte e papërshkrueshme, prandaj dhe grekët ndryshonin emrat e tyre në sllavë për të shmangur egërsinë e pushtuesve. Ajo që dimë për këtë periudhë kohore është se banorët duken të përzier. Më parë, ndër shekuj, ishin grekë të pastër, siç e dëshmon historia.

Duke shqyrtuar gjithsesi gjithë kulturën, monumentet, dorëshkrimet, gjuhën, kulturën në përgjithësi – janë greke. Emërtimet e lumenjve, maleve, qyteteve, fshatrave, historia që nga koha para Krishtit etj. janë greke. Të gjithë kishat janë greke, të cilat mbijetuan pas kaq shumë shkatërrimesh të pamëshirshme, me kulmin në regjimin komunist të Enver Hoxhës.

Të gjithë peshkopët janë grekë. Lista e peshkopatave fillon që nga viti 1118 dhe konfirmon karakterin e tyre grek. Në rajonin e Korçës kemi dy kisha të pikturuara me mbishkrime ktitorësh në gjuhën greke që janë ruajtur: e Shpërfytyrimit në Emporia nga viti 1431 dhe e Shën Dhimitrit në Boboshticë nga shekulli X. Të gjitha kishat janë të pikturuara me emërtim grek. Gjuha e kultit është greqishtja, ndërsa gjuha e dorëshkrimeve të ruajtura është greqishtja e lartë, me aforizma të historianëve patriotë grekë.

Në fund të punimit paraqes dokumente të ndryshme që vërtetojnë provat e sipërpërmendura.

Emërtimet

Nga emrat e pagëzimit dallohen:

Athanasi (3), Gjergji (5), Damian (2), Dhimitri (12), Duka (2), Thodhori (2), Kosta (2), Kirjako (2), Mihali (7), Mitsos (1), Mano (5), Nikolla (12), Petro (4), Pano (4), Simeon (3), Tihoni (1). Nëse shtojmë siç përmendëm më sipër prapashtesa sipas dëshirës në përkthimin e tekstit turk, gjithçka ndryshon, por nuk kemi përkthim shkencor — shih shënimin 8.

DOKUMENTE HISTORIKE

Paraqesim disa dokumente origjinale, përzgjedhur në mënyrë përfaqësuese nga aq shumë që ekzistojnë dhe që dëshmojnë për banorët grekë të rajonit të Korçës dhe mungesën e shqiptarëve. Përkthimi në lexim i dorëshkrimit të Oikonomit Atë Josif i datës 19-6-1918 është si më poshtë:Α) «Shënime»

Mbi Manastirin e Fjetjes së Hyjlindëses:

a) Manastiri i Fjetjes së Hyjlindëses në kohë të paharrueshme ka qenë një kishë e vogël, pa godina. Rreth vitit 1600, igumeni i atëhershëm Serafimi ndërmori rindërtimin dhe me ndihmë ndërtoi disa dhoma përreth Manastirit. Më pas erdhën igumenë të tjerë: Theofani, Josifi, Nikodhimi, Efsevios dhe Parthenios — ky i fundit nga igumenët e vjetër, nga viti 1600 deri më 1674 — i cili rikonstruktoi kishën dhe qelitë dhe i zbukuroi.

b) Sipas kodekseve të vjetër, Metropolitët që përmenden edhe në kohën e Shën Nikollës si themelues dhe mbrojtës (siç dëshmon edhe Prothesi) janë: Polikarpi, Joasafi, Dionisi, Kozmai, Meletios dhe Neofiti nga Gjirokastra.

c) Sipas Kodikut të Ri, igumenët nga viti 1674 deri më sot janë: Timotheu, Methodi, Paisiu, Sotiriu dhe drejtuesi aktual Hristos Oikonomu nga Bezhani.

d) Në Manastirin e Shenjtë gjendeshin shumë libra të lashtë dhe kodekse, por u morën nga një farë Ignatiev, ambasador i Rusisë në Kostandinopojë, para 30 vitesh.

e) Imazhet (ikonat) dhe disa libra mbajnë datimet e sipërpërmendura 1600–1674 dhe edhe më të reja.

f) Nikolicë, Lofka dhe Lino–topi dikur ishin komunitete të lulëzuara të krishtera. Atëherë ato dhanë ndihmën e tyre për themelimin e manastireve të shenjta; sot nuk gjendet asnjë i krishterë në to — janë islamizuar.

Këto mbi Manastirin e Fjetjes së Hyjlindëses, në Boboshticë, më 19-6-1918.

+ Oikonomos prifti Josif

..............................................

Β) το πρωτότυπον του χειρογράφου με αραβική γραφή στην τουρκική γλώσσα: / Dorëshkrimi origjinal është në gjuhën turke me shkrim arab.

έπεται συνέχεια….. 

1 T(apu)T(ahrir) =απογραφικό έγγραφο του Οθωμανικού αρχείου

2 Το έγγραφο 973 είναι της περιόδου των βασιλευσάντων αυτήν την περίοδον σουλτάνων που αναφέρονται βλ. Βικιπαίδεια Μεχμέτ Β΄(1481-1512)

3 Σκεντέρ είναι το Ελληνικό όνομα Αλέξανδρος =Alexanter =Sikanter , συγκοπτόμενο Skenter όπως και το τουρκοποιημένο όνομα Ομηρος= Homer =omer=omar αραβικά . Έτσι κάνουν ιστορία οι γειτονες λαοί, κλέβοντας ήρωες!

4 Bλ.L.Kayapinar μικρό λεξικό εγγράφων Φ2 απογραφών : «Τα άτομα που απαλλάσσονταν από ορισμένους φόρους σε αντάλλαγμα για υπηρεσίες όπως η κατασκευή βελών , τόξων, ακοντίων, η φροντίδα των έργων του Κάστρου η επισκευή γεφυρών, και η διάνοιξη δρόμων σε μια περιοχή ονομάζονταν Μουσελλέμ».

5 Γκορίτσα, είναι το όνομα του κάστρου που αναφέρει ο τούρκος απογραφέας το 1512- 1529 όπως σημειώνει στην αρχή το χειρόγραφο της περιόδου βασιλείας των δύο σουλτάνων. Η πόλις της Κορυτσάς δεν υπήρχε παρά μόνο το κάστρο. Ποια είναι η σωστή ονομασία της Κοριτσάς και πότε ιδρύθηκε; Βλ. Δασσαρήτου Ηλία, Περί της Κοριτσάς, Δελτίο της ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρίας της Ελλάδος , τόμος 5(1900) 140-147 Τυπογραφείον Αδελφών Περρή ,Αθήνα . Δίνει διάφορες ονομασίες π.χ. Γκορίτσα, Γκορίτζα, Κοριτζά, Κοριτσά, Κορυτσά, και επιτόπια το όνομα προφέρεται Κόρτσα μέχρι σήμερα . Οι Αλβανοί το όνομα το γράφουν KORCE =Κόρτσε . Όταν ειπείς στον Κορυτσαίο είσαι Κορτσέρ σου απαντά αλβανικά αρνητικά jio une jam Korcar =όχι εγώ είμαι Κορτσάρος .Δέχεται το όνομα Κόρτσα (Κorca). Από όλες τις ερμηνείες πιστεύουμε ότι υπήρχε η πόλις Κόρεστος πρωτεύουσα της επαρχίας Κορεστίων που είναι σήμερα γνωστή από την Κορυτσά ως την Φλώρινα. Η Κόρεστος παραφράσθηκε στην αλβανική από τούς ντόπιους Κόρτσα και εξελληνισμένο έγινε ΚΟΡΙΤΣΑ με διάφορες γραφές. Έμεινε μόνο το φρούριο και αργότερα τον 16ον αιώνα εξελίχθη σε πόλις με τους βίαιους εξισλαμισμούς των κατοίκων και πήρε την κυριαρχία από την πλησίον πόλιν της Εμπορίας γενικά τον πολιτισμό και το εμπόριο. Ἐπονται λεπτομερείς περιγραφαί επισκοπής Κορυτσάς ποιό κάτω.

6 Βλ. N.Belditceanu, Un acte sur la communaute juive de Trikkala στην Revue des Eiudes islamique XL/I ( Παρίσι 1972)133-138 και N. Belditceanu – Irene Belditceanu – Steinherr ,Rescherches sur la Moree(1461-1512) στο Sudost –Fortschunen tom 39 s56 «Η Σπέντσα προϊσπρατόμενος φόρος για μη μουσουλμάνους καλλιεργητές που δινόταν τον μήνα Μάϊον επιβαλλόταν ως φόρος καταναλώσεως χοιρινού κρέατος Βλ.Teofilaktidis Andon , Turkce–Rumca sozluk ,Istabul 1960, σελ.324: «όνομα….φόρος αποτιόμενος δια την κατανάλωσιν χοιρινού κρέατος» με μεταφορικήν έννοιαν: μικρός νάνος άχρηστος έτσι υποτιμητικά ονόμαζαν τους χριστιανούς γιατί έτρωγαν χοιρινό κρέας που απαγορευόταν από το κοράνιον και τους επέβαλαν φόρο στους άνδρες 25 άσπρα και στα αγόρια άνω των 15 ετών όπως και στις χήρες γυναίκες 6 άσπρα . βλ. Καρακίτσιος Ελευθέριος,200 χρόνια από την επανάστασιν του 1821. Τα χωριά του Ασπροποτάμου μετά την Οθωμανικήν κατάκτησιν –Τυραννία των ετών 1454-1600. ΜΥΡΟΦΥΛΛΟΝ – ΠΟΛΥΝΕΡΙΟΝ-ΜΟΣΧΟΦΥΤΟΝ—ΒΑΛΚΑΝΟΝ-ΓΚΑΒΑΛΛΙΩΡΑ-ΓΚΟΥΛΦΑΡΙΟΝ στην Οθωμανική απογραφή του 1454-1455»,ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ 83(2023) 179-184.

7 Βλ. Α. TEOFILAKTINDIS έ. α. σελ. 54 «…πρόσθετοι φόροι εισπρατόμενοι υπό του Οθωμανικού κράτους μόνον εις περίπτωσιν εκτάκτου ανάγκης».

8 Βλ.εν.α.σελ.178 « φόρος επιβαλλόμενος από το Εθνικόν Συμβούλιον με πρόεδρον τον Σουλτάνον»

9 Στο πρωτότυπο της τουρκικής γλώσσας δεν έχει καταλήξεις για αυτό δεν βάζουμε ημείς της αρεσκείας μας π.χ. Μπόϊκος ή Μποϊκης ή Μπόϊκας αλλάζει η καταγωγή του φορολογουμένου .

10 Το πρωτότυπο στην τουρκική γλώσσα είναι άτονο και για αυτό κάνουμε πιστή εφαρμογή.

11 Το ελληνικό γράμμα Δ δεν προφέρεται στην τουρκική και μπαίνει ως ντ όπως και το γράμμα Θ.

12 Νταμιάν =Δαμιανός

13 Ο Ισμαήλ εξισλαμίστηκε και το τονίζει ότι είναι γιός του Μιχαήλ.

14 Τήχω=Τήχων

15 Teofilaktindis A. ε. α. σελ. 338 = άπιστος, αγνώμων εξελληνισμένο κάφρος ,απαξιωτικά !

16 .ε. α. σελ. 54 « πρόσθετοι φόροι εισπραττόμενοι από το Οθωμανικό κράτος μόνον σε περίπτωσιν εκτάκτου ανάγκης»

17 .ε.α.σελ.178. «Διβάνιον. Συμβούλιον των ανωτἐρων μεγιστάνων και λειτουργών του κράτους ΥΠΌ ΤΗΝ ΠΡΟΕΔΡΕΊΑΝ ΤΟΥ Σουλτάνου, αυτή καθ΄ αυτή τουρκική Κυβέρνησις ( η κατόπιν Υψηλή Πύλη).

18 Δεν έχει χωρίο σήμερα με αυτή την ονομασία στην περιφέρεια Κοριτσάς.

19 Bλ. L. Kayapinar .Μικρό λεξικό εγγράφων Φ2 απογραφών έκανε την ερμηνεία.

20 ε. α.

21 Τα διαλυτικά επάνω στα γράμματα στο τουρκικό κείμενο και το διαλυτικό κάτω από τα γράμματα πάλι δεν τα βάζω λόγω αστοχίας του Η/Υ μου.

22 Βλ,Τeofilaktidis ε. αν σελ.240 Gebre–gebran =ενικός και πληθυντικός αριθμός της λέξεως βούρτσα τρίχινη που καθαρίζουν τις ακαθαρσίες =ποιο λαϊκα βούρτσα που καθαρίζουν τις κοπριές!

23

Βλ. Ιστοσελίδα Κοριτσάς: «Φωνή Ορθοδόξων Κοριτσάς»: Χρονικόν του Τουρσούν Βέη – χρονικογράφος του Μωάμεθ Β΄ του πορθητή και της Αλβανίας. Σφαγές του Μεχμέτ Β΄στο Ελβασάν « σφαγή 7.000 ανδρών…¨»

24 Βλ. Καρακίτσιος Ελευθ., Ο Ελληνισμός στην Μητροπολιτική περιφέρεια Κορυτσάς, Αθήνα 2018 σελ.152- 165 με κτιτορικές επιγραφές 1152 και εξής.

2521 .ε. α. Κατάλογος επισκόπων μνημονεύεται από το έτος 1361 και εξής.σελ.55-61

26 .ε. α. Κατάλογος επισκοπών μνημονεύεται από το έτος 1118 και εξής σελ. 56-62

27 Γίνεται πιστή απόδοσις του πρωτοτύπου χωρίς καμία παρέμβασιν στην ορθογραφία, σύνταξιν,κτλ

28 Βλ.χρφ Mitropolia e Korces F141 v1814 D4

29 ΄Αρα υπήρχεν και παλαιότερος

30 Χωριά του νομού Κορυτσάς.

31 Οι συνδρομές στην Ορθόδοξη Εκκλησία αναγράφονται σε βιβλία πρακτικά, αρχεία αλλά και επί των εικόνων ή αγιογραφιών στο κάτω άκρον συνήθως «δωρεά….η δέησις …»