Διατριβή περί της κακής διευθύνσεως των κοινών εν Κοριτσᾴ. 1866 - Trajtesë për drejtimin e keq të punëve në Korçë. 1866,

Διατριβή περί της κακής διευθύνσεως των κοινών εν Κοριτσᾴ. 1866, Μάιος 31, εν τῷ Νείλῳ ταξειδεύων. Περιοδεύων εν τῇ Ευρωπαϊκῇ Τουρκίᾳ (Μακεδονίᾳ) χάριν υποθέσεών μου εισήλθον την Μακεδονίαν όπου επεσκέφθην και την Κοριτσάν, ίνα ίδω φίλους μου τινάς, γνω- στούς μου από Κ/πολιν. Εύρον λοιπόν τον τόπον αρκετά καλόν, μίαν κοιλάδα ωραίαν και την πόλιν αρκετά καλλωπισμένην, την αγοράν ωραιοτέραν, καθαροτέραν και ενεργηκοτέραν παρά  εις τα άλλα πλησίον μέρη. Παρθεναγωγείον, Σχολαρχείον και Αλληλοδι[δα]κτικόν. Πέντε Εκ- κλησίας, αλλά παλαιάς, την δε Μητρόπολιν καλήν, αρχιερατεύοντος του Κυρίου Νεοφύτου, Αργυροκαστρίτου. Άπαντες ανεξαιρέτως οι Χριστιανοί της εν καλῇ καταστάσει ενώ οι Τούρκοι  δυστυχούν. […]. Το μόνον όπερ κυρίως με δυσηρέστησεν είναι η ημιβάρβαρος ηθική των κατάστασις. Το πλείστον μέρος των κατοίκων (αν όχι όλον) ευρίσκονται απλοί και αμαθείς , πνευματώδεις όμως ουχ ήττον οι άπαντες, έξυπνοι και δραστήριοι. Τινές δε ως οι μαθόντες δύο ή τρία γράμματα, εποτίσθησαν από την κακοήθειαν της ημιμαθείας και ωφελούμενοι της καλότητος των άλλων πολιτών αποκατεστάθησαν τυραννίσκοι και φοβερή μάστιξ του τόπου. Ας παύσουν λοιπόν οι αδελφοί Κοριτσαίοι την επάρατον διχόνοιαν, κι ας λάβουν παράδειγμα την ομόνοιαν και τον φιλόμαθον ζήλον των Σμυρναίων, Ιωαννιτών, ή κάλλιον ειπείν των γειτόνων των Κοζανιτών, οίτινες και με πτωχικά μέσα ακόμη ανεπτύχθησαν πολύ καλώς, και κατέχουν μίαν αξιέπαινον κοινωνικήν θέσιν. Η δε Κοριτσά με τοσαύτα μέσα να οπισθοδρομῇ, είναι μέγα αίσχος! Ουχ ήττον δε ας παύσουν και την ανυπόφορον αριστοκρατίαν, εξ ης αναπόφευκτη είναι η διχόνοια. Βλέπομε ότι ουχί εις την Ευρώπην μόνον, αλλά και η Α.Μ. ο Σουλτάνος, άφησεν ελευθέραν την ψήφον του πολίτη εν γένει προς την διεύθυνσιν των κοινωνικών συμφερόντων του. Ο πολίτης, ως έχων υποχρέωσην, έχει φυσικῷ τῷ λόγῳ και δικαίωμα μεταξύ της κοινωνίας αναφαίρετον. Άμα δε ο ισχυρότερος του αφαιρέσῃ αυτό, και θελήση να τον διευθύνει ως μωρόν, ως ανήλικα, υπό την κηδεμονίαν αυτού, αποκαθίσταται ένοχος αισχροκερδείας και της μεγίστης αδικίας του να αφαιρεί το στάδιον του να μορφώνονται καλοί και ικανοί πολίτες διά το μέλλον.  … αλλ’ είναι εξάλλου χρέος ιερόν οι καλοί και ευσυνείδητοι πατριώτες καταδιώκοντες αυστηρώς την κακοήθειαν μερικών διά κοινού συνασπισμού να μη φεισθώσιν ουδέ πόνου ουδ’ εξόδων, προκειμένου διά το καλόν της πατρίδος. Φιλτάτη μου νεολαία της Κοριτσάς! Η ελπίς της αναγεννωμένης πατρίδος! Προσέχετε μήποτε ποτισθείτε το ολέθριον της αισχροκερδείας και της φιλαρχίας ποτόν των αριστοκρατών. Έστε υπερήφανοι και γενναίοι υπέρ της πατρίδος, ώσπερ όλοι οι Ηπειρώτες οίτινες όλην των την κατάστασιν επρόσφεραν προς αυτήν, ισότιμοι και ισάδελφοι, καθό οπαδοί του Ευαγγελίου και του πολιτισμού. Υποστηρίξατε παντί σθένει την πρόοδον των σχολείων, αποστρέφεσθε την άλογον κενοδοξίαν, διότι προς υμάς εναπόκειται να βελτιώσετε την τύχην της πατρίδος, και προς υμάς ανήκουν τα χρήματα του Ταμείου και των Εκκλησιών. Δείξατε ευσεβάστως την ευγνωμοσύνην σας προς τους αειμνήστους αφιερωτάς και ευεργέτας σας, και φανείτε αντάξιοι της ευεργεσίας τους. Ευθύμιος Μήτκος

Trajtesë për drejtimin e keq të punëve në Korçë. 1866, maj 31, [shkruar] gjatë udhëtimit nëpër Nil. Gjatë udhëtimit në Turqinë evropiane (Maqedoni) për shkak të punëve të mia hyra edhe në Maqedoni ku vizitova Korçën, për të takuar disa miq të mitë, që i pata njohur në Stamboll. Vendi pra m’u duk mjaft i mirë, një luginë e bukur dhe qyteti mjaft i stolisur, tregu më i hijshëm, më i pastër e më i gjallë sesa në vendet e tjera përreth. Shkollë për vajzat, Skolarqíon dhe Alilodidaktikó. Pesë kisha, por të vjetra, Mitropolia në gjendje të mirë, me në krye Z. Neofit, prej Gjirokastre. Gjithë të krishterët e saj pa përjashtim [janë] në gjendje të mirë ndërsa myslimanët ndodhen në pikë të hallit. […] E vetmja gjë që ma prishi qejfin është gjendja e tyre morale gjysmëbarbare. Pjesa më e madhe e banorëve (në mos të tërë) janë të padalë e të pamësuar, veçse të gjithë jo pak mendjemprehtë, të zgjuar e të gjallë. Disa syresh, siç ndodh me ata që mësojnë pesë gramë shkollë, janë mbrujtur me shprehitë e këqia të gjysminjorancës dhe duke përfituar nga mirësia e qytetarëve të tjerë u bënë tiranë të vegjël dhe plagë e tmerrshme e vendit. Le t’i japin fund pra vëllezërit korçarë përçarjes së mallkuar, dhe le të marrin si shembull harmoninë dhe zellin dijedashës të banorëve të Izmirit, të Janinës, a më mirë të themi të fqinjëve kozanitë, të cilët edhe pse me mjete të varfra, ia dolën të përparojnë më së miri, dhe kanë një pozitë shoqërore të lëvdueshme. Korça, me aq shumë mjete, është turp i madh të mbetet prapa! Për më tepër, le të heqin dorë edhe prej aristokracisë së padurueshme, që duam s’duam sjell përçarjen. Shohim se jo vetëm në Europë, por edhe L.T. Sulltani, e la të lirë votën e qytetarit përgjithësisht për mbarëvajtjen e interesave të tij shoqërore. Qytetari, sikurse ka detyrime, ka në mënyrë të natyrshme edhe të drejta të pacenueshme në raport me shoqërinë. Nëse megjithatë më i forti ia mohon ato [të drejtat], dhe kërkon ta drejtojë si të ishte çilimi, i mitur, [ta vërë] nën kontrollin e vet, ai mban barrën e përfitimit të pacipë dhe të më të madhes padrejtësi ngaqë iu heq mundësinë të edukohen si qytetarë të mirë e të aftë për të ardhmen. … por është ndërkaq detyrë e shenjtë që qytetarët e virtytshëm dhe të ndërgjegjshëm, duke qëndruar përkrah shoqishoqit e duke luftuar me rreptësi veset e këqia të disave, të mos kursejnë mundin dhe harxhet për të mirën e vendlindjes. Fort e dashura rini e Korçës! Ti shpresë e dheut të rilindur atëror! Hapni sytë dhe mos u tundoni kurrë nga pija shkatërruese e përfitimit të pacipë dhe e etjes për pushtet të aristokratëve. Jini krenarë e trima për dheun mëmë, sikurse gjithë epirotët që ia kushtuan atij tërë pasurinë, duke mbetur mes sosh të barabartë e vëllezër, ithtarë të Ungjillit e të qytetësimit. Mbështetni me gjithë shpirt mbrothësinë e shkollave, kthejini krahët vanitetit të pakuptimtë, sepse është në dorën tuaj të mbarësoni fatin e dheut që ju lindi, dhe juve ju takojnë paratë e Llasos e të kishave. Shfaqni me nderim të thellë  mirënjohjen ndaj dedikuesve dhe bamirësve tuaj, tregohuni të denjë ndaj bamirësisë së tyre. Efthim Mitko.