«Δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της γης» - «Mësoni drejtësinë ju që banoni mbi tokë»

 

Ηρακλής Ρεράκης, Καθηγητής ΑΠΘ Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενώσεως Θεολόγων «Δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της γης» Όταν οι άνθρωποι ζητούν δικαιοσύνη, είναι ανάγκη να σκέπτονται και να συνειδητοποιούν τι ζητούν και από ποιον το ζητούν. Διότι ο Θεός ζητά από τους ανθρώπους που δημιούργησε να απελευθερωθούν από το κακό και την αμαρτία που λογίζονται και διαπράττουν εναντίον του εαυτού τους και των άλλων, να μάθουν δηλαδή να υιοθετούν, ως τρόπο ζωής τους, τη δικαιοσύνη. Το ίδιο συμβαίνει και με την ειρήνη και με όλες τις αρετές, που ομορφαίνουν τη ζωή. Μαθαίνουμε, συνεπώς, τι είναι οι αρετές της χριστιανικής ζωής, εφαρμόζοντάς τις στη ζωή, στους λογισμούς, στις αποφάσεις, στις πράξεις και στις σχέσεις μας και, δεν τις απαιτούμε ούτε τις ζητούμε από τους άλλους. Οι άνθρωποι, συνήθως, επιδιώκουμε, μέσω διαφόρων λαϊκών εκδηλώσεων ή τηλεοπτικών δικαστηρίων, την απόδοση δικαιοσύνης, αγνοώντας βέβαια τόσο τη σύνδεσή της με τις άλλες αρετές όσο και με τον ίδιο τον Θεό. Μάλιστα, συνήθως, της δίνουμε και διάφορες διαστάσεις ή ερμηνείες, αναμειγνύοντάς την με δικά μας υποκειμενικά κριτήρια και με περιστασιακά συμφέροντα και αιτήματα. Ο Χριστός, ωστόσο, μας δείχνει τον δρόμο που είναι ανάγκη να ακολουθούμε, για να φτάνουμε στο επίπεδο να μαθαίνουμε, πρωτίστως, να  ζούμε τη δικαιοσύνη και, δευτερευόντως, να την  διεκδικούμε από άλλους. Η δικαιοσύνη είναι μια πνευματική αρετή, που έρχεται στην καρδιά του ανθρώπου, άνωθεν, μαζί με την πνευματική διάκριση, έπειτα από πολύ μεγάλο αγώνα καθάρσεως των λογισμών, των οργάνων, δηλαδή, που αποφασίζουν και δίνουν εντολές στον άνθρωπο για να πορεύεται στον δρόμο της ζωής του, με αλήθεια, αγάπη, ειρήνη, πραότητα και δικαιοσύνη. Για να υπάρχει δικαιοσύνη στην εσωτερικότητα του ανθρώπου, δεν φτάνει μόνον η ατομική λογική ή η κρίση μας, αλλά χρειάζεται και η καλή χρήση του αυτεξουσίου μας από τις κακώσεις ή τις φθορές που φέρνουν στον έσω άνθρωπο οι κακοί λογισμοί και, παράλληλα, ο καλλωπισμός του με τους καλούς λογισμούς. Από την καθαρότητα αυτού του συγκεκριμένου λογιστικού σκληρού δίσκου του ανθρώπου εξαρτάται η εσωτερική του ποιότητα, δηλαδή, ποιοι λογισμοί υπερτερούν, οι καλοί ή οι κακοί. Εάν ο σκληρός δίσκος του ανθρώπου συνδέεται με τον Θεό, αυτό που βγαίνει προς τα έξω, θα είναι ο λεγόμενος, κατά τον Απ. Παύλο, καρπός του Πνεύματος, δηλαδή, «αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθοσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια» (Γαλ. 5, 22-23). Οι αρετές αυτές αποτελούν τις προϋποθέσεις του δίκαιου ανθρώπου, καθώς η δικαιοσύνη δεν είναι μόνον προσόν, που αποκτάει κάποιος μέσα από τη γνωστική του ανάπτυξη ή τις σπουδές και τις συνήθειες προσπάθειες που κάνει, αλλά αποτελεί, πρωτίστως, πνευματικά χαρίσματα, που τα δέχεται, μαζί με το χάρισμα της διάκρισης του καλού και του κακού, που αποτελεί την πυξίδα της δικαιοσύνης. Οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας, που είχαν ειδικευθεί, μέσα από τον αγώνα τους για να πετύχουν συν Θεώ, την κάθαρση, το πρώτο στάδιο, της ψυχοσωματικής τους τελειώσεως, μας έχουν παραδώσει τις εμπειρίες τους για τον τρόπο που ο άνθρωπος καθαρίζεται από το κακό, το πονηρό και το άδικο και γίνεται, συν Θεώ, δίκαιος. Αυτοί μας ερμηνεύουν, απλανώς, τη διδασκαλία του Ευαγγελίου και των Αποστόλων και μας δείχνουν τον εν Χριστώ δρόμο προς την αλήθεια και τη ζωή.   Εκείνοι, λοιπόν όχι μέσα από θεωρητικές συνταγές ή συναισθηματισμούς τύπου «ενσυναίσθησης», αλλά μέσα από την έμπρακτη, επίπονη και μακρόχρονη βίωση των χαρισματικών πνευματικών αρετών, που αποτελούν συνέπειες της πνευματικής καθάρσεως, δίνουν τις δικές τους πνευματικές οδηγίες στους πιστούς της Ορθοδοξίας. Γι΄ αυτούς, είναι πολύ σημαντικό να καθαρίζουμε, μέσω του Μυστηρίου της Εξομολόγησης, τον σκληρό δίσκο της ψυχής από τους ιούς της αμαρτίας και της κακίας, διότι το χάρισμα της διάκρισης της δικαιοσύνης, για να έλθει και να εγκατασταθεί μέσα μας είναι ανάγκη, πρωτίστως, να ικανοποιούμε την πείνα και τη δίψα της δικαιοσύνης, που αναφέρει ο Χριστός, ως ασκήσεις καθαρότητας, αγαθότητας, αγάπης, ειρήνης, πραότητας κ.ά. Ο Χριστός μας ζητά να βάλουμε τάξη και προτεραιότητες στη ζωή μας, να ξέρουμε, δηλαδή, τι θέλουμε και τι ζητούμε. Μας συμβουλεύει, λοιπόν, όταν θέλουμε ή διεκδικούμε ο, τιδήποτε από τον Θεό ή τους συνανθρώπους μας, να ζητούμε «πρώτον την Βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού» και, τότε, όλα τα άλλα θα προστεθούν (Ματθ. 6, 33). Για να γίνει όμως αυτό, χρειάζεται να είμαστε στη θεανθρώπινη οδό της τελειώσεως, να συνειδητοποιούμε, δηλαδή, ότι ο σκοπός της ζωής μας είναι η κατά Θεόν Θέωση και ότι αυτό μπορούμε να το λάβουμε μόνον από τον Θεό, εάν είμαστε στη ζωή μας δίκαιοι.  Ο Θεός, επειδή μας χάρισε τη δυνατότητα της κατά χάριν ομοιώσεώς μας προς Αυτόν, μας δίδαξε ταυτόχρονα ότι μπορούμε, εάν θέλουμε, να γίνουμε κατά χάριν Θεοί,  να ζητούμε με τον τρόπο που μας δίδαξε ο Υιός του Θεού. Ποιος είναι αυτός; Να είμαστε διά των αρετών μας τόσο καθαροί και αγαθοί, ώστε να μπορούμε, με το χάρισμα της διάκρισης, να επιλέγουμε, διά των καλών λογισμών, το καλό, ο αγαθό και το δίκαιο και να αποφεύγουμε το κακό, το πονηρό και το άδικο. Αυτό συμβουλεύει και ο Απ. Παύλος τους Φιλιππισίους: «Όσα εστίν αληθή, όσα σεμνά, όσα δίκαια, όσα αγνά, όσα προσφιλή, όσα εύφημα, εί τις αρετή και εί τις έπαινος, ταύτα λογίζεσθε, α εμάθατε και παραλάβατε και ηκούσατε και είδετε εν εμοί, ταύτα πράττετε. Και ο Θεός της ειρήνης έσται μεθ΄ υμών» (Φιλιπ. 4, 8-9). Είναι σαφές ότι η ελεύθερη επιλογή της αρετής είναι το σημείο που αναδεικνύει την πείνα και τη δίψα που έχουμε για δικαιοσύνη και αρετή. Αντίθετα, η απώλεια της διάκρισης, μεταξύ καλού και αγαθού, αποτελεί την αιτία, που μας κάνει να χάνουμε τον δρόμο και να χανόμαστε στο ψυχικό χάος, που φέρνει η μακράν του Θεού ζωή, όπως συνέβη και με τους Πρωτόπλαστους, όταν έχασαν την επικοινωνία τους με τον Θεό. Η άσκηση της Δικαιοσύνης, ως αρετή και ευσέβεια, αποτελεί την προϋπόθεση της κληρονομίας της Βασιλείας του Θεού. Το Δοξαστικό της Ε’ Κυριακής των Νηστειών επισημαίνει: «Ουκ έστιν η Βασιλεία του Θεού βρώσις και πόσις, αλλά δικαιοσύνη και άσκησις συν αγιασμώ. Όθεν ουδέ πλούσιοι εισελεύσονται εν αυτή, αλλ’ όσοι τους θησαυρούς αυτών εν χερσί πενήτων αποτίθενται». Μπορούμε να ανακρίνουμε τον εαυτό μας, μέσω του Πνευματικού μας, προκειμένου να δούμε, εάν πεινούμε και διψούμε τη δικαιοσύνη, καλλωπίζοντας τη ζωή μας με ενάρετα έργα, σύμφωνα με τις εντολές του Χριστού, δηλαδή, ζώντας με όλες τις θεάρεστες αρετές. Αυτό, ακριβώς, σημαίνει πείνα και δίψα της δικαιοσύνης, την οποία μακαρίζει ο Χριστός: «Μακάριοι οι πεινώντες και διψώντες την δικαιοσύνην ότι αυτοί χορτασθήσονται» (Ματθ. 5, 6). Ο δίκαιος άνθρωπος χορταίνει, όταν βλέπει να χορταίνει και ο πλησίον του, καθώς, κατά τον Απ. Παύλο, αυτό του υπαγορεύει η πίστη του στον Χριστό. «Ο δίκαιος εκ πίστεως ζήσεται» (Εβρ. 10, 38-39). Η αγάπη του δεν του επιτρέπει να βλέπει τον συνάνθρωπο να πεινά, να υποφέρει, να αδικείται  και εκείνος να αδιαφορεί, όπως έκανε στη γνωστή Παραβολή ο Πλούσιος έναντι του πτωχού Λαζάρου. Ο Μ. Βασίλειος αυτήν την πνευματική εγρήγορση του Χριστιανού επισημαίνει. «Εσύ δεν είσαι πλεονέκτης; Εσύ δεν είσαι κλέφτης; Μήπως νομίζεις ότι θα ονομαστεί λωποδύτης εκείνος που γδύνει κάποιον και του αρπάζει τα ρούχα, ενώ εκείνος που δεν ντύνει τον γυμνό, αν και μπορεί να το κάνει, αξίζει να πάρει κάποιο άλλο όνομα; Το ψωμί που εσύ κατακρατείς είναι του πεινασμένου, το ένδυμα που φυλάς στις αποθήκες σου, είναι του γυμνού. Το παπούτσι που σαπίζει στο σπίτι σου είναι του ξυπόλυτου. Τα χρήματα που έχεις χωμένα στη γη είναι εκείνου που έχει ανάγκη. Ώστε, λοιπόν, τόσους αδικείς, όσους θα μπορούσες να βοηθήσεις».  Όσο αγωνιζόμαστε να εισέλθει μέσα μας, η δικαιοσύνη του Θεού, τόσο αυξάνει και αναπτύσσεται στον έσω άνθρωπό μας ο  νόμος της αγάπης και της ευσπλαχνίας Του. Όσο εμποδίζουμε, μέσω της αδικίας, της ιδιοτέλειας και της ασπλαχνίας, την είσοδο της δικαιοσύνης και των αρετών του Θεού στη ζωή μας, τόσο απομακρυνόμαστε από τον Θεό και τους συνανθρώπους μας, αδιαφορώντας για τον πόνο, την πείνα και τη δίψα τους.    Ο Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης, δίδασκε:  «Είμαστε στα χέρια του Θεού. Ο Θεός μας παρακολουθεί με ακρίβεια και γνωρίζει την καρδιά του καθενός. Δεν θα μας αδικήσει. Αφού υπάρχει Θεία Δικαιοσύνη και θεία ανταπόδοση, και ο Θεός μας αγαπάει - το κυριότερο από όλα - ό, τι καλό κάνει κανείς δεν χάνεται. Γι’ αυτό είναι χαμένος, τελείως λειψός, όποιος ζητάει να δικαιωθεί από τους ανθρώπους».

Heraklis Rerakis, Profesor i Universitetit Aristoteli të Selanikut Kryetar i Lidhjes Panhelenike të Teologëve «Mësoni drejtësinë ju që banoni mbi tokë»   Kur njerëzit kërkojnë drejtësi, është e nevojshme të mendojnë dhe të ndërgjegjësohen se çfarë kërkojnë dhe prej kujt e kërkojnë.   Sepse Zoti kërkon nga njerëzit që Ai krijoi që të çlirohen nga e keqja dhe mëkati që mendojnë dhe kryejnë kundër vetes së tyre dhe kundër të tjerëve, pra të mësojnë të adoptojnë drejtësinë si mënyrë jetese.     E njëjta gjë ndodh edhe me paqen dhe me të gjitha virtytet që e zbukurojnë jetën. Mësojmë, pra, cilat janë virtytet e jetës së krishterë, duke i zbatuar ato në jetën tonë, në mendime, në vendime, në veprime dhe në marrëdhëniet tona dhe nuk i kërkojmë apo i pretendojmë nga të tjerët.   Njerëzit, zakonisht, kërkojmë përmes aktiviteteve të ndryshme popullore ose gjyqeve televizive që të realizohet drejtësia, duke injoruar sigurisht lidhjen e saj me virtytet e tjera si dhe me vetë Zotin.     Madje, zakonisht, i japim asaj edhe dimensione ose interpretime të ndryshme, duke e përzier me kriteret tona subjektive dhe me interesa dhe kërkesa të rastit.     Krishti, megjithatë, na tregon rrugën që duhet të ndjekim për të arritur në atë nivel që, në radhë të parë, të mësojmë ta jetojmë drejtësinë dhe, në radhë të dytë, ta kërkojmë atë nga të tjerët.     Drejtësia është një virtyt shpirtëror që vjen në zemrën e njeriut nga lart, së bashku me dallimin shpirtëror, pas një lufte shumë të madhe për pastrimin e mendimeve, pra të organeve që vendosin dhe i japin urdhra njeriut për të ecur në rrugën e jetës së tij, me të vërtetë, dashuri, paqe, butësi dhe drejtësi.       Që të ekzistojë drejtësia në brendësinë e njeriut, nuk mjafton vetëm logjika individuale apo gjykimi ynë, por nevojitet edhe përdorimi i mirë i lirisë sonë nga dëmtimet apo prishjet që sjellin në njeriun e brendshëm mendimet e këqija, dhe, paralelisht, zbukurimi i tij me mendime të mira.     Nga pastërtia e këtij hard-disku specifik logjik të njeriut varet cilësia e tij e brendshme, domethënë cilat mendime mbizotërojnë, të mirat apo të këqijat.   Nëse hard-disku i brendshëm i njeriut lidhet me Zotin, ajo që del jashtë do të jetë ajo që Apostull Pavli e quan fryti i Shpirtit, domethënë, «dashuri, gëzim, paqe, durim, mirësi, mirëdashësi, besim, butësi, vetëpërmbajtje» (Gal. 5, 22-23).     Këto virtyte janë parakushtet e njeriut të drejtë, sepse drejtësia nuk është vetëm një cilësi që dikush e fiton nëpërmjet zhvillimit njohës ose studimeve dhe përpjekjeve të zakonshme që bën, por përbëjnë, në radhë të parë, dhurata shpirtërore që i merr, bashkë me dhuratën e dallimit mes së mirës dhe së keqes, e cila përbën busullën e drejtësisë.       Etërit e Shenjtë të Kishës, të cilët u specializuan, përmes luftës së tyre për të arritur, bashkë me Zotin, pastrimin, shkallën e parë të përsosjes së tyre psikosomatike, na kanë përcjellë përvojat e tyre mbi mënyrën se si njeriu pastrohet nga e keqja, nga ligësia dhe padrejtësia, dhe bëhet, bashkë me Zotin, i drejtë.     Ata na interpretojnë, në mënyrë të pagabueshme, mësimin e Ungjillit dhe të Apostujve dhe na tregojnë rrugën në Krishtin drejt së vërtetës dhe jetës.   Ata, pra, jo përmes recetave teorike apo sentimentalizmave të tipit «empati», por përmes jetës praktike, të mundimshme dhe afatgjatë të virtyteve shpirtërore karizmatike, të cilat janë pasojë e pastrimit shpirtëror, japin udhëzimet e tyre shpirtërore për besimtarët e Orthodhoksisë.         Për ta është shumë e rëndësishme që, nëpërmjet Misterit të Rrëfimit, të pastrojmë hard-diskun e shpirtit nga viruset e mëkatit dhe ligësisë, sepse dhurata e dallimit të drejtësisë, për të ardhur dhe banuar brenda nesh, ka nevojë, para së gjithash, të plotësojmë urinë dhe etjen për drejtësi, për të cilën flet Krishti, përmes ushtrimeve të pastërtisë, mirësisë, dashurisë, paqes, butësisë etj.       Krishti na kërkon të vendosim rregull dhe prioritete në jetën tonë, të dimë, pra, çfarë duam dhe çfarë kërkojmë. Ai na këshillon, pra, që, kur duam apo kërkojmë çfarëdo qoftë nga Zoti ose nga njerëzit e tjerë, të kërkojmë «më së pari Mbretërinë e Zotit dhe drejtësinë e tij», dhe atëherë, të gjitha të tjerat do të na shtohen (Matth. 6, 33).     Por që të bëhet kjo, duhet të jemi në rrugën hyjnore-njerëzore të përsosjes, të ndërgjegjësohemi, pra, se qëllimi i jetës sonë është hyjnizimi sipas Zotit, dhe se këtë mund ta marrim vetëm prej Zotit, nëse jemi të drejtë në jetën tonë.         Zoti, duke na dhuruar mundësinë e ngjashmërisë sonë me Të sipas hirit, na mësoi njëkohësisht se, nëse duam, mund të bëhemi Perëndi sipas hirit, duke kërkuar me mënyrën që na mësoi Biri i Zotit.     Cila është kjo mënyrë? Të jemi, nëpërmjet virtyteve tona, aq të pastër dhe të mirë, sa të mundemi, me dhuratën e dallimit, të zgjedhim përmes mendimeve të mira, të mirën, të dobishmen dhe të drejtën, dhe të shmangim të keqen, ligësinë dhe padrejtësinë. Këtë këshillë jep edhe Apostull Pavli Filipianëve:     «Gjithçka që është e vërtetë, gjithçka që është e hijshme, gjithçka që është e drejtë, gjithçka që është e pastër, gjithçka që është e dashur, gjithçka që është e lavdërueshme, në qoftë ndonjë virtyt dhe në qoftë ndonjë lavdërim, këto t’i mendoni. Ato që mësuat dhe morët dhe dëgjuat dhe patë tek unë, këto bëni. Dhe Zoti i paqes do të jetë me ju» (Filip. 4, 8-9).   Është e qartë se zgjedhja e lirë e virtytit është pika që nxjerr në pah urinë dhe etjen që kemi për drejtësi dhe virtyt.   Në të kundërt, humbja e dallimit midis së mirës dhe së keqes, përbën shkakun që na bën të humbasim rrugën dhe të humbasim në kaosin shpirtëror që sjell jeta larg Zotit, ashtu siç ndodhi me njerëzit e parë, kur humbën komunikimin e tyre me Zotin. Ushtrimi i drejtësisë, si virtyt dhe devotshmëri, përbën parakushtin e trashëgimisë së Mbretërisë së Zotit. Lavdërimet e së Dielës së pestë të Kreshmës thekson: «Mbretëria e Zotit nuk është ngrënie e pirje, por drejtësi dhe asketizëm me shenjtëri. Prandaj, as të pasurit nuk do të hyjnë në të, por vetëm ata që pasuritë e tyre i vendosin në duart e të varfërve.»     Mund ta ekzaminojmë veten tonë, nëpërmjet Atit tonë Shpirtëror, që të shohim nëse kemi uri dhe etje për drejtësinë, duke zbukuruar jetën tonë me vepra të virtytshme, sipas porosive të Krishtit, pra, duke jetuar me të gjitha virtytet e kënaqshme për Zotin.     Kjo, pikërisht, është uria dhe etja për drejtësinë, të cilën e lumturon Krishti: «Lum ata që kanë uri dhe etje për drejtësinë, sepse ata do të ngopen» (Matth. 5, 6).     Njeriu i drejtë ndihet i ngopur kur sheh se edhe i afërmi i tij është i ngopur, sepse, sipas Apostull Pavlit, këtë ia dikton besimi i tij tek Krishti: «I drejti prej besimit do të jetojë» (Ebr. 10, 38-39). Dashuria e tij nuk e lejon të shohë bashkënjeriun të uritur, të vuajtur, të padrejtuar dhe ai të jetë indiferent, siç bëri në parabolën e njohur Pasaniku kundrejt të varfrit Llazar.   Këtë zgjim shpirtëror të të Krishterit, e thekson edhe Shën Vasili i Madh: «Ti nuk je lakmitar? Ti nuk je hajdut? Mos mendon se vetëm ai që zhvesh dikë dhe i rrëmben rrobat quhet grabitës, ndërsa ai që nuk vesh njeriun e zhveshur, edhe pse ka mundësinë, meriton një emër tjetër? Buka që ti e mban është e të uriturit, veshja që e ruan në dollapet e tua është e të zhveshurit. Këpucët që prishen në shtëpinë tënde janë të të zbathurit. Paratë që i ke fshehur në tokë janë të atij që është në nevojë. Pra, ti ke bërë padrejtësi ndaj aq shumë njerëzve sa do të mund të ndihmoje.»   Sa më shumë që përpiqemi të hyjë Brenda nesh, drejtësia e Zotit, aq më shumë rritet dhe zhvillohet në njeriun tonë të brendshëm ligji i dashurisë dhe i mëshirës së Tij.   Sa më shumë që pengojmë, nëpërmjet padrejtësisë, egoizmit dhe pamëshirshmërisë, hyrjen e drejtësisë dhe virtyteve të Zotit në jetën tonë, aq më shumë largohemi nga Zoti dhe nga njerëzit tanë, duke mos u interesuar për dhimbjen, urinë dhe etjen e tyre.   Shën Paisi Athoniti mësonte kështu:   «Jemi në duart e Zotit. Zoti na vëzhgon me saktësi dhe e njeh zemrën e secilit. Nuk do të na bëjë padrejtësi. Meqë ekziston drejtësi Hyjnore dhe shpërblim Hyjnor, dhe Zoti na do – kjo është kryesorja – çdo e mirë që bën dikush nuk humbet kurrë. Prandaj, është i humbur, krejtësisht i mangët, ai që kërkon që të gjejë drejtësinë nga njerëzit.»