ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ: Το 1934 Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι της Θεσπρωτίας διαδήλωσαν μαζί! - DOKUMENT HISTORIK: Në 1934 Myslymanë dhe të Krishterë të Thesprotisë protestuan bashkë!

Το 1934 Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι της Θεσπρωτίας διαδήλωσαν μαζί, στο μουσουλμανικό τέμενος των Φιλιατών,  υπέρ των Βορειοηπειρωτών και διαψεύδοντας τα περί καταπίεσης των "Τσάμηδων"! Από κοινού και αδελφωμένοι καταγγέλλουν, πριν 83 ολόκληρα χρόνια, τις βαρβορότητες των αλβανικών αρχών σε βάρος των ομογενών της Βορείου Ηπείρου. Μάλιστα στην ίδια διαμαρτυρία οι Μουσουλμάνοι της Θεσπρωτίας χαρακτήρισαν ασύστολα ψεύδη και κωμικά συνονθυλεύματα τα όσα διέδιδε σκόπιμα το αλβανικό πρακτορείο ειδήσεων, για δήθεν διώξεις των Μουσουλμάνων "Τσάμηδων". Το δημοσίευμα από την εφημερίδα "Θεσπρωτία" εκείνης της εποχής είναι χαρακτηριστικό, αλλά και αποστομωτικό απέναντι στα λεγόμενα και στα πραττόμενα ακραίων κύκλων της γειτονικής χώρας: "Παλλαϊκή ομήγυρη απετέλεσε το συλλαλητήριο της παρελθούσης Πέμπτης εν Φιλιάταις κατά το οποίον αυθόρμητος ο ελληνικός λαός της Επαρχίας Θυάμιδος συνελθών εν τω Μουσουλμανικώ Τεμένι ευγενώς διατεθέντος υπό της Μουσουλμανικής Κοινότητος Φιλιατών εξεδήλωσεν από κοινού ανεξαρτήτως φυλής και θρησκεύματος αδιακρίτως κόμματος και πεποιθήσεων, αδεφωμένα Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι, την διαμαρτυρίαν και αγανάκτησιν τον αποτροπιασμόν και την βδελυγμίαν του, κατά των ανηκούστων, απανθρώπων και βδελυρών των αλβανικών αρχών ωμοτήτων και βαρβαροτήτων, έναντι του ομογενούς εν Βορείω Ηπείρω στοιχείου. Το κατακόρυφον της αγανακτήσεως του συνελθόντως πλήθους εξεδηλώθη άμα τη αναπτύξει υπό των ρητόρων της μαρτυρικής εν Αλβανία ζωής των Βορειοηπειρωτών, άμα τη εξιστορίσει των βανδαλιστικών των μεσαιωνικών χρόνων μαρτυρίων, εις τα οποία, δίκην ανδραπόδων και δούλων υποβάλλονται και υφίστανται υπό των Αλβανών οι Βορειοηπειρώται, επεσφραγίσθη δε διά μιας κοινής βοής επιδοκιμασίας του συνταχθέντος και υποβληθέντος υπό της Επιτροπής του συλλαλητηρίου ψηφίσματος. Ευχάριστον εντύπωσιν και ειλικρινή χειρονομίαν απετέλεσεν εις το συλλαλητήριον τούτο αυθόρμητος παράστασις και πρωτοστασία του Μουσουλμανικού της πόλεως Φιλιατών και των περιχωρίων της Επαρχίας Θυάμιδος στοιχείου, το οποίον εν επιγνώσει των υποχρεώσεων του προς την αλήθειαν και το δίκαιον, εν επιγνώσει της ευγνωμοσύνης και αγάπης του προς την χρήστην και απροσωπόληπτων ελληνικήν Διοίκησιν υφ’ ην διάγει, έσπευσε ειλικρινώς και μετ’ αγανακτήσεως ν’ αποκηρύξη δημοσία στεντορίως και διαβοής, τα υπό του Αλβανικού Πρακτορείου των Τιράνων εξαγγελόμενα ασύστολα ψεύδη και κωμικά συνονθυλεύματα, περί καταπιέσεων και διώξεων ας δήθεν αι συμπολίται μας Μουσουλμάνοι Τσάμηδες υφίστανται, και οι οποίοι διά της ανδρικής ταύτης ενεργείας και στάσεως των, διαψεύδοντες τους εν Αλβανία διεμήνυσαν και έδωκαν αυτοίς να εννοήσουν και να μάθουν, ότι η εν Ελλάδι Μουσουλμανική της Τσαμουργιάς μειονότης, απολαύουσα ισονομίας και ισοπολιτείας αναπνέουσα το ζείν δώρο υπό τον γαλανόν ουρανόν της Ελλάδος αέρα, διάγουσα εις αίγλη τον εν τα πολιτισμόν και την ανεξιθρησκία, ευημερούσα και προοδεύουσα, απαρέσκεται την αλιείαν εις τα θολά νερά, ένθα απερίσκεπτοι τινές και θερμόαιμοι Σκεπητάρηδες τους έστησαν καταβόθρας. Ο πόνος και η αλληλεγγύη του λαού της επαρχίας Θυάμιδος προς του πάσχοντος Βορειοηπειρώτας αδελφούς μας, εκδηλωθείς πανηγυρικώς κατά το συλλαλητήριον της παρελθούσης Πέμπτης, ας ενθαρρύνη αυτούς, ας εμψυχώση, ας τους ενισχύση εις τους δικαίους αγώνας των. Σύσσωμος ο ελληνικός Λαός διά των εν Γενεύη αντιπροσώπων του, θα διεκδίκηση τα δίκαιά του, θα αναγκάση τους δυνάστας να υποκύψουν, να υποχωρήσουν, να τους αποδώσουν την ελευθερίαν, την θρησκείαν, την γλώσσαν των. Ας είναι περί τούτου βέβαιοι". πηγή

Në vitin 1934 të Krishterë e Myslymanë të Thesprotisë, na xhaminë e Filiatës, protestuan sëbashku në mbështetje të banorëve të Epirit Verior duke përgënjeshtuar të gjitha ato sa thuheshin për gjoja “shtypje ndaj Çamëve”! Sëbashku të vëllazëruar denoncuan, para 83 vjetësh, barbarizmat e institucioneve shqiptare ndaj homogjenëve në Epirin e Veriut. Bile në këtë protestë Myslymanët e Thesprotisë i quajtën gënjeshtra brutale dhe shpikje komike të gjitha ato sa transmetonte agjencia shqiptare e lajmeve, për gjoja përndjekje të “çamëve” myslymanë. Ky artikull nga gazeta “Thesprotia”, i asaj kohe është karakteristik, por dhe mjaft domethënës përballë atyre sa thonë dhe kryejnë qarqet ekstremiste në Shqipëri: “ Një mbledhje popullore ishte protesta e së enjtes së kaluar në Filiat në të cilën në mënyrë vullnetare i gjithë populli helen i Zonës së Thiamidhës u mblodh në Xhaminë Myslymane e cila u vu në dispozicion nga komuniteti Myslyman i Filiatës. Protestuan, së bashku  pavarësisht prejardhje apo fesë, pa dallim partiak dhe bindjesh, të vëllazëruar të Krishterë e Myslymanë, dhe shprehën protestën, indinjatën, neverinë dhe pështirosjen e tyre, ndaj dhunës brutale, të padëgjuar, antihumane dhe të pështirosur që administrata shqiptare, ushtroi ndaj elementit homogjen të Epirit të Veriut. Kulmi i idinjatës së popullatës së mbledhur u shpreh, me dëgjimin e  fjalëve të folësve në lidhje me  jetën e vuajtur të vorioepirotëve në Shqipëri, bashkë me tregimin e vujatjeve vandale, të marra nga mesjeta, në të cilat  si burra si gra, iu nënshtroheshin dhe pësonin nga shqiptarët, voriepirotët, dhe u mbyll me një thirrje të përbashkët të të gjithëve dhe me dorëzimin e një rezolute të komisionit. Një përshtypje të mirë dhe një veprim i sinqertë përbënte pjesmarrja spontane në këtë demostratë e Myslymanëve të qytetit të Filiatës dhe të elementëve nga të gjitha fshatrave përreth të Zonës së Thiamidhos,  të cilët duke pasur vetëdije të plotë të detyrimeve të tyre ndaj së vërtetët dhe së drejtës,  por dhe vetëdijen e plotë të mirënjohjes dhe dashurisë së tyre ndaj Administratës Helene, e cila vepron dhe kryen detyrën pa dallime dhe me drejtësi, nxituan me sinqeritet dhe me indinjatë të refuzojnë, përgënjeshtrojnë publikisht,  duke qënë prezentë dhe me zë të fortë, të gjitha ato sa raporton Agjencia Shqiptare në Tiranë duke shpërndarë gënjeshtra pa kripë dhe kompozime qesharake në lidhje me shtypjen dhe përndjekjen të cilat gjoja po vuajnë bashkëqytetarët tanë Myslymanë Çamë, dhe të cilët me këtë veprim dhe pozicion kaq burrëror, përgënjeshtrojnë ata sa u përhapën në Shqipëri dhe i bënë ata që të kuptojnë dhe të mësojnë, se minoriteti Myslyman i Çamërisë në Greqi, shijon barazinë dhe trajtim qytetar të barabartë duke marrë frymë lirshëm, duke jetuar nën qiellin blu të Greqisë, duke kaluar bukur nën magjinë e kulturës dhe të tolerancës fetare,  duke përparuar dhe duke pasur mirëqënie  dhe se nuk i pëlqen peshkimi në ujrat e turbullta, ku disa shqiptarë të pamend dhe gjaknxehtë iu ngritën si kurth. Dhimbja dhe solidariteti i popullit të zonës së Thiamidhos ndaj vëllezërve tanë vorioepirotë që vuajnë, u shpall në mënyrën më demostrative në protestën e kaluar të së Enjtes,dhe urojmë që t’i inkurajojë, t’iu japë forcë në betejën e tyre të drejtë. Si një trup i vetëm i gjithë populli helen, nëpërmjet përfaqësuesve të tij në Gjenevë, do të kërkojë të drejtat e tij dhe do të detyrojnë  dhunuesit që të dorëzohen, të tërhiqen dhe t’iu lejojnë lirinë, fenë dhe gjuhën e tyre. Të jenë të sigurt për këtë”. Përktheu: Pelasgos Koritsas