Ενίσχυση του έργου!

Ενίσχυση του έργου!

Τετάρτη 28 Φεβρουαρίου 2018

Η ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΑΠΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙ «ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ»









 








Εικόνα: Δημήτρης Γαρούφας
 Δημήτρης Γαρούφας
Η Ελλάδα έχασε την ιστορική ευκαιρία να λειτουργήσει ως περιφερειακή δύναμη ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή
Από τον
Δημήτρη Γαρούφα*
Αφορμή για το σημερινό άρθρο ήταν η επίσκεψη στο γραφείο μου πανεπιστημιακού από την Κορυτσά, ο οποίος -μεταξύ άλλων-, με παράπονο, μου ανέφερε ότι στην Αλβανία ιδρύθηκαν δύο ελληνικά σχολεία, ένα στα Τίρανα κι ένα στην Κορυτσά, αλλά η Τουρκία έχει ιδρύσει περισσότερα, και μάλιστα με κάποιες παροχές προσελκύει και παιδιά χριστιανών για να φοιτούν στα τουρκικά σχολεία…
Με αφορμή αυτή την επίσκεψη, θυμήθηκα ότι το 1994 (νέος δικηγόρος τότε, πρωτοεκλεγείς στο Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης το 1993) ήμουν πρόεδρος της Επιτροπής Εθνικών Θεμάτων του ΔΣΘ και με εισήγησή μας ο σύλλογος διοργάνωσε, την άνοιξη του 1994, ένα διήμερο συνέδριο με θέμα «Ο Ελληνισμός σήμερα στα Βαλκάνια και στις παρευξείνιες χώρες», του οποίου είχα την εποπτεία.

Καλέσαμε τους ηγέτες των ελληνικής καταγωγής πληθυσμών από αυτές τις χώρες, οι οποίοι παρουσίασαν καθένας για τη χώρα του στοιχεία παρουσίας Ελληνισμού, υπάρχουσα υποδομή, προβλήματα και προοπτικές. Τα συμπεράσματα υποβλήθηκαν στους αρμόδιους φορείς και, απ’ ό,τι θυμάμαι, όλοι οι εκπρόσωποι τόνιζαν την αναγκαιότητα ίδρυσης φροντιστηρίων ελληνικής γλώσσας και τμημάτων διδασκαλίας της σε πανεπιστήμια, γιατί σε όλες τις χώρες υπήρχε ενδιαφέρον για εκμάθησή της.
Το ενδιαφέρον έγινε πιο έντονο με την ίδρυση και λειτουργία ελληνικών επιχειρήσεων σε αυτές τις χώρες (μεταξύ αυτών, τράπεζες κ.λπ.), οι οποίες στις προσλήψεις προσωπικού σε κάποιους τομείς αναζητούσαν συνήθως στελέχη που μιλούσαν και ελληνικά. Χαρακτηριστικό του ενδιαφέροντος είναι ότι το Πανεπιστήμιο Σόφιας, όπου ιδρύθηκε το 1993 Τμήμα Νεοελληνικής Φιλολογίας στο οποίο εισάγονταν κάθε χρόνο 25 άτομα, έφτασε να έχει, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το 1996 2.055 υποψηφίους, το 1999 2.385, το 2002 2.682 - πολύ περισσότερους από τους υποψηφίους για το Τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας!

Γι’ αυτό, άλλωστε, την ίδια εποχή ιδρύθηκαν τρία φροντιστήρια ελληνικής γλώσσας στο Μοναστήρι των Σκοπίων, αλλά και φροντιστήρια σε πόλεις της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας κ.λπ., όπου ιδρύθηκαν επίσης σύλλογοι Ελλήνων. Σε όλες αυτές τις χώρες τα υπολείμματα του ακμάζοντος έως τις αρχές του 20ού αιώνα Ελληνισμού στα Βαλκάνια διέπρεπαν και προσπαθούσαν να λειτουργούν ως γέφυρα φιλίας ανάμεσα στις χώρες που ζούσαν και στην προγονική πατρίδα Ελλάδα. Δυστυχώς, δεν αξιοποιήσαμε αυτό το ενδιαφέρον εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας που παρατηρήθηκε σε όλες τις βαλκανικές χώρες ελλείψει οράματος από αυτούς που άσκησαν εξουσία… Γιατί, αν υπήρχε όραμα, η σημαντική οικονομική παρουσία μας στα Βαλκάνια έπρεπε να συνοδεύεται και από την αντίστοιχη πολιτιστική, για να έχει μακροχρόνια αποτελέσματα. Αν υπήρχε όραμα, θα έπρεπε να βοηθήσουμε τις γειτονικές χώρες να αποκτήσουν σύγχρονους δημοκρατικούς θεσμούς, θα έπρεπε ακόμη να προβάλουμε την ευρωπαϊκή προοπτική της περιοχής και την ανάγκη ύπαρξης κλίματος φιλίας και συνεργασίας, και θα έπρεπε εμείς να είμαστε ο αναμφισβήτητος εκπρόσωπος της Ε.Ε. στην περιοχή.

Βεβαίως, έγιναν κάποιες προσπάθειες από φορείς της Θεσσαλονίκης για προβολή του ελληνικού πολιτισμού και στήριξη της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας (ενδεικτικά αναφέρω την Επιτροπή Διάδοσης Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού, που είχε ιδρύσει το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας το 1995 και έως το 2005 διοργάνωνε σεμινάρια για την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό σε εκπαιδευτικούς από αυτές τις χώρες), και σημαντική είναι η συνεχιζόμενη δράση του Ιδρύματος Mελετών Xερσονήσου του Aίμου (ΙΜΧΑ) σε αυτόν τον τομέα, καθώς και κάποιων άλλων φορέων, αλλά όλα αυτά ήταν και είναι αποσπασματικά… Ελειπαν ο κεντρικός προγραμματισμός, το όραμα και η στρατηγική, και γι’ αυτό δεν αξιοποιήσαμε την ιστορική ευκαιρία που οι γεωπολιτικές εξελίξεις δημιούργησαν για τον Ελληνισμό μετά το 1989.

Μάλιστα, μετά το 2010, με αφορμή την οικονομική κρίση, η Ελλάδα εγκαταλείπει και τα οικονομικά ερείσματα που δημιούργησε σε γειτονικές χώρες και, δυστυχώς, το κενό το καλύπτει η Τουρκία, η οποία ξοδεύει τεράστια ποσά ιδρύοντας σχολεία σε γειτονικές χώρες (ακόμη και στην Αλβανία), αναλαμβάνοντας μεγάλα έργα και δημιουργώντας ερείσματα ισχυρής επιρροής σε κάθε χώρα. Και, φυσικά, αυτή η επιρροή της δημιουργεί πολλαπλά προβλήματα για την Ελλάδα...
Με θλίψη τα γράφω αυτά, επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα, ως κράτος, με ευθύνη αυτών που άσκησαν εξουσία, όχι μόνο δεν αξιοποίησε την ιστορική ευκαιρία που οι γεωπολιτικές εξελίξεις δημιούργησαν γι’ αυτήν μετά το 1989 για να λειτουργήσει με βάση τις αρχές του οικουμενικού Ελληνισμού ως περιφερειακή δύναμη σταθερότητας και ειρήνης στην περιοχή, ως σημαιοφόρος της ευρωπαϊκής προοπτικής, αλλά τώρα αποσύρεται και εγκαταλείπει και τα οικονομικά ερείσματα που δημιούργησε, αφήνοντας κενό το οποίο καλύπτει η Τουρκία… Φοβάμαι ότι αυτή την ολιγωρία και τα λάθη θα τα πληρώσουν πολλαπλά η Ελλάδα και ο Ελληνισμός στο μέλλον.
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης

Ο Κολοκοτρώνης και οι δύο διανοούμενοι......! -Kolokotroni dhe dy intelektualët......!

https://radiomax.gr/wp-content/uploads/2017/02/kolokotronis.jpg

Δύο νεαροί διανοούμενοι (ή φραγκολεβαντίνοι όπως τους έλεγε τότε ο λαός) θέλησαν να πειράξουν τον Κολοκοτρώνη, κάνοντας του ερωτήσεις για τις… κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις της Γαλλικής Επανάστασης.
Ο γέρος του Μοριά που δεν κατάλαβε τι του έλεγαν, κατέβασε το παντελόνι του και τους έδειξε ένα μεγάλο σπυρί που είχε στα οπίσθια του, ζητώντας τη γνώμη τους από που προέρχεται και τι πρέπει να κάνει. Οι δύο νεαροί διαφωνούσαν και μάλιστα άρχισαν να λογομαχούν για τη σωστή απάντηση. Και τότε ο Κολοκοτρώνης τους είπε: «μάθετε πρώτα τι γίνεται στον κώλο μου, και μετά θα πούμε για τη Γαλλική Επανάσταση…»
Αφιερωμένο σε όσους τα ξέρουν όλα …
https://www.facebook.com/ 
Dy të rinj mendimtarë (Frangolevantinë siç i quante populli) donin që të ngacmonin Kolokotronin, duke i bërë pyetje për... dimensionet politike dhe shoqërore të Revolucionit Francez.

Plaku i Moresë që nuk kuptoi se çfarë i thoshin, uli pantollonat e tij dhe ju tregoi një koqkë që kishte në prapanicën e tij, duke ju kërkuar opinionin e tyre nga ku vjen dhe çfarë duhet të bëjë. Dy të rinjtë nuk pjatoheshin në mendime dhe bile filluan që të diskutonin fort për përgjigjen e drejtë. Atëhere Kolokotroni ju tha: “mësoni në fillim çbëhet në by…..  time,  dhe më pas do të bisedojmë dhe për Revolucinonin Francez...”

Dedikuar të gjithë atyre që i dinë të gjitha...

Την χαρά που σου δίνει ο Χριστός δεν την βρίσκεις πουθενά!- Gëzimin që të fal Krishti nuk e gjen asgjëkundi!



 Image result for σταύρωση του χριστού
Τὴ χαρὰ ποὺ θὰ αἰσθάνεσαι κοντὰ στὸν Χριστὸ δὲν τὴ βρίσκεις πουθενά. Ἀξίζει λοιπὸν κάθε ἀγώνας. Ὅπως λέει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, ἡ χριστιανικὴ ζωὴ στὴν ἀρχὴ φαίνεται δύσκολη (νηστεία, ἐγκράτεια, ταπείνωση, συγχώρηση τῶν ἐχθρῶν κ.λπ.) ἀλλὰ στὸ τέλος διαπιστώνεις ὅτι εἶναι εὔκολη. Καὶ σὲ ὁδηγεῖ στὴν ἀληθινὴ χαρά. Ἀντίθετα, ἡ ζωὴ τῆς ἁμαρτίας στὴν ἀρχὴ φαίνεται εὔκολη καὶ εὐχάριστη μετὰ ὅμως ἀποδεικνύεται δύσκολη καὶ βαριά. Σὲ γεμίζει μὲ λύπη καὶ πικρία, καὶ σὲ ὁδηγεῖ σὲ δυσκολίες καὶ προβλήματα ἀξεπέραστα. Αὐτὴ τὴ διαπίστωση τὴν μαρτυροῦν ἄπειρα παραδείγματα ἀπὸ τὴ καθημερινή μας ζωή, ὅπως καὶ ἡ προσωπική μας ἐμπειρία. Λίγη πίεση λοιπὸν χρειαζόμαστε στὴν ἀρχή.
Καλὸ ὑπόλοιπο τῆς Σαρακοστῆς.
Αρχιμ Επιφάνειος Χατζηγιάγκου
 ........
Gëzimin që ndjen pranë Krishtit nuk e gjen asgjëkundi. Ja vlen pra çdo betejë. Siç thotë Shën Joan Gojarti, jeta e krishterë në fillim duket e vështirë (kreshmë, vetpërmbajtje, përulje, falje të armiqve etj) por në fund konstaton se është e lehtë. Dhe të çon në gëzimin e vërtetë. Në kundërshtim jeta e mëkatit në fillim duket e lehtë dhe e këndshme por pastaj vërtetohet e vështirë dhe rëndë. Të mbush me mërzi dhe hidhërim, të çon në vështirësi  dhe probleme të cilat janë të patejkalueshme. Këtë konstatim e dëshmojnë shembuj të pafund nga jeta jonë e përditëshme, ashtu siç është dhe eksperienca jonë personale. Pak presion na duhet në fillim. 
Kreshmë të mbara për pjesën në vazhdim. 
Arkim. Epifanios Haxhijanku

Τρίτη 27 Φεβρουαρίου 2018

Παραλείψεις και ενέργειες για τους άταφους ήρωες του Έπους 1940-41

«ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΧΡΕΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΤΑΦΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ 1940»
του Γεωργίου Ι. Σούρλα,
πρ. Υπουργού – Αντιπροέδρου της Βουλής

  Η έναρξη των διαδικασιών για την αναζήτηση και τον ενταφιασμό των πεσόντων, κατά το Έπος 1940-41 , στην Β. Ήπειρο δεν μας απαλλάσσει από τις ευθύνες για την μεγάλη αυτή εκκρεμότητα 78 χρόνων.

  Το μαρτύριο  των ηρώων δεν σταμάτησε με την τελευταία τους πνοή, αλλά συνεχίζεται 77 ολόκληρα χρονιά για τους 7.976 πεσόντες και επιβάλλεται να ασχοληθούμε με τα επιγενόμενα του Έπους.

  Αν επισκεφθείς τα πεδία των μαχών της βορείου Ηπείρου, βρίσκεσαι μπροστά σε διάσπαρτα οστά, προσωρινούς τάφους, ομαδικούς όπως αυτός στην Κλεισούρα, που άρχισε η εκταφή μετά την Συμφωνία Ελλάδος – Αλβανίας με 620 μαχητές, στην Πρεμετή με 1400 κα.  Εκ των πραγμάτων δημιουργούνται ερωτηματικά. Τι έγινε πριν και μετά τον πόλεμο, τι κάνουμε εμείς οι Αλβανοί, οι Ιταλοί; Πώς φθάσαμε σε μια κατάσταση πού χαρακτηρίζεται από έλλειψη σεβασμού στους νεκρούς, στερείται ανθρώπινης ευαισθησίας,  θρησκευτικού και πατριωτικού καθήκοντος.

Η ΑΝΑΛΓΗΤΗ  ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ


  Για τον εντοπισμό και προσωρινή ταφή των πεσόντων και την περισυλλογή των οστών ενδιαφέρθηκαν οι Βορειοηπειρώτες αμέσως μετά την αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων με κίνδυνο της ζωής τους, γιατί οι αλβανικές αρχές είχαν απαγορεύσει ρητά κάθε ανάλογη ενέργεια. Το σκληρό ολοκληρωτικό καθεστώς όχι μόνο δεν ενδιαφέρθηκε από στοιχειώδη ανθρώπινη ευαισθησία να περισυλλέξει τα οστά, αλλά τιμωρούσε όποιον αποπειράτο να αψηφήσει τις εντολές του.

  Δεν κατανόησαν ότι ο μοναδικός τρόπος για να εξιλεωθούν  για την στάση τους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και συγκεκριμένα έναντι των Ιταλών, ήταν να φροντίσουν τουλάχιστον τους νεκρούς του πολέμου. Δεν ήταν τόσο το γεγονός ότι είχαν υποδεχθεί με πανηγυρισμούς τους Ιταλούς (μικρή και εξαρτημένη χώρα άλλωστε χωρίς προγονικές παρακαταθήκες) – όσο το ότι συγκρότησαν ομάδες εθελοντών, που στάθηκαν στο πλευρό των ιταλικών δυνάμεων στις επιθέσεις του εναντίον του ελληνικού στρατού.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ


  Ενώ στο σχέδιο προετοιμασίας για την αναχαίτιση των ιταλικών δυνάμεων είχε προβλεφθεί ότι οι νεκροί θα ήταν πολλοί, δεν ελήφθησαν τα απαραίτητα μέτρα πριν τις επιχειρήσεις, αλλά ούτε και αργότερα εφαρμόστηκαν οι στρατιωτικοί κανονισμοί και οι διεθνείς υποχρεώσεις. Δεν είχε ληφθεί, για παράδειγμα, μέριμνα για τον εφοδιασμό των Ελλήνων στρατιωτών με μεταλλικές ταυτότητες, όπως έφεραν όλοι οι Ιταλοί, αλλά μόνο των Ελλήνων αξιωματικών, ένα μέτρο που θα διευκόλυνε την αναγνώριση ακόμη και σήμερα.

  Κατά τη διάρκεια του πολέμου δεν εφαρμόσθηκαν για την ταφή των νεκρών οι προβλέψεις των στρατιωτικών κανονισμών, έτσι ώστε να είναι εφικτή αργότερα η αναγνώριση των χώρων ταφής με τα στοιχεία του κάθε μαχητή κατά την εκταφή.

ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΙΤΑΛΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΣΥΛΛΟΓΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ


  Οι Ιταλοί, μετά τη σύμπτυξη του ελληνικού στρατού, τον Μάιο του 1941, όντας κυρίαρχοι στην Αλβανία, αφού συγκρότησαν ειδική μονάδα του Μηχανικού δυνάμεως 500 Ιταλών στρατιωτικών, 20 ιερέων και 1000 Αλβανών, προχώρησαν σε συστηματική έρευνα για τον εντοπισμό των νεκρών τους, που διήρκεσε έως τον Νοέμβριο του 1942. Κατασκεύασαν κατ' αρχήν νεκροταφεία, στα οποία συγκέντρωσαν Ιταλούς και όσους Έλληνες πεσόντες εύρισκαν κατά τη διάρκεια των ερευνών τους.
Στη συνέχεια οι Ιταλοί, από το 1960 έως το 1965, ύστερα από άδεια των αλβανικών αρχών, παρέλαβαν τα οστά των συγκεντρωμένων στα νεκροταφεία πεσόντων τους και τα μετέφεραν στην Ιταλία.

  Ο προσδιορισμός των νεκρών βασίστηκε, κυρίως, στις μεταλλικές ταυτότητες, που έφεραν, όμως, μόνο οι Ιταλοί στρατιώτες και οι Έλληνες αξιωματικοί. Τα οστά των Ελλήνων, που δεν αναγνωρίστηκαν, τοποθετήθηκαν σε ξύλινα κιβώτια, που έφεραν μεταλλική πινακίδα, που έγραφε «Άγνωστος Έλληνας πολεμιστής».

ΆΓΝΟΙΑ Η ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ


  Ένα έγγραφο του ΓΕΣ, αλλά και μαρτυρίες καθημερινές, επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι τη θέση της άγνοιας πήρε στη συνέχεια η αδιαφορία. Σε έγγραφο του 1ου Επιτελικού Γραφείου του ΓΕΣ, το υπ’ αριθ. Φ.485/20/49802/6-6-79 αναφέρεται: «Δεν είναι πρακτικώς δυνατόν σήμερον να ευρίσκονται άταφοι, έστω και λείψανα πεσόντων προς ανακομιδήν τούτων εις την Ελλάδα, λόγω του διαρρεύσαντος έκτοτε μακρού χρόνου».

  Αυτή ήταν η απάντηση σε επιστολή του Πανηπειρωτικού Συνδέσμου Εποποιίας Καλαμά - Καλπακίου - Αώου «Το Όχι 1940-41».

ΜΕΤΑ ΑΠΟ 60 ΧΡΟΝΙΑ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ


  Το ελληνικό Κράτος ασχολήθηκε επισήμως, με την ανεύρεση πρόχειρων τάφων και την αναζήτηση άταφων οστών πεσόντων του ελληνικού στρατού στη Βόρειο Ήπειρο, για πρώτη φορά το 1990. Οι ενέργειες, όμως, δεν απέδωσαν, λόγω της αρνητικής στάσης της αλβανικής πλευράς.

  Το 1997 επιτεύχθηκε μία καταρχήν συμφωνία για την κατασκευή νεκροταφείων στην Κλεισούρα και την Κορυτσά και τη συντήρηση του υπάρχοντος στο Βουλιαράτι.

ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ


  Μετά από αυτές τις εξελίξεις το 2004, ξεκίνησε ένα οδοιπορικό καταγραφής στοιχείων, πληροφοριών, μαρτυριών και προσωπικών διαπιστώσεων στα πεδία των μαχών της Β. Ηπείρου.  Στοιχεία, που αποτυπώθηκαν σε δύο βιβλία, εργαλεία ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και παρεμβάσεων που παρουσιάστηκαν σε 80 και πλέον εκδηλώσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό. Ένας αγώνας 13 χρόνια, με ποικίλες αντιδράσεις και διακυμάνσεις, αλλά σταθερά προσηλωμένος στην επιδίωξη αποκατάστασης αυτής της εκκρεμότητας.

  Ήρθε η ώρα του τιμητικού ενταφιασμού, αλλά και η ώρα του καθήκοντος να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες τους για μια Ελλάδα ελεύθερη και περήφανη.


  Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Kontranews (18.2.2018).

Δάσκαλοι του σχολείου της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Τιράνων

Ιερείς και ενορίτες στον Ι. Ν. Αγίου Προκοπίου Τιράνων
Ο Γρηγόριος Σταυρίδης (Παραλίτσας) από την Αχρίδα, γράφει:
''Μετά από δυο μήνες ήρθε ο αχριδιανός Σίμος Τσέβλαρης από τα Τίρανα και είπε πως οι Τιρανέζοι ψάχνουν για δάσκαλο με διόμισι χιλιάδες γρόσια. Το ποσό μου φάνηκε αστρονομικό.
- Τι λες, μανούλα;
- Πήγαινε.
Εκείνη έκανε όλες τις απαραίτητες προετοιμασίες για το ταξίδι, μου έδωσε μουσαμάδες για να τυλίγω το πονεμένο μου πόδι και φιλώντας με στα μάτια και στο πρόσωπο μου έδωσε την ευχή της. Έκλαιγα, τα μάτια όμως, όπως και στον Όμηρο, έστεκαν σαν κέρατα ή σαν σίδερο: για να μου δώσει θάρρος έκρυβε τα δάκρυα της. 
Έφθασα στα Τίρανα. Εκεί με πλάκωσε η νοσταλγία (πόνος για την πατρίδα). Ήμουν δεκαοχτάρης και ξενιτευόμουν για πρώτη φορά. Τη νύχτα έκλαιγα συχνά όλη την ώρα για την μάνα. Για να την παρηγορήσω, βιάστηκα να της γράψω πως στα Τίρανα βρήκα μιαν αξιοσέβαστη μπάμπω, που μου υποσχέθηκε πως θα με γιατρέψει εντελώς.
Για καλή μου τύχη ξενιτευόταν στα Τίρανα και ο Σίμος, που τον θεωρούσα σαν πατέρα μου και δίδασκα το γιό του σαν να ήταν αληθινός αδερφός μου. Όταν τελείωσε η χρονιά, αποφάσισα να εκπληρώσω την παλιά μου επιθυμία, να πάω στην Αθήνα. 
[ ] Εκείνη την εποχή, πάντως, ηχούσε σ' εμάς μόνον το όνομα της Αθήνας και των Ιωαννίνων.
[ ] Να ομολογήσω πάντως και τούτο: Πήγα στην Αθήνα, όχι μόνο για να σπουδάσω [ιατρική] αλλά και για να γιατρευτώ, επειδή νόμιζα πως πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχουν καλύτεροι γιατροί από τους Αθηναίους, όπως δεν υπάρχει καλύτερος ποιητής στον κόσμο από τον Όμηρο. Διαφορετικά, ίσως να μη μου το επέτρεπε και η μητέρα μου.
Ξεκίνησα τον Αύγουστο του 1849 με χίλια πεντακόσια γρόσια[1].

Ο Κωνσταντίνος Νίσκου ήταν δάσκαλος και ο πρώτος διανοούμενος της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Τιράνων, της οποίας τα μέλη ήταν κυρίως Βλάχοι που κατάγονταν από τον νότο (Μπελίτσα, Γκραμπόβα, Μοσχόπολη κ.α.). Η οικογένεια του Κωνσταντίνου Νίσκου προέρχονταν από την Γκραμπόβα. Από το 1900 ήταν διευθυντής του επτατάξιου ελληνικού σχολείου της κοινότητας (πρωτοβάθμια εκπαίδευση). Οι μαθητές που ήθελαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους, παρακολουθούσαν την δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο ελληνικό γυμνάσιο του Μοναστηρίου ή των Ιωαννίνων. Ο Δημήτριος Μπεντούλης αναφέρει ότι ''ο Κωνσταντίνος Νίσκου ήταν ανοιχτόμυαλος άνθρωπος και όταν άνοιξε αλβανικό σχολείο στα Τίρανα, όχι μόνο δεν εμπόδισε τους μαθητές του (ελληνικού) σχολείου της κοινότητας αλλά τους ενθάρρυνε να πάνε σ' αυτό για να μάθουν την ομιλούμενη γλώσσα και την αλβανική γραφή''[2], γεγονός που υποδηλώνει ότι ως τότε δεν γνώριζαν αλβανικά. 
Θα πρέπει όμως να επισημανθεί ότι, η ελληνορθόδοξη κοινότητα Τιράνων ήταν μικρή και ανίσχυρη για να υπερασπιστεί τα δικαιώματα της όταν λήφθηκε η απόφαση κατάργησης του ελληνικού σχολείου και ενοποίησης της εκπαίδευσης των πολιτών. Το 1904, σύμφωνα με το μητρώο της συγκεκριμένης κοινότητας, στην πόλη των Τιράνων υπήρχαν συνολικά 724 ορθόδοξοι, περίπου 140 οικογένειες -κυρίως Βλάχων[3]. Η πρώτη απογραφή της πόλης, που διενεργήθηκε λίγα χρόνια αφού έγινε πρωτεύουσα (περίπου το 1920), έδειξε συνολικό πληθυσμό 10.845[4]. Οι βλαχόφωνοι των Τιράνων, όπως αποκάλυψε μέσα από αρχειακές πηγές η καθηγήτρια του πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ελευθερία Νικολαϊδου, υφίσταντο πιέσεις από τους μπέηδες της περιοχής για να ενδώσουν στην ρουμανική προπαγάνδα που επιδίωκε να πετύχει την καταγραφή τους με τον χαρακτηρισμό τους ως ''Βλαχ μιλιέτ'' όταν, κατά τις αρχές του 1906, θα διενεργόταν από την τουρκική κυβέρνηση γενική απογραφή του πληθυσμού. Επίσης όπως ανέφεραν οι ίδιοι, χρησιμοποιήθηκε από τους μπέηδες και βία εναντίον τους, πέντε χρόνια νωρίτερα, προκειμένου να ενδώσουν. Πρόσθεσαν ακόμη ότι, στο παρελθόν είχε γίνει και απόπειρα δελεασμού τους με χρήματα[5].

Αξιοσημείωτη είναι η αναφορά του Αναστάση Τοπάλη από την Μπελίτσα (βλαχοχώρι δυτικά της Στρούγκας):
''Παρεμ­πιπτόντως αναφέρω, ότι ο πατέρας μου, έμπορος στα Τίρανα 'Αλβανίας επί πολλά έτη, φιλομαθής κι αυτοδίδακτος, είχε πλουτίσει τη βιβλιοθήκη με πολλά βιβλία. ’Έτσι υπήρχαν σ’ αυτή το Ψαλτήρι, η ’Οκτώηχος, ο ’Απόστολος κ.ά., που στις πρώτες σελίδες ανέγραφαν τα 24 γράμματα του αλφαβήτου με κόκκινα γράμματα. Με αυτά μάθαιναν στο παλιό σχολείο ανάγνωση και γραφή. Σώζονταν βιβλία τυπωμένα στο τυπογραφείο Μοσχοπόλεως παλιά κι ένα λεξικό ελληνο-αλβανικό που συγγραφέας του ήταν, όπως ενθυμούμαι καλά, ο Κωνσταντίνος Χριστοφορίδης. Αυτός ήταν δάσκα­λος, τελειόφοιτος της Μεγάλης του Γένους Σχολής Κωνσταντινοπόλεως, καταγόταν από το Έλμπασάν και δίδαξε στα σχολεία της πατρίδας του, αλλά και των Τιράνων πολλά χρόνια. Κοντά του ο πατέρας μου, στενός φίλος του, μορφώθηκε όσο μπόρεσε''[6]. 
Ο Κωνσταντίνος Χριστοφορίδης (''λογοτεχνικό'' ψευδώνυμο) γεννήθηκε στο Ελβασάν, το 1827 ή 1830, και προερχόταν από την οικογένεια αργυροχρυσοχόων Νέλκου, πιθανώς σύντομη μορφή του επωνύμου Νεδέλκος[7] -που συναντάται κυρίως σε Έλληνες του μακεδονικού χώρου*. Να σημειωθεί ότι, στο Ελβασάν της Βορείου Ηπείρου ένας από τους µεγαλύτερους δρόµους ονοµαζόταν «Λεωφόρος των Ελλήνων χρυσοχόων»[8]. Η οικογένεια Νέλκου αναφέρεται για πρώτη φορά το 1723. Ο πατέρας του Χριστοφορίδη ονομαζόταν Αναστάσιος Νέλκος και η μητέρα του Βασιλεία. Ολοκλήρωσε το ελληνικό δημοτικό σχολείο στην γενέτειρα του και στη συνέχεια φοίτησε στην Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων[9]. Η πορεία του Χριστοφορίδη, μιάς μάλλον τυχοδιωκτικής μορφής (κινούμενου μεταξύ Ιωαννίνων, Σμύρνης, Μάλτας Κωνσταντινούπολης, Τύνιδας, Τιράνων), άλλαξε άρδην μετά την γνωριμία του με τον Αυστριακό πρόξενο στα Γιάννενα Johann Georg von Hahn και τον προσηλυτισμό του στον προτεσταντισμό. Υποστήριζε την πελασγική προέλευση των Αλβανών, αλλά και τους δεσμούς τους με τους Έλληνες, απόψεις που σήμερα ουδείς επιστήμονας αποδέχεται πλέον και θεωρούνται τουλάχιστον ξεπερασμένες[10].

Ο Γεώργιος Πάνου του Αλεξάνδρου γεννήθηκε στα Τίρανα το 1893 από οικογένεια της ελληνορθόδοξης κοινότητας, η οποία αναφέρεται στον κώδικα της εκκλησίας του Αγίου Προκοπίου που είχε χτίσει η κοινότητα ήδη από το 1780. Η οικογένεια Πάνου είλκε την καταγωγή της πιθανώς από την Μπελίτσα, από την οποία προέρχονταν κι ορισμένες άλλες οικογένειες που μετακινήθηκαν για εμπορικούς σκοπούς στα Τίρανα, το Δυρράχιο κ.α.[11]. Ο Γ. Πάνου ολοκλήρωσε την επταετή εκπαίδευση στο ελληνικό σχολείο Τιράνων και συνέχισε την δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο ελληνικό γυμνάσιο του Μοναστηρίου. Μετά την αποφοίτηση του, το 1912, εργάστηκε για λίγο ως δάσκαλος στο ελληνικό σχολείο της γενέτειρας του. Το 1913, όταν αποφασίσθηκε η κατάργηση του σχολείου της ελληνορθόδοξης κοινότητας, διορίσθηκε διευθυντής του αλβανικού σχολείου. Συμμετείχε στον Σύλλογο "Bashkimi" υπό την ηγεσία του Avni Rustemi. Το 1924 παρακολούθησε το πρώτο συνέδριο των εκπαιδευτικών που πραγματοποιήθηκε στα Τίρανα. Την ίδια χρονιά συμμετείχε στην επανάσταση του Ιουνίου που ανέτρεψε την κυβέρνηση του βασιλιά Αχμέτ Ζώγου. Αυτό επιτεύχθηκε υπό την ηγεσία του Φαν Νόλι (πραγματικό όνομα: Θεοφάνης Μαυρομάτης), για τον οποίο έτρεφε ιδιαίτερη συμπάθεια. Μεταξύ των επιδιώξεων του κινήματος του Νόλι ήταν και η αναδιοργάνωση της δημόσιας εκπαίδευσης σε εθνική βάση[12]. Την ιδια περίοδο που κάποιοι ελληνόφωνοι και βλαχόφωνοι Έλληνες απορροφούνταν στο αλβανικό εθνικό κίνημα, παρόμοιες περιπτώσεις καταγράφονται ακόμα και με σερβόφωνους εκείνης της περιοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Millosh Gjergj Nikolla, ο οποίος είχε ως μητρική γλώσσα τη σερβική, είχε φοιτήσει σε σερβικά και ρωσικά εκπαιδευτικά ιδρύματα για να εξελιχθεί αργότερα σε Αλβανό δάσκαλο και ποιητή, ο οποίος έγραφε στα αλβανικά έντυπα υπό το ψευδώνυμο Migjeni[13]. Το 1926-27, ο Γ. Πάνου επιλέχθηκε από τους δασκάλους των Τιράνων ως πρόεδρος της Ένωσης Εκπαιδευτικών. Το 1936, κατά την βασιλική περίοδο, μετατίθεται στην Κρούγια ως οπαδός του Νόλι και κυρίως λόγω της επιρροής που ασκούσε στους συντοπίτες του και ιδιαίτερα στην μαθητική νεολαία. Κατά την διάρκεια του Β' ΠΠ συμμετείχε στο αντιφασιστικό κίνημα και το σπίτι του αποτέλεσε βάση, αλλά και τα παιδιά του Ουρανία και Αριστείδης θεωρούνται ηρωικοί μάρτυρες. Μετά τον πόλεμο συμμετείχε στο Δημοκρατικό Μέτωπο και εξελέγη βουλευτής στο αλβανικό κοινοβούλιο[14].

* Το επώνυμο Νεδέλκος σημαίνει ''Κυριάκος'', είναι δάνειο από την σλαβική γλώσσα ( < ne-dělja, άπρακτος ημέρα, δηλ. μη εργάσιμη, Κυριακή), βλ. π.: Το γλωσσικό ιδίωμα γηγενών σε περιοχές της Μακεδονίας, ethnologic.blogspot.gr.

[1] Γκριγκόρ Παρλίτσεφ, Αυτοβιογραφία, Εκδ. Μαύρη Λίστα, Αθήνα 2000, σελ. 60-62.
[2] Kodiku i kishës së Shën Prokopit të Tiranës: 1818-1922, Dhimitër Beduli, Tiranë: Botues; Kisha Orthodokse Autoqefale e Shqipërisë, viti 1997.
[3] Jovan Bizhyti, Bashkësia ortodokse e Tiranës, βλ.: gazetadita.al
[4] Τίρανα, el.wikipedia.org
[5] Αχ. Λαζάρου, Ελληνισμός και Λαοί Νοτιοανατολικής Ευρώπης, Τόμος Β', Αθήνα 2009, σελ. 56-57.
[6] Αναστάση Τοπάλη, Τα χωριά Άνω και Κάτω Μπεάλα, σελ.22, βλ. εδώ
[7] Peter Bartl, Kristoforidhi Konstandin, in: Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas. Bd. 2. Hgg. Mathias Bernath / Felix von Schroeder. München 1976, S. 506-507, βλ.: biolex.ios-regensburg.de
[8] Ελληνικός χρυσός και χρυσοχοϊα - Νεοελληνική περίοδος, βλ.: vlahofonoi.blogspot.gr
[9] Peter Bartl, Kristoforidhi Konstandin, in: Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas. Bd. 2. Hgg. Mathias Bernath / Felix von Schroeder. München 1976, S. 506-507, βλ.: biolex.ios-regensburg.de
[10] Δημητρίου Ε. Ευαγγελίδη, Η καταγωγή των Αλβανών και οι αρβανιτόφωνοι Έλληνες, Εκδ. Ινφογνώμων, Αθήνα 2014, σελ. 266.
[11] Αναστάση Τοπάλη, Τα χωριά Άνω και Κάτω Μπεάλα, σελ. 10-11 & 56, βλ. εδώ
[12] Το φαινόμενο Θεοφάνης Μαυρομάτης (Φαν Νόλι) - Η σκοτεινή πλευρά της Σελήνης, pelasgoskoritsas.gr
[13] Migjeni, albanianliterature.net
[14] Kodiku i kishës së Shën Prokopit të Tiranës: 1818-1922, Dhimitër Beduli, Tiranë: Botues; Kisha Orthodokse Autoqefale e Shqipërisë, viti 1997.

Παπαστεργίου Δέσποινα
Vlahofonoi@gmail.com