Το Αργυρούν Ιωβηλαίο του Αρχιεπισκόπου Αναστάσιου - Jubileu i argjentë i Kryepiskopit Anastas

Το Αργυρούν Ιωβηλαίο του Αρχιεπισκόπου Αναστάσιου Ξεκινούσα με καρδιά βαριά και νου σκοτεινιασμένο. «Θα πάω μόνο για χατίρι Του», είπα μέσα μου, «και θα αποχωρήσω αμέσως». Όσες φορές έχει τύχει να αισθάνομαι εγκλωβισμένη σε μια δύσκολη κατάσταση, επαναλαμβάνω πάντα την ίδια ιαματική σκέψη, όπως ακριβώς οι μοναχοί λένε την προσευχή τους κόμπο-κόμπο με το κομποσκοίνι. «Σκύψε το κεφάλι και δούλευε, χωρίς να κοιτάς ούτε δεξιά, ούτε αριστερά». Ήδη από τον προαύλιο χώρο του Καθεδρικού Ναού της Αναστάσεως του Χριστού τα πρόσωπα των πιστών, μου έφεραν στο μυαλό, τα λόγια προ δεκαετίας ενός φίλου πολύ αγαπημένου. «Όταν δεν είμαι καλά, κατεβαίνω στον δρόμο και περπατάω πάνω-κάτω στο κέντρο της Αθήνας. Κοιτάζω τα πρόσωπα όλων αυτών των ανθρώπων και διερωτώμαι, ποιος είμαι εγώ που έχω δικαίωμα να πονάω;» Τα πράγματα άρχισαν να γίνονται ένα γύρο καλύτερα στο εσωτερικό του Ναού, καθώς αντίκριζα σιγά-σιγά τις πρώτες οικείες φυσιογνωμίες. Και μετά σχεδόν άθελά μου το θέαμα της πανηγυρικής Θείας Λειτουργίας στην οποία συλλειτουργούσαν όλα τα μέλη της Ιεράς Συνόδου και οι ιερείς που είχε χειροτονήσει ο Αναστάσιος από τα πρώτα χρόνια, με συνεπήρε. Κληρικοί και πιστοί είχαν συρρεύσει από όλες τις Ορθόδοξες Μητροπόλεις της αλβανικής επικράτειας. Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας, και μόνο αφού ο Μητροπολίτης Κορυτσάς, Ιωάννης, εξήρε τον ρόλο του Αρχιεπισκόπου Αναστάσιου ως αναντικατάστατο στην ανασυγκρότηση της Ορθόδοξης Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Αλβανίας, ο Αναστάσιος πήρε τον λόγο και η μαγεία άρχισε. Η ίδια πάντοτε μειλιχιότητα, η ίδια ευπροσηγορία, γλυκυθυμία, ογκολιθική συγκρότηση, εγκαρτέρηση, η ίδια γνήσια συγκίνηση για όσα επετεύχθησαν. Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος διαθέτει μία ακτινοβολία εσωτερική, διαμορφώνει τον χώρο, τον επηρεάζει. «Δεν είναι η γιορτή ενός προσώπου, είναι η γιορτή μιας Εκκλησίας. Η ανασύσταση, η ανάσταση μιας Εκκλησίας. O Θεός είναι ένας Θεός εκπλήξεων, εκπλήξεων αγάπης. Ο Θεός εκπλήξεων επιφυλάσσει τα θαύματά του με τρόπο που  το μυαλό του ανθρώπου δεν τα συλλαμβάνει. Ο Θεός έδωσε πνοή ζωής σε ένα τόπο που φαινόταν εντελώς λησμονημένος. Ο Θεός το λίγο το πολλαπλασιάζει, και δίνει μια εκπληκτική καρποφορία εκεί όπου όλα φαίνονται δύσκολα. Ο Θεός μας χαρίζει περισσότερα από όσα μπορούμε να σκεφτούμε ή να φανταστούμε. Όλη αυτή η προσπάθεια δεν σχετίζεται με ένα μόνο πρόσωπο το οποίο ασφαλώς έφερε την ευθύνη, αλλά με πληθώρα εξαιρετικών προσώπων, εκλεκτών συνεργατών εν Κυρίω οι οποίοι με θυσία προσφέρουν μέσα σ αυτήν την διακονία της Εκκλησίας. Πάντα θα θυμάμαι τον καθένα ξεχωριστά. Όπως ο Απόστολος Παύλος έλεγε στην Επιστολή του προς Θεσσαλονικείς, αδιάκοπα σκεφτόμαστε το έργο της πίστεως και τον κόπο της αγάπης και την υπομονή της ελπίδος των εκλεκτών συνεργατών αυτήν την στιγμή που δοξάζουμε όλοι τον Θεό. Τα εικοσιπέντε έτη δεν είναι μια γιορτή επετείου αναμνήσεων, αλλά μια αφετηρία για καινούργιες προσπάθειες. Κοιτάξτε, το μυστικό παραμένει πάντοτε. Όσο περισσότερο αγαπούμε Αυτόν ο οποίος είναι η ένσαρκος αγάπη, τότε θα βλέπουμε στην ζωή μας και την ζωή της Εκκλησίας μας θαύματα. Αυτός που είναι η απόλυτη αλήθεια, η ενσαρκωμένη αγάπη, το άπειρο κάλος, ας ευλογεί και ας οδηγεί την Εκκλησία μας στα επόμενα βήματα». -Έχει πάρα πολύ κόσμο, καίτοι είναι διακοπές, Αύγουστος, καύσωνας, είπα κατάπληκτη με το πέρας της ομιλίας, όταν το εκκλησίασμα άρχισε να ζωηρεύει. -Και Τετάρτη. Θέλαμε να κάνουμε πιο πολλά, αλλά δεν ήθελε, δεν μας άφησε, συμπλήρωσε το αγαπημένο πνευματοπαίδι του Αρχιεπισκόπου, που το κέρδισε η πολιτική, και κατευθυνθήκαμε στην αίθουσα όπου θα προσφερόταν καφές. -Καλώς την! -Χρονιά πολλά, ψέλλισα. -Χρόνια καλά να είναι, υπογράμμισε με τον τόνο της φωνής του ο Μακαριώτατος, και η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από τις δυσκολίες της χώρας. «Τα άλλα μέρη είναι κοσμικότητες. Εδώ είναι το κρίσιμο πόστο, στα χαρακώματα. Όλοι έρχονται δύσθυμοι, αλλά πάντα τους λέω ότι όταν έρθει η ώρα να φύγετε, θα κλαίτε». Αντί χαιρετισμού, όταν σηκώθηκε για να κατευθυνθεί προς την αίθουσα του Πολιτιστικού Κέντρου, η οποία βρίσκεται ακριβώς κάτω από τον Ναό της Αρχιεπισκοπής, και στην οποία θα ακολουθούσε πολιτιστική εκδήλωση προς τιμήν Του, με ένα ολόγιομο χαμόγελο είπε «Το καλό είναι ότι έχουμε από όλους, γέρους, νέους και παιδιά». Η αρχιτεκτονική του Συγκροτήματος της Αρχιεπισκοπής αντανακλά την πίστη του ποιμένα της. «Αυτή η Εκκλησία δεν είναι μια κλειστή λέσχη για τους σεσωσμένους, αλλά μια ανοικτή κοινότητα των ανθρώπων, ένας ανοικτός πολιτισμός».  Όταν το 1992, πριν από εικοσιπέντε έτη, σε ηλικία εξήντα δύο ετών, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος μετά από τις ιεραποστολές στην Μαύρη Ήπειρο, ανέλαβε να αναστηλώσει την Ορθοδοξία στην Αλβανία, ήρθε αντιμέτωπος με πλήρη διάλυση. «Εάν στην Αφρική έπρεπε να εργαστούμε από τον μηδέν, εδώ στην Αλβανία ξεκινήσαμε από το μείον» συνηθίζει να λέει. «Από το 1944 ξεκίνησε ο διωγμός της θρησκείας σε όλα τα πρώην κομμουνιστικά καθεστώτα, αλλά στην Αλβανία το 1967 προέβησαν σε κάτι πιο ολοκληρωτικό, την απαγόρευση βάσει Συντάγματος κάθε θρησκευτικής έκφρασης.  Η Εκκλησία είχε καταρρεύσει ολοσχερώς». Η εορταστική εκδήλωση ξεκίνησε με την προβολή ντοκιμαντέρ από τα πρώτα πέντε έτη της δράσης του Αρχιεπισκόπου. Στις απομακρυσμένες περιοχές και τα χωριά, κυρίως τα ελληνοαλβανικά σύνορα, υπήρχαν μόνο κατεστραμμένες εκκλησίες, και παντελής έλλειψη οδικού δικτύου, παροχής νερού και ρεύματος. «Η κατάσταση ήταν τραγική. Όλη η περιοχή ήταν διάσπαρτη με πολυβολεία. Εκείνοι που τα δημιούργησαν έστελναν το μήνυμα ότι υπάρχει φόβος. Είμαστε υπό απειλή. Και το έκαναν αυτό για να ελέγχουν τον λαό. Έπρεπε να εκφράσουμε την αγάπη μας και την συμπαράστασή μας σε αυτούς τους ανθρώπους. Δεν μπορούσα να πάω να κάνω το κήρυγμα και να έφευγα έτσι». Πράγματι στα συσσίτια και τις διανομές ειδών πρώτης ανάγκης, τα αγαθά μοιράζονταν σε όλους ανεξαιρέτως καταγωγής, εθνότητας, θρησκεύματος. Όταν το 1999 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος επισκέφθηκε την Αλβανία, χαρακτήρισε ως «θαύμα» το ανθρωπιστικό και κοινωνικό έργο του Αναστάσιου, ενώ για τον ίδιο είχε πει «Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος είναι το δώρο του Θεού πάνω στην γη». «Από μακριά δεν είναι τόσο απλό να γίνονται καταληπτές οι σύνθετες πτυχές της αλβανικής ιδιοσυγκρασίας και πραγματικότητας», είχε αρκεστεί να διευκρινίσει ο Μακαριώτατος για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε κατά τη διάρκεια της επταετούς αρχιερατείας του. Ύστερα από χρόνια μαρτυρίου, στην Αλβανία ανέτειλε μία νέα αποστολική περίοδος. Ο Αρχιεπίσκοπος έκτισε ορφανοτροφεία, νηπιαγωγεία, σχολεία, σχολές. Ίδρυσε πρότυπες κλινικές και σύγχρονα ιατρικά διαγνωστικά κέντρα. Αναστήλωσε Ναούς και Μονές, προσέφερε έργα υποδομής, φτιάχνει υδραγωγεία, υδροηλεκτρικά εργοστάσια. Το 1999 με την κρίση του Κοσσυφοπεδίου, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας φιλοξένησε 33.000 πρόσφυγες σε δικούς της καταυλισμούς, προσφέροντας ρούχα, τρόφιμα, ιατρική βοήθεια. Στο Κονσέρτο συμμετείχαν σύλλογοι από όλες τις Μητροπόλεις, τα Εκκλησιαστικό Λύκεια, τα αλβανοελληνικά Σχολεία της Εκκλησίας, το Ορφανοτροφείο της Μονής του Αγίου Βλάσιου στο Δυρράχιο. Μαθητές από την Κορυτσά, το Αργυρόκαστρο, τον Μεσοπόταμο, το Λιπμράζ, την Σπαθία, το Φίερι, το Μπεράτι, ερμήνευσαν τραγούδια και παρουσίασαν παραδοσιακούς χορούς. Ο ενθουσιασμός και η ευγνωμοσύνη των νέων, συγκλόνισαν τον Μακαριώτατο, ο οποίος σαν παιδί καυχιόταν εν Κυρίω: «Πείτε μου, έχετε δει ποτέ να κάνουν τέτοια εκδήλωση για άλλον Αρχιεπίσκοπο;» Ο Αναστάσιος όταν μιλάει για κάποιον, μιλάει πάντοτε σαν να είναι οιονεί παρών στο δωμάτιο. Μια φορά που πήγε η μητέρα μου να τον χαιρετίσει σε μια εκδήλωση, της είπε με περισσή εγκαρδιότητα: «Έχουμε καιρό να σας δούμε». «Έχω και την άλλη μου κόρη στην Θεσσαλονίκη», έσπευσε εκείνη να δικαιολογηθεί. «Αυτά τα παιδιά σας χρειάζονται περισσότερο. Εδώ είναι το σύνορο, το όριο». Ο Μακαριώτατος είναι η κοινωνία, ότι σε κάνει να κοινωνείς. Κάποια στιγμή που ήρθε λάθρα να καθίσει για λίγο στο τραπέζι μας, στην τραπεζαρία που προσέφεραν κριτσίνια και καφέ, ο Χρήστος  ο Παπανικολάου, ο ζωγράφος της Αρχιεπισκοπής που αγιογραφεί το Παρεκκλήσιο του Καθεδρικού, είπα αυθόρμητα σε κοινή μας φίλη. «Όταν ήμουν μικρή τα βράδια έκλαιγα, γιατί αγαπούσα ένα μικρό λούτρινο σκυλάκι που μου είχε φέρει ο πατέρας μου από την Γερμανία και κοιμόμουν πάντοτε μαζί του, πιο πολύ από τον Θεό. Τον ίδιο συναίσθημα με κατέλαβε εξαπίνης όπως τρύπωσε ο Χρήστος δίπλα μας. Πειράζει που τον αγαπάω πιο πολύ από τον Αρχιεπίσκοπο;» «Είδες πως βιώνουν την αγάπη τα παιδιά;» απάντησε με πλήρη συναίσθηση εκείνη. Ο Χρήστος είναι εκείνος που μας φέρνει όλους κοντά, που θα μας μαζέψει, θα τρέξει για τον καθένα, θα είναι εκεί για οιονδήποτε έχει ανάγκη. Είναι εκείνος που διδάσκει την αλληλοπεριχώρηση. «Οι μεγαλύτερες δυσκολίες είναι από το περιβάλλον σου», έχει εξομολογηθεί ο Προκαθήμενος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας. «Το μεγάλο πρόβλημα είναι οι δυσκολίες οι οποίες έρχονται από το στενό σου περιβάλλον και οι οποίες μπορεί να σε οδηγήσουν σε κάμψη, σε απογοήτευση. Από εκεί που περιμένεις μια βοήθεια δεν έρχεται, έρχεται το αντίθετο ή από εκεί που έχεις βοηθήσει έρχεται η αγνωμοσύνη. Όλα αυτά κουράζουν. Αλλά, όλα αυτά ωριμάζουν τους ανθρώπους. Η ελευθερία από την πικρία, την αγανάκτηση και το παράπονο είναι πολύ ουσιαστικές μορφές ελευθερίας. Πρέπει να είμαστε ελεύθεροι και από την απαίτηση ευγνωμοσύνης απέναντι στον άλλο. Να προσφέρουμε την ευχαριστία μας αλλά να μην έχουμε την απαίτηση να μας δίνουν ευγνωμοσύνη. Να μην φανταζόμαστε ότι από παντού θα έχουμε κοινή αποδοχή. Υπάρχουν άνθρωποι που μας παρεξηγούν. Σχολιάζουν δυσμενώς και αυτά μας πικραίνουν». Κάτω από τον καυτό ήλιο, είχε πια μεσημεριάσει, και με ένα καυσαέριο που σε ζάλιζε ως εάν εισέπνεες αναθυμιάσεις, στενός συνεργάτης και φίλος του Αρχιεπισκόπου μου εκμυστηρευόταν. «To χέρι του Θεού είναι παντού να μας ανοίγει δρόμους. Εμείς οφείλουμε να τους αναγνωρίζουμε. Η εκδήλωση μου θύμισε εκείνες που γίνονταν στην Ελλάδα την δεκαετία του ΄50 και του ΄60. Τότε που υπήρχαν πρόσωπα που ενέπνεαν και ενθουσίαζαν. Όταν είχα επιστρέψει στην Ελλάδα το ΄85 από τις σπουδές μου στην Αμερική, και συναντούσα κάποιον γνωστό στο δρόμο ο χαιρετισμός ήταν “Να περνάς καλά”. Τι πάει να πει να περνάς καλά; Το παν είναι η κοινωνία, να σκέφτεσαι τον άλλον, μέσα στο ζευγάρι, την οικογένεια, την εργασία. Η μητέρα μου έλεγε ότι το να αγνοείς τον άλλον είναι το πιο αντίχρηστο πράγμα». Φεύγοντας, ανέβαινα τα εξωτερικά σκαλιά από το Πολιτιστικό Κέντρο με ανάλαφρο βήμα, και ψυχή αναπτερωμένη, «ξεφορεμένη», σαν την εικόνα του Μακαριώτατου απεκδυσάμενου τα ιερατικά άμφια, που πιο πολύ αγαπώ. Μπροστά από τον Καθεδρικό Ναό, τα σχολεία, οι όμιλοι, φωτογραφίζονταν προς ανάμνησιν της ημέρας που το ποίμνιο εόρτασε τα εικοσιπέντε έτη της Ενθρόνισης του Αναστάσιου στις 2 Αυγούστου 1992, ως Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας. Εις πολλά έτη Δέσποτα! http://www.kathimerini.gr/

Jubileu i argjentë i Kryepiskopit Anastas U nisa me zemër të rëndë dhe mendje të errët. “Do të shkoj vetëm për hatrin e Tij” thashë, “dhe do të largohem menjëherë”. Sa herë më ka ndodhur që të ndjehem e izoluar në një gjendje të vështirë, përsëris gjithmonë të njejtin mendim shërues, ashtu si murgjit thonë lutjen kotkë-kotkë me komboskin. “Ul kokën dhe puno, pa parë as djathtas, as majtas”. Që në oborr të Kishës Katedrale të Ngjalljes së Krishtit fytyrat e besimtarëve, më sollën në mendje, fjalët e një miku tim të dashur që mi tha para një dhjetëvjeçari.  “Kur nuk jam mirë, zbres në rrugë dhe ec sa lart-poshtë në qëndër të Athinës. Shikoj fytyrat e të gjithë atyre njerëzve dhe pyes veten, kush jamë unë dhe kam të drejtën të kem dhimbje?” Gjërat filluan që të bëhen disi më mirë nga ambjenti i brendshëm i Kishës, pasi shikoja me ngadalë fytyrat e para të njohura. Dhe më pas, pothuajse padashje imazhi i Meshës Hyjnore panigjirke në të cilën merrnin pjesë të gjithë anëtarët e Sinodhit të shenjtë dhe klerikët që kishte dorëzuar Anastasi që në vitet e para, më rrëmbeu. Klerikët dhe besimtarët kishin erdhur nga të gjitha Mitropolitë Orthodhokse të Shqipërisë Në fund të Meshës Hyjnore, dhe vetëm pasi Mitropoliti i Korçës Joani, vlerësoi rolin e Kryepiskopit Anastas si të pasvendësueshëm në riorganizimin e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Anastasi mori fjalën dhe magjia filloi.  Gjithmonë e njejta butësi, dashamirësi, ëmbëlsi i njejti konstrukt , durim, i njejti mallëngjim origjinal për të gjitha ato sa u arritën. Kryepiskopi Anastas disponon një rrezatim të brendshëm, krijon një ambient dhe ndikon mbi të. “Nuk është festa e një personi, është festa e një Kishe. Ringritja, ngjallja e një Kishe. Zoti është një Zot surprizash, surprizash dashurie. Zoti i surprizave  ruan mrekullitë e tij në mënyrë të tillë që mendja e njeriut nuk e koncepton dot. Zoti i dha frymë jete një vendi që dukej plotësisht i harruar. Zoti  të paktën e shumëzon , dhe jep fruta pafund, atje ku të gjitha duken të vështira. Zoti falë më tepër nga sa ne mund të mendojmë apo të imagjinojmë. E gjithë kjo përpjekje nuk ka lidhje vetëm me personin të cilin me siguri mbante përgjegjësi, por me një grup personash të shkëlqyer , bashkëpunëtorë të zgjedhur më Zotin të cilët me sakrificë ofrojnë në këtë dhiakoni të Kishës. Gjithmonë do të  mbaj mend secilin në veçanti. Por ashtu si Apostull Pavlli thoshte në Letrën e tij drejtuar Thessalonikasve, mendojmë pandalim veprën e besimit dhe mundin e dashurisë dhe durimin e shpresës  të bashkëpunëtorëve të zgjedhur në këto momente kur të gjithë së bashku lavdërojmë Zotin. 25 vitet nuk janë një festë kujtimesh, por një pikënisje për përpjekje të reja. Shikoni, misteri mbetet gjithmonë. Sa më tepër do të duam Atë i cili është trupëzimi i dashurisë, atëhere do të shohim në jetën tonë dhe në jetën e Kishës sonë mrekulli. Ai që është e vërteta absolute, dashuria e trupëzuar, bukuria e pafundme, le të bekojë dhe të udhëzojë Kishën tonë në hapat që pasojnë”. -         Ka shumë njerëz, mgjth se periudhë pushimesh, Gusht, temperaturat e larta, thashë e çuditur me mbarimin e fjalës, kur dhe besimtarët filluan të dëgjoheshin pak. -         Dhe e Mërkurë. Donim të bënim më shumë, por nuk donte, nuk na la, tha biri shpirtëror i Kryepiskopit, të cilin e fitoi politika, dhe u drejtua nga salla ku do të ofrohej kafeja. -         Mirëseardhe -         Për shumë vjet, belbëzova -         Vite të mira të jenë, nënvizoi me theksin e zërit të tij Fortlumturia dhe biseda u vërtit rreth vështirësive të vendit. “Vendet e tjera janë laicitete. Këtu është posti kritik, në front. Të gjithë vijnë të zymtë, por gjithmonë ju them se kur të vijë çasti për tu larguar do të qani. “ Në vend të përshëndetjes, kur u largua për të shkuar nga salla e Qëndrës Kulturore, e cila ndodhet pikërishte nën Kishën e Kryepiskopatës, dhe në të cilën pas pak do të kishte një shfaqje kulturore për nder të Tij, me një buzëqeshje të çiltër tha: “E mira është që kemi nga të gjithë, pleq, të rinjë dhe fëmijë”. Arkitektura e Kompleksit të Kryepiskopatës reflekton besimin e bariut të saj. “Kjo Kishë nuk është një klub i mbyllur për të shpëtuarit, por një komunitet i hapur njerëzish, një kulturë e hapur”. Kur në vitin 1992, para 25 vjetësh, në moshën 62 vjeçare, Kryepiskopi Anastas pas vepërs së tij misionare në Kontinentin e Zi, mori përsipër që të rindërtojë Orthodhoksinë në Shqipëri, u gjend përballë me një shpërbërje totale. “Nëse në Afrikë do të duhej të punonim nga zeroja, këtu në Shqipëri filluam nga minusi” thotë zakonisht. “Nga 1944 filloi përndjekja e fesë në të gjitha ish rregjimet komuniste, por në Shqipëri më 1967-ën kryen diçka më totalitare, ndalimin me Kushtetutë të çdo lloj shprehie fetare. Kisha ishte shkatërruar plotësisht”. Kjo ngjarje festive filloi me shfaqjen e një dokumentari nga pesë vitet e para të veprës së Kryepiskopit. Në zonat e thella dhe fshatrat, kryesisht në fshatrat pranë kufirit shqiptargrek, ekzistonin kisha të prishura, mungesë e plotë e rrjetit urbanistik, i ofrimit të ujës dhe rrymës. “Gjenda ishte e tmerrshme. E gjithë zona ishte e mbushur me bunkerë. Ata që i krijuan dërgonin mesazhin se ekziston frika. Gjendemi nën kërcënim. Dhe bënë këtë për të kontrrolluar popullin. Duhet të shprehim dashurinë tonë dhe solidaritetin tonë tek këta njerëz. Nuk mund të shkoja të bëja predikim e të largohesha ashtu thjesht”. Me  të vërtetë ushqimet dhe produktet e tjera për nevojat imediate,  ndahen tek të gjithë padallim në prejardhje, kombësi apo besim fetar. Kur në vitin 1999 Patriku Ekumenik Vartholome vizitoi Shqipërinë, e quajti “mrekulli” vepërn humane dhe shoqërore të Anastasit, ndërsa për atë vetë kishte thënë “Kryepiskopi Anastas është dhurata e Zotit mbi tokë”. “Nga larg nuk është kaq e thjeshtë të kuptohen anët komplekse të temperamentit dhe realitetit shqiptar”, ishte mjaftuar që të sqaronte Fortlumturia për vështirësitë që takoi gjatë 7 viteve të para si Kryeprift. Pas vitesh martirizimi, në Shqipëri lindi një tjetër periudhë Apostolike. Kryepiskopi ndërtoi jetimore, kopshte, shkolla. Themeloi klinika unikale dhe qëndra diagnostike mjekësore moderne. Rindërtoi Tempuj e Manastire, ofroi vepra urbanistike, ndërtoi ujësjellsa dhe hidrocentrale. Më 1999 me krizën në Kosovë, Kisha Orthodhokse e Shqipërisë mikpriti 33.000 rrefugjatë në kampet e tij, duke ju ofruar rroba, ushqime, ndihmë mjekësore. Në koncert merrnin pjesë shoqata nga çdo Mitropoli, Gjimnazet e Kishës, Jetimoret e Manastirit të Shën Vlashit në Durrë. Nxënës nga Korça, Gjirokatra, Mesopotami, Librazhdi, Shpati, Fieri e Berati, interpretuan këngë dhe paraqitën valle popullore. Entuziazmi dhe mirënjohja e të rinjëve, tronditën Fortlumturinë, i cili si fëmijë mburrej më Zotin: “Më thoni, keni parë ndonjëherë të bëhet një festë e tillë për Kryepisko tjetër?” Anastasi kur flet për dikë, flet sikur ai të jetë prezent në dhomë. Një herë që shkoi nëna ime që ta përshëndeste në një festë, i tha me një përzemërsi të madhe: “Kemi kohë që nuk ju kemi parë”. “Kam dhe vajzën tjetër time në Thessaloniki”, nxitoi ajo që të justifikohej. “Këta fëmijë ju kanë më tepër nevojë. Këtu është kufiri,  vija ndarëse”. Fortlumturia është shoqëria, që të bën të kungosh. Në një moment që erdhi për tu ulur pak në tavolinën tonë, në mencën ku ofruan kafe, Kristo Papanikolla, piktori i Kryepiskopit që pikturon Pareklisin e Katedrales, thashë spontanisht tek një shoqja jonë e përbashkët: “ Kur isha e vogël netëve qaja, sepse  e doja  ,një qen të vogël lodër që më kishte sjellë babai nga Gjermania dhe flija gjithmonë me të, më tepër se Zoti. Të njejtin emocion pata papritur sikur Krishti u ul pranë nesh. Ka ndonjë gjë të keqe që e dua më tepër nga Kryepiskopi?” “E pe si e përjetojnë dashurinë fëmijët?” u përgjigj me ndërgjegjie të plotë ajo. Krishti është ai që na sjell të gjithëve pranë njëri- tjetrit,  ai do të na mbledhë, do të nxitojë për secilin, do të jetë atje për çdo lloj nevoje. Është ai i cili na mëson  të ekzistojmë brenda njeri-tjetrit. “Vështirësitë më të mëdha janë nga ambienti tënd”, kishte rrëfyer Kryebariu i Kishës Orthodhokse të Shqipërisë. “Problemi më imadh janë vështirësitë që vijnë nga ambienti tënd i ngushtë të cilat mund të të çojnë në përkulje, në zhgënjim. Atje ku pret një ndihmë nuk vjen, vjen e kundërta ose atje ku ke ndihmuar vjen mosmirënjohja. Të gjitha këto të lodhin. Por, të gjitha këto pjekin njeriun . Liria nga hidhërimi , indinjimi dhe ankimi janë forma shumë esenciale të lirisë. Duhet të jemi të lirë dhe nga kërkesa e mirënjohjes nga të tjerët. Të ofrojmë falenderimin tonë por të mos kërkojmë që të na japin mirënjohje. Të mos imagjinojmë se të gjthë do të na pranojnë. Ka njerëz që na keqkuptojnë. Komentojnë keq dhe këto na hidhërojnë”. Nën djellin përvëlues, kishte erdhur tashmë dreka, dhe me gazin e makinave që të sillte marrje mendsh , një bashkëpunëtor dhe mik i Kryepiskopit na tregonte. “Dora e Zotit është kudo dhe na hap rrugë. Ne kemi detyrim që ti dallojmë. Festa më kujtoi ato sa bëheshin në Greqi në dhjetëvjeçarin e 50 dhe të 60-ës. Atëhere kishte persona që frymëzonin dhe entuzismonin. Kur isha kthyer në Greqi në vitin 1985 nga studimet e mia në Amerikë, dhe takoja ndonjë të njohur në rrugë, përshëndetja e tij ishte “Të kalosh mirë”. Çdo të thotë të kalosh mirë? Gjithçka është shoqëria, të mendosh tjetrin, brenda çiftit, familjen, punën.  Nëna ime thoshte se të injorosh tjetrin është shprehi anikrishti” Duke u larguar, po ngjitja shkallët e jashtme të Qëndrës Kulturore me një hap të lehtë, dhe shpirt të lehtë, “të zhveshur”, si  ikona e Fortlumturisë e zhveshur nga veshjet klerikale, të cilën e dua më tepër. Para Katedrales, shkollat, grupet, nxirrnin fotografi në kujtim të ditës që “kopeja” festoi 25 vjetorin e Fronëzimit të Kryepiskopit Anastas më 2 Gusht 1992, si Kryepiskop i Tiranës, Durrësit dhe gjithë Shqipërisë Për shumë vjet o Kryezot.

Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος: 25 χρόνια δημιουργικής ποιμαντορίας στην Αλβανία - 25 vjet shërbim kryepriftëror, me përkushtim ndaj Zotit dhe njeriut

«Στην Αλβανία, το πρώτο που ένοιωσα ήταν ένας μεγάλος πόνος και μια αίσθηση οδύνης για τα όσα είχαν συμβεί, τα οποία εμείς από το εξωτερικό είχαμε παρακολουθήσει απλώς ως θεατές». Με μία αποκαλυπτική μαρτυρία, ο Προκαθήμενος της Ορθοδόξου Αυτοκέφαλου Εκκλησίας της Αλβανίας κ.κ Αναστάσιος καταθέτει στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων τον προσωπικό του διαρκή αγώνα, την προσδοκία, την προσπάθεια, την αγωνία για να «αναστηλώσει» την Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αλβανία, από τον Ιούνιο του 1992, τότε που εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας, έως σήμερα. Το ΑΠΕ-ΜΠΕ τον συνάντησε στη Λάρισα, όπου ο δήμος τον τίμησε για το συνολικό πνευματικό και κοινωνικό έργο του, για τις γέφυρες αγάπης και αλληλεγγύης που έστησε. Ο Ιεράρχης, κατά κόσμον Αναστάσιος Γιαννουλάτος, με σπουδές στην Ελλάδα και τη Γερμανία, είχε προοπτική, όπως επισημαίνει, να εργαστεί στη χώρα μας και στην Αφρική. Τον Ιανουάριο του 1991 -ενώ ήταν Τακτικός Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Τοποτηρητής της Ιεράς Μητροπόλεως Ειρηνουπόλεως στην Ανατολική Αφρική- δέχεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο τηλεφώνημα ότι επελέγη Πατριαρχικός Έξαρχος εν Αλβανία, για να εξετάσει τί είχε απομείνει από την Ορθοδοξία σε μια χώρα, η οποία επί 23 χρόνια ήταν κάτω από τον πιο σκληρό αθεϊστικό διωγμό και είχε ολοκληρωτικά διαλυθεί. «Ποτέ δεν είχα σκεφθεί κάτι τέτοιο. Υπακούοντας, όμως, στο αίτημα του Οικουμενικού Θρόνου, αποδέχθηκα την πρωτόγνωρη αυτή αποστολή», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και σημειώνει πως χρειάστηκαν έξι μήνες, για να του χορηγήσουν οι αλβανικές Αρχές θεώρηση του διαβατηρίου του. Ένα χρόνο αργότερα, από τη θέση πλέον του Προκαθημένου, βρίσκεται σ΄ ένα δύσκολο περιβάλλον. Η μετακομμουνιστική Αλβανία Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος ξεδιπλώνει την κατάσταση που κλήθηκε, τότε, να αντιμετωπίσει και τη ζοφερή πραγματικότητα στην Αλβανία του 1992. «Είχαμε και άλλοτε διωγμούς της θρησκείας, αλλά αυτό που συνέβη στην Αλβανία ήταν κάτι το μοναδικό. Η Εκκλησία διαλύθηκε εντελώς. Ανάλογα φαινόμενα δεν έχουμε στην ιστορία. Δεν υπάρχει άλλο Κράτος που ανακηρύχθηκε με το Σύνταγμά του αθεϊστικό. Ο Ενβέρ Χότζα ήθελε να πρωτοτυπήσει. Οι περισσότεροι ναοί γκρεμίστηκαν ή μετατράπηκαν σε στάβλους, αχυρώνες, μηχανουργεία, κινηματογράφους κ.ά. Όλοι οι κληρικοί υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το έργο τους. Το χειρότερο δεν ήταν πως οι ναοί κατεδαφίστηκαν, αλλά ότι οι διώκτες προσπάθησαν να ξεριζώσουν από τις καρδιές των ανθρώπων τη δυνατότητα να πιστεύουν. Από τα παιδικά έως τα πανεπιστημιακά χρόνια, η εκπαίδευση ήταν συστηματικά αθεϊστική. Ο ανελέητος διωγμός οδήγησε τη χώρα σε πνευματική κατάρρευση. Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Ντοστογιέφσκι, αν δεν υπάρχει Θεός, όλα επιτρέπονται». Η ελπίδα αναστήθηκε Με τη μεγάλη προσδοκία ότι θα ριζώσει και πάλι η ελπίδα, ο Μακαριώτατος έφτασε στην Αλβανία σε ηλικία 62 ετών, χωρίς να γνωρίζει τη γλώσσα. «Στη χώρα αυτή είχαν σταυρώσει και είχαν θάψει τον Χριστό για 23 χρόνια. Τελικά όμως ο Χριστός Ανέστη» επισημαίνει και συνεχίζει λέγοντας ότι οι πρώτες λέξεις που έμαθε ήταν αυτός ο χαιρετισμός στα Αλβανικά. «Όταν φτάσαμε στον ερειπωμένο Καθεδρικό Ναό του Ευαγγελισμού, ο οποίος τα προηγούμενα χρόνια είχε μετατραπεί σε γυμναστήριο, ρώτησα πώς λέγεται το “Χριστός Ανέστη” στα αλβανικά. Πρόσθεσα, πάρετε ο καθένας ένα κερί. Όταν το άναψαν, αναφώνησα “Krishti u Ngiall”! (Χριστός Ανέστη!). Με πολλή συγκίνηση και δάκρυα, οι λιγοστοί παριστάμενοι αντιφώνησαν “Vertet u Ngjall”! (Αληθώς Ανέστη!). Η ελπίδα αναστήθηκε. Δημιουργήθηκε νέα προοπτική για το μέλλον. Η προσπάθεια αυτά τα χρόνια συντελέστηκε μέσα σε σύννεφα, καταιγίδες και πολλαπλές δυσκολίες. Το «Χριστός Ανέστη» καθόρισε τον ρυθμό της όλης πορείας», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Μωσαϊκό μιας Βαλκανικής πραγματικότητας Η πραγματικότητα στην Αλβανία καθορίζει και την ιδιοτυπία της Εκκλησίας, την οποία ο Ποιμενάρχης πρέπει να διαχειριστεί, ώστε να κτίσει γέφυρες αγάπης, αλληλεγγύης και προοπτικής. Πέραν του γεγονότος ότι επρόκειτο για μια «εντελώς διαλυμένη Εκκλησία, αποτελούσε συγχρόνως ένα μωσαϊκό, αν θέλετε, της Βαλκανικής πραγματικότητος», λέει χαρακτηριστικά ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος και παραθέτει τις ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο έδωσε αγώνα για να μεταφέρει το μήνυμα του Ευαγγελίου. «Μία ιδιοτυπία αυτής της Εκκλησίας είναι ότι δεν έχει ομοιογένεια εθνικής καταγωγής. Είναι κάτι που δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό. Τα μέλη της είναι Αλβανοί, Έλληνες, Σλάβοι, Βλάχοι (άλλοι συνδεόμενοι με την Ελλάδα, άλλοι με τη Ρουμάνια, άλλοι απορροφημένοι από την τοπική κοινωνία) κ.ά. Προσπαθήσαμε από την πρώτη στιγμή να είμαστε όλοι μαζί. Συμβολικά τόνιζα: Όλα τα δένδρα στο δάσος είναι ελεύθερα να αναπτυχθούν κάτω από τον Ήλιο της Δικαιοσύνης. Επίσης δεχθήκαμε όσους ήθελαν να ακολουθούν το Παλαιό Ημερολόγιο. Είμαστε ένα μωσαϊκό της Βαλκανικής πραγματικότητος». Ο ρόλος στην κοινωνία Με τη βασική αρχή ότι «κάθε ανθρώπινο πρόσωπο είναι Εικόνα του Θεού, άρα πρόσωπο σεβαστό», ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος σέβεται όλες τις θρησκευτικές πεποιθήσεις και απλώνει χέρι συνεργασίας και σεβασμού στις θρησκευτικές κοινότητες της Αλβανίας. Όπως εξηγεί, η Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας δεν αποτελεί την πλειοψηφία της χώρας, όπως σε άλλες Βαλκανικές περιοχές, αλλά ούτε μια μικρή περιορισμένη μειοψηφία, όπως στα κέντρα των παλαιφάτων Πατριαρχείων και τονίζει: «Είμαστε περίπου 20-22% του πληθυσμού της χώρας. Έχουμε σημαντικό ρόλο μέσα στην κοινωνία. Συγχρόνως υπάρχουν και εκείνοι, οι οποίοι ανησυχούν για αυτό τον ρόλο. Προσπαθήσαμε από την πρώτη στιγμή να καλλιεργήσουμε αλληλοκατανόηση και αλληλοσεβασμό. Το κάθε ανθρώπινο πρόσωπο είναι για μάς σεβαστό. Όλοι οι άνθρωποι είναι δημιουργήματα του Θεού. Οι διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις είναι δική τους επιλογή και δική τους ελευθερία. Εμείς τους σεβόμαστε, τους αγαπούμε και συνεργαζόμαστε μαζί τους». Διάλογος ζωής με τις άλλες θρησκευτικές κοινότητες Ο Ιεράρχης επισημαίνει χαρακτηριστικά πως «η λέξη ανοχή έχει κάτι το υπεροπτικό», ενώ με ήρεμη και γαλήνια εκφορά του λόγου του τονίζει: «Επιδιώκουμε σχέσεις αρμονικές κατανοήσεως και συνυπάρξεως. Ο άλλος μπορεί να είναι διαφορετικός, αλλά δεν σημαίνει ότι είναι αντίπαλος ή εχθρός. Διατηρούμε αγαθές σχέσεις με τη Μουσουλμανική Σουνιτική κοινότητα, την κοινότητα των Μπεκτασί, τη Ρωμαιοκαθολική και την Προτεσταντική. Βρισκόμαστε σε “διάλογο ζωής”. Προφανώς, δεν κάνουμε καμιά έκπτωση στις ιδέες, στις πεποιθήσεις μας. Είμαστε αυτό που είμαστε, αλλά όχι σε σχέση συγκρουσιακή». Ένα παράθυρο ανοιχτό στην κοινωνία και τον πολιτισμό Το συγκρότημα του Καθεδρικού Ναού, που είναι αφιερωμένος στην Ανάσταση του Χριστού και δεσπόζει στο κέντρο των Τιράνων, σηματοδοτεί την αναγέννηση της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ενώ παράλληλα αποτελεί κύτταρο πολιτισμού, ένα «παράθυρο ανοικτό στην κοινωνία», όπως σημειώνει ο Ιεράρχης. Στον χώρο κάτω από τον Καθεδρικό Ναό, δημιουργήθηκε ένα Πολιτιστικό Κέντρο, που έχει ανοικτές τις πόρτες για ποικίλες εκδηλώσεις. «Δεν είμαστε μια κλειστή κοινότητα, που φοβόμαστε και ανησυχούμε. Ακτινοβολούμε την πίστη, την αγάπη και την ελπίδα. Αντικρίζουμε τους ανθρώπους με σεβασμό, χωρίς φοβία ή ανησυχία». Η αγωνιώδης πορεία για την ανασύσταση της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας στην Αλβανία μέσα από τα ερείπια αποτυπώνεται στον δυτικό τοίχο του παρεκκλησίου του Καθεδρικού Ναού, που είναι αφιερωμένο στη Γέννηση του Χριστού. Ο εικαστικός Χρήστος Παπανικολάου, συνοδοιπόρος του Ιεράρχη επί 18 χρόνια, εκτός από την αγιογραφία, τολμά να αποτυπώσει μέσα από εικόνες και παραστάσεις τον δρόμο για την αναγέννηση της Εκκλησίας, στα χωριά και τις πόλεις της Αλβανίας τα 25 αυτά χρόνια. Ο Καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών των Τιράνων Βλαντίμιρ Μυρτεζάυ, σε κριτικό σημείωμά του, αναφέρεται στην εκκωφαντική σιωπή της δημιουργίας στο παρεκκλήσι, όπου ο καλλιτέχνης με δεξιοτεχνία στις ισορροπίες του χώρου και δια μέσου της χιλιοστομετρικής γραφής, συνθέτει ένα μοναδικό έργο. Το παρεκκλήσι της Γέννησης αποτελεί αποτύπωμα και παρακαταθήκη πολιτισμού, που ο Αρχιεπίσκοπος «κληροδοτεί» στον λαό της Αλβανίας. Τα προβλήματα στη Διακονία Μέσα σε ένα δύσκολο περιβάλλον, όπου η Ορθοδοξία είχε υποστεί πλήρη καθίζηση, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος, αξιοποιώντας τη θεολογική σκέψη και ιεραποστολική εμπειρία αιώνων, κινήθηκε σε τρία επίπεδα: α) Χρήση της μητρικής γλώσσας στη λατρεία, την κατήχηση και το κήρυγμα. β) Δημιουργία γηγενούς κλήρου. γ) Εξασφάλιση οικονομικής αυτοδυναμίας. Ειδικότερα αναφέρει: «Οι λατρευτικές εκδηλώσεις γίνονται στην αλβανική γλώσσα. Στα ελληνικά χωριά προφανώς στην ελληνική, σε σλαβικές ενορίες στην σλαβονική κ.λ.π». Παράλληλα, μέσα στην 25ετη διακονία του, κυκλοφόρησαν στα αλβανικά, μηνιαία εφημερίδα, περιοδικά, βιβλία (160), που πλούτισαν την Ορθόδοξη Γραμματεία. Σχετικά με τη δημιουργία γηγενούς κλήρου: Αρχικά ιερείς από την Ελλάδα και την Αμερική στάθηκαν στο πλευρό του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου, βοηθώντας τον κατά την πρώτη περίοδο του έργου του. Οργανώθηκαν Σεμινάρια που εξελίχθηκαν σε μια Θεολογική Ακαδημία. «Δεν δέχτηκα κανέναν υποψήφιο για ιεροσύνη, αν δεν είχε τελειώσει τη Μέση Εκπαίδευση και που δεν θα ήταν διατεθειμένος να συνεχίσει σπουδές», επισημαίνει ο Ιεράρχης και προσθέτει ότι μέχρι σήμερα έχουν εκπαιδευθεί και χειροτονηθεί περίπου 160 κληρικοί (εκ των οποίων άνω των δέκα έχουν αποβιώσει). Επίσης έχουν χειροτονηθεί επίσκοποι αλβανικής καταγωγής, με άρτιες θεολογικές σπουδές. Η οικονομική αυτοδυναμία της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας υπήρξε το πιο δύσκολο έργο στην όλη προσπάθεια. «Έπρεπε να εξασφαλίσουμε κάτι σταθερό από τοπικούς πόρους. Στην αρχή στραφήκαμε στις τραπεζικές καταθέσεις. Κατόπιν σε αγορές ακινήτων. Τελικά με τη βοήθεια του Θεού, με διάφορες δωρεές και με ένα τραπεζικό δάνειο, πραγματοποιήσαμε την κατασκευή ενός υδροηλεκτρικού έργου. Αυτό θα εξασφαλίσει την αντιμετώπιση των βασικών λειτουργικών αναγκών της Εκκλησίας και τη συνέχιση του εκπαιδευτικού και κοινωνικού της έργου. Δεν είναι μόνο οι κληρικοί με τις οικογένειές τους, αλλά και περίπου 800 εργαζόμενοι στα 30 σχολεία όλων των βαθμίδων, στα κέντρα υγείας και στις διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες». Το έργο αγάπης για την κοινωνία Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος μιλάει γενικότερα για τη μεγάλη δοκιμασία και προσπάθεια στην αναζήτηση οικονομικών πόρων, ώστε να προσφέρει ένα έργο αγάπης στην αδύναμη κοινωνία της Αλβανίας. «Το οικονομικό πρόβλημα ήταν δύσκολο. Η Εκκλησία είναι πάμπτωχη. Είχαν δημεύσει όλη την περιουσία της. Πάρα ταύτα σε αυτό το διάστημα ανεγείραμε 150 νέους ναούς, επισκευάσαμε άλλους 160 και αναστηλώσαμε 60 πολιτιστικά μνημεία. Χρειάστηκε, πολλές φορές, να κάνουμε δρόμους, υδραγωγεία, οικοτροφεία, κλινικές, σχολεία όλων των βαθμίδων. Όλα αυτά τα έργα αποτελούν έκφραση αγάπη για τον Θεό και τον άνθρωπο. Δόξα τω Θεώ πολλοί ανταποκρίθηκαν στις παρακλήσεις μας για οικονομική βοήθεια, από την Ελλάδα, από τις διάφορες χώρες της Ευρώπης, από την Αμερική, από την Αυστραλία. Μερικές περιπτώσεις είναι ιδιαίτερα συγκινητικές». Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος συνοψίζοντας καταλήγει: «Η Ορθόδοξος Αυτοκέφαλος Εκκλησία της Αλβανίας όχι μόνο ανασυγκροτήθηκε πλήρως με όλες τις εκκλησιαστικές δομές, αλλά συγχρόνως συνέβαλε ουσιαστικά στην γενικότερη ανορθωτική εξέλιξη καθώς και στην πνευματική και κοινωνική ανάπτυξη της Αλβανίας». 18/06/2017 09:00 ΑΠΕ-ΜΠΕ Μ. Τζώρα Ιωάννινα

24 Qershori i vitit 2017 është një ditë festive për Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, sepse që nga data historike e 24 Qershorit 1992 u mbush një çerek shekulli, që të krishterët orthodhoksë udhëhiqen me përkushtim atëror, me vizion dhe hir apostolik nga Fortlumturia e tij Kryepiskopi Anastas. Ky përvjetor plot suksese, vërteton katërcipërisht se përzgjedhja e Sinodit të Shenjtë të Patriarkanës Ekumenike me propozimin e Patriarkut Ekumenik Vartholomeu I, që ekzarku patriarkal, të zgjidhet me vota unanime si Kryepiskopi Kanonik i Tiranës, Durrësit dhe i Gjithë Shqipërisë, ky një fakt i kryer kishtar, i mirëpritur nga të gjitha Kishat Orthodhokse në botë, ishte vendimi më i drejtë dhe i mundshëm që u mor i kushtëzuar nga rrethanat ku ndodhej kisha, kleri dhe populli orthodhoks në Shqipëri mbas atij regjimi ateist, më totalitar në të gjitha vendet e ish-kampit komunist. Fortlumturia e Tij, përpara se të merrte këtë detyrë, kishte shërbyer në Kishën Orthodhokse si dhjak (1960), prift (1964), pastaj Episkop i Andrusës (1972), Drejtor i Përgjithshëm i Shërbimit Apostolik të Kishës së Greqisë dhe Mëkëmbës i Mitropolisë së Shenjtë të Irinupolit në Afrikën Lindore, në Kenia, Tanzani, Uganda (1964,1981-1990), duke çelur rrugën për rigjallërimin e Hierapostolisë Orthodhokse në botë, profesor i Historisë së Feve në Universitetin Kombëtar Kapodistrian të Athinës, si Dekan i Fakultetit të Teologjisë, i zgjedhur në shumë poste të rëndësishme të organizma fetarë mbarëbotërorë, autor i dhjetëra monografive shkencore dhe i mbi 240 studimeve dhe artikujve me përmbajtje teologjike ose fetarologjike të përkthyera në 12 gjuhë të huaja, ligjërues i spikatur në shumë tribuna ndërkombëtare në lidhje me dëshminë e sotme të krishterë të dialogut ndërfetar, solidaritetin dhe paqen botërore, i mbushur me dhuntitë e hirit të Shpirtit të Shenjtë. Kjo përzgjedhje nuk ishte thjesht nga vullneti njerëzor, por nga vullneti i Kryepriftit të Madh, Zotit Jisu Krisht, që u tha nxënësve të tij apostuj: “Ju nuk më zgjodhët mua, por unë ju zgjodha ju” (Jn.15:16) dhe i urdhëroi: “Shkoni nëpër gjithë botën, edhe predikoni ungjillin nëpër gjithë krijesën” (Mk. 16:15). Kryepiskopi Anastas, si një apostull i ri, duke imituar dhe ecur në gjurmët e apostullit të madh të kombeve, Pavlit, që tha për vete: “me fuqi shenjash e çudish, me fuqi të Frymës së Perëndisë, kaq sa që nga Jerusalemi e përqark e deri në Ilirik e kam mbushur me ungjillin e Krishtit” (Rom. 15:19), edhe Anastasi, mbasi predikoi Ungjillin e Krishtit në Evropë, në Afrikë, më në fund providenca Hyjnore e drejtoi në Shqipërinë postateiste, më 17 korrik 1991, si Ekzark Patriarkal. Ai thotë në kujtimet e tij: “Gjatë udhëtimeve për një vit në mbarë Shqipërinë, konstatova shkretimin e frikshëm dhe shpërbërjen e plotë të Kishës Orthodhokse të shkatërruar nga persekutimi i egër, por njëkohësisht edhe farat e besimit orthodhoks që kishin qëndruar të fshehur në mijëra shpirtra, duke pritur kushtet e përshtatshme për t’u zhvilluar përsëri”. Pavarësisht nga ngurrimi i tij njerëzor për të mos guxuar të ngrinte këtë kryq kaq të rëndë, i të qenit Kryepiskopi i një Kishe inekzistente dhe mendimit të shumë njerëzve skeptikë për ringjalljen e Kishës në Shqipëri, ai, mbas shumë lutjesh, bëri bindje në fjalët e Zotit: “Kush të dojë të vijë pas meje, le të mohojë veten e tij dhe le të ngrejë kryqin e tij përditë dhe le të vijë pas meje” (Llk. 9:23) dhe që nga ai moment ecën pa ndalur në këtë rrugë përkushtimi dhe sakrifice për 25 vjet. Shumë mund të flasin për besimin te Zoti, por për Kryepiskopin Anastas janë të përshtatshme fjalët që thotë apostull Jakovi: “Po do të thotë ndonjë: Ti ke besim, e unë kam vepra. Tregomë besimin tënd nga veprat e tua, edhe unë do të të tregoj besimin tim nga veprat e mia” (Jak. 2:18). Kjo vepër 25-vjeçare shumëdimensionale ia vlen të kujtohet me një retrospektivë të shkurtër në këtë përvjetor. 1. Në dimensionin kishtar, me përkujdesjen e tij kryepriftërore, nga 12 priftërinj dhe 3 dhjakë të moshuar dhe të sëmurë, të mbetur gjallë nga diktatura ateiste komuniste, sot Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë ka mbi 150 klerikë me nënshtetësi shqiptare të të gjitha gradave, me arsim të lartë, të studiuar në Akademinë Teologjike “Ngjallja e Krishtit” në Shën Vlash, Durrës. Sot Sinodi i Shenjtë i Kishës ka në përbërjen e tij prej 8 anëtarësh, 3 mitropolitë: i Korçës, i Elbasanit, i Apollonisë (Fierit); dhe një episkop titullar: i Bylisit, të cilët janë me origjinë dhe nënshtetësi shqiptare, po ashtu edhe sekretari i sinodit. Sot janë në funksion 460 enori orthodhokse në qytete dhe në fshatra, ku zhvillohen veprimtari liturgjike dhe ku i predikohet popullit fjala e Ungjillit, për të dashur Zotin, të afërmin dhe vendin. 2. Në dimensionin ndërtues, janë riparuar 160 kisha dhe janë ndërtuar 150 kisha të reja, janë ndërtuar 5 kisha katedrale, ku spikat katedralja “Ngjallja e Krishtit” në qendër të Tiranës edhe si një aset i ri turistik. Janë blerë dhe rikonstruktuar 70 objekte për kopshte, shkolla, qendra rinore, selitë Mitropolitane, shtëpi pritjeje, punishte, mensa për të varfrit, të gjitha këto bëjnë 250 objekte. Funksionojnë 50 qendra rinore, në qytete e fshatra ku edukohet rinia me vlerat e larta morale. 3. Në dimensionin human, dallohen Qendra Diagnostike me 23 specialistë me shërbime bashkëkohore mjekësore, si dhe Qendra Diagnostike Okulistike ORL, ku bëjnë analiza dhe vizita mjekësore shtetas shqiptarë pa dallim fetar. Qendra të kujdesit parësor shëndetësor funksionojnë në Kavajë, Korçë, Jorgucat (Gjirokastër) dhe Lushnjë. Nuk duhet të lihet pa u përmendur ndihma humanitare në shpërndarjen e mijëra tonëve ushqime, veshmbathje dhe ilaçe, që Kisha Orthodhokse, në përkujdesjen e Kryepiskopit, ka dhënë gjatë krizave të ndryshme të vendit më 1992, 1994, 1997. Ndihmën që iu dha 33.000 refugjatëve nga Kosova me fonde të mbledhura nga Kisha të vendeve të ndryshme. Në vitin 2008, u ndanë ndihma humanitare për të dëmtuarit e tragjedisë së Gërdecit, më 2015 për familjet e dëmtuara nga përmbytjet. 4. Në dimensionin arsimor, janë ndërtuar dhe funksionojnë 21 kopshte në 19 qytete, Shtëpia e Fëmijës “Shpresa”, Shën Vlash, Durrës; Shkolla 9-vjeçare “Protagonistët”, Tiranë dhe Durrës; Shkolla 9-vjeçare Shqiptaro-Greke “Frymë Dashurie”, Gjirokastër; dhe 5 shkolla të mesme: “Kryqi i Nderuar”, Gjirokastër dhe Sukth; Kolegji “Platon”, Korçë; Kompleksi Arsimor Shqiptaro-Amerikan “Protagonistët”, Tiranë; Kolegji “Frymë Dashurie”, pranë Kishës “Apostull Pavli”, Mesopotam; Shkolla e Muzikës Bizantine, Tiranë; Konvikti i Shkollës së Mesme, Bularat; Kolegji Universitar “Logos”, Tiranë. 5. Në dimensionin kulturor, në ruajtjen e trashëgimisë kulturore janë restauruar 600 ikona me vlera të rralla artistike, janë restauruar 60 kisha e manastire, monumente kulture me një vlerë mbi 11 milionë euro. 6. Në dimensionin ekonomik, në Kishën Orthodhokse janë punësuar më shumë se 800 punëtorë të siguruar. 7. Së fundi, me fonde të mbledhura nga Kryepiskopi, u ndërtua Hidrocentrali “Rapun 3 & 4” në Librazhd, vepër e madhe hidroenergjetike, ndihmë për ekonominë dhe për vazhdimësinë e veprës ndërtuese të Kishës, por edhe aset ekonomik për vendin. E gjithë kjo vepër që duket si maja e një ajsbergu, është e pamundur të përshkruhet, sepse pjesa e saj më e madhe, por e padukshme, është puna shpirtërore që Kisha Orthodhokse e Shqipërisë bën prej 25 vjetësh me njerëzit, duke ringjallur shpresën e humbur për jetën, duke riformuar karaktere të prishura nga egoizmi, lakmia, urrejtja, kotësia, duke shëruar plagët e mëkatit, duke e ngritur njeriun në maja marramendëse në ngjashmëri me Krishtin, në bir Perëndie. Kjo statistikë nuk është një propagandë elektorale, por një vepër reale me themele të forta, që do të mbetet përjetë në të mirë të besimtarëve dhe të vendit. Kur i shikon të gjitha këto, të duket se kështu ka qenë gjithmonë, por nuk ka qenë kështu, madje për Kryepiskopin, që mban peshën dhe kontributin më të madh, ka qenë një udhëtim i lodhshëm, si një rrugë kalvari duke mbajtur çdo ditë kryqin. Për këtë rrugë kryqi ai ishte informuar nga vetë providenca hyjnore. Në kujtimet e tij thotë se: “sipas traditës së Kishës, në Patriarkanën Ekumenike, kur dikush merr detyrë episkopale, ai e hap Ungjillin rastësisht dhe faqja që lexohet merret si një njoftim i Perëndisë”. Dhe Kryepiskopit Anastas i ra për të lexuar në faqen që flet për kryqëzimin e Krishtit dhe që lexohet të Premten e Madhe në kishë. Prandaj froni kryepiskopal në të cilin ai u ul, “nuk ishte një fron kryepiskopal për t’u ngjitur, por vetëm një stol i thyer, plot me gozhdë, që e kishte lënë persekutimi ateist”, thotë ai. Qëndrimi i tij plot fisnikëri dhe durim përballë sulmeve të pandërprera gjatë këtyre viteve, që i janë bërë atij si Kryepiskopi kanonik i popullit orthodhoks, me shpifje, intriga, fyerje, denigrim, nga armiq me urrejtje të pashkak, si: ateistë, nacionalistë paranojakë, kundërshtarë të Krishterimit, shtetarë të keqpërdorur, që nuk i dhanë deri më sot nënshtetësinë shqiptare, ashtu siç e kanë marrë shumë të tjerë të huaj me kontribut modest për Shqipërinë dhe shqiptarët, po ashtu nga njerëz naivë të painformuar, të mahnit! Por të gjitha këto sulme dashakeqe ai i duroi dhe i duron duke zbatuar porosinë e Krishtit: “Doni armiqtë tuaj, bekoni ata që ju mallkojnë juve, bëjuni mirë atyre që ju urrejnë, edhe lutuni për ata që ju bëjnë keq e ju përndjekin ju” (Matth. 5:44). Shprehjet e tij kanë mbetur lapidare, si p.sh.: “me gurët që na qëllojnë, ne ndërtojmë kisha”. Shumë “dashamirës” bëjnë çudi si ky njeri qëndron akoma në këmbë, por forca e Kryepiskopit, me gjallëri rinore, qëndron në fuqinë e Krishtit, si apostull Pavli thotë: “Të gjitha mund t’i bëj me anë të Krishtit që më jep fuqi” (Filip. 4:13). “Prandaj kënaqem në dobësira, në fyerje, në nevoja, në përndjekje, në shtrëngime, për Krishtin, sepse kur jam i dobët, atëherë jam i fuqishëm” (II Kor. 12:10). Nuk mjafton vetëm durimi për të udhëhequr një kishë, por duhen siguruar fonde për të gjitha këto vepra ndërtuese të domosdoshme për mbarëvajtjen normale të institucionit kishtar. Fondet për këtë ringjallje shumëdimensionale të Kishës janë siguruar nga Kryepiskopi së bashku me shumë miq dhe dashamirës për Shqipërinë dhe shqiptarët, të cilët i përgjigjen lutjes së tij për mbështetje ekonomike dhe ndërtimin e këtyre veprave jo vetëm me karakter kishtar, por edhe publik, ai thotë: “jam kthyer në një lypës ndërkombëtar”. Por, mbas kryqit, ka ngjallje dhe triumf. Në këtë 25-vjetor Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë ka të drejtë të festojë me triumf, sepse është vërtet një Kishë e ringjallur me të drejta të barabarta me Kishat Orthodhokse simotra në të gjithë botën, me një zë të fortë konstruktiv dhe vendimmarrës, për përballimin e vështirësive të të krishterëve dhe njerëzve në këtë botë të trazuar me probleme globale, një faktor i rëndësishëm dhe frymëzues me ndikim për harmoninë fetare në vend dhe në botë, një ngushëllim dhe përkrahje sociale për ata që janë në nevojë dhe të lënë mënjanë nga shoqëria, një “ambasadore” e Shqipërisë dhe e shqiptarëve në organizma evropianë dhe ndërkombëtarë ku Kisha Orthodhokse e Shqipërisë është e pranishme dhe me rol drejtues, një faktor paqeje në rajon. E gjitha kjo ringjallje e Kishës korrespondon dhe me emrin Anastas të Kryepiskopit, që në shqip përkthehet ngjallje. Por Kryepiskopi Anastas, edhe pse është i ndërgjegjshëm se është munduar më shumë se gjithë të tjerët, me përulësi thotë: “Por me hirin e Perëndisë jam ai që jam; edhe hiri i atij që është tek unë nuk u bë i kotë,... jo unë, por hiri i Perëndisë që është bashkë me mua” (I Kor. 15:10), duke e nxitur popullin orthodhoks të besojë dhe të pohojë se “Zoti është me ne, dhe ne me Zotin”. Në këtë përvjetor panegjirik për Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, urimi i Sinodit, i gjithë të krishterëve, klerikë, laikë dhe dashamirësve të veprës së tij në Zotin, është i bashkuar njëzëri: “Për shumë vjet, o Kryezot!”. Sepse, sa më shumë të rrojë ky njeri i Perëndisë, mbushur me dashuri për Zotin dhe të afërmin, aq më shumë do të mendojë dhe do të realizojë vepra më të mëdha për lavdinë e Zotit, në dobi të Kishës, në shërbim të njerëzve edhe të vendit tonë. Nga Miron Çako