Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ΕΡΤ 1986

Ηπειρώτες Ευεργέτες της Τουρκοκρατίας και Ελληνοκρατίας

 

Οι λιγότερο γνωστοί ευεργέτες- Bamirësit më pak të njohur

Ο αριθμός των ευεργετών από τη Βόρειο Ήπειρο είναι πολύ μεγάλος και δεν σταματά μόνο στα γνωστά ονόματα. Στα μικρά γράμματα της ιστορίας ανακαλύπτουμε περιπτώσεις ανθρώπων, που όπως έγραψε και ο Μπάγκας στον τάφο του, θεώρησαν κοινή περιουσία τα δικά τους αποκτήματα. Ο Αναστάσιος Αβραμίδης από την Κορυτσά χρηματοδότησε το μεγαλοπρεπή Ναό του Αγίου Γεωργίου στη γενέτειρά του, ενώ με δαπάνες του συντηρούντο δύο σχολεία και εδίδοντο φάρμακα σε άπορους συμπολίτες του. Ο Γεώργιος Αδάμ ίδρυσε Ορφανοτροφείο. Ο Δημήτριος Τσίσκας ίδρυσε νοσοκομείο και προσέφερε μεγάλα ποσά για το πολεμικό ναυτικό. Ο Ιωάννης Δήμας από τη Χειμάρρα φρόντισε για την παιδεία στην πατρίδα του, ενώ έκανε πολλές ευεργεσίες και στην ελληνική παροικία της Αιγύπτου όπου ζούσε. Ο Γκίκας Μιζίλης, επίσης από τη Χειμάρρα, εγκατεστημένος στην Οδησσό, προσέφερε ετήσια ενίσχυση στη σχολή Δρυμάδος. Ο Ζώτος Ντούρος, από την Πρεμετή, και ο οποίος ζούσε στη Βιέννη, κληροδότησε τα χρήματα για τη δημιουργία και λειτουργία του πρώτου ελληνικού σχολείου στην Πρεμετή το 1878. Ο Αναστάσης Καλαντζής, από τη Μοσχόπολη, εγκατεστημένος στην Τεργέστη συνέστησε μεγάλη βιβλιοθήκη στη Μοσχόπολη μαζί με τον Γ.Σίνα και τον Μ. Κιοπέκα, ενώ άφησε όλη του την περιουσία σε εκπαιδευτικά ιδρύματα. Numëri i bamirësve nga Epiri i Veriut ishte shumë i madhe dhe nuk ndalon vetëm në emrat e njohur. Në gërmat e vogla të historisë zbulojmë raste njerëzish, që siç shkroi dhe Banga në  varrin e tij, e konsideronin se arritjet e tyre ishin pasuri e përbashkët. Anastas Avramidhi nga Korça Financoi ngritjen e Kishës madhështore të Shën Gjergjit në vendlindjen e tij, ndërsa me financimin e tij mbaheshin dy shkolla dhe jepeshin ilaçe tek bashkëqytetarët e tij të varfër. Gjergj Adhami themeloi Jetimoren. Dhimitër Ciska themeloi spitalin dhe dhuroi shuma të mëdha për forcat detare. Joan Dhima nga Himara u kujdes për arsimin në atdheun e tij, ndërsa bënte shumë bamirësi për komunitetin helen në Egjipt ku dhe ai jetonte. Gjikë Mizili, sërish nga Himara, i vendosur në Odhiso, ofroi një përforcim vjetor për shkollën në Dhrimadhes. Zoto Duro nga Përmet i cili jetonte në Vienë, trashëgoi pasurinë e tij monetare për krijimin dhe funksionimin e shkollës së parë greke në Përmet në vitin 1878. Anastas Kallanxhi, nga Voskopoja, i vendosur në Trieste themeloi një bibliotekë të madhe në Voskopojë bashkë me J.Sinën dhe M. Qiopekën, ndërsa fali gjithë pasurinë e tij në institucionet arsimore.

Ένα νέο βιβλίο στη βιβλιοθήκη του ιδρύματος για το Αργυρόκαστρο της Βορείου Ηπείρου στη Νότια Αλβανία.

Αδελαΐς Ισμυρλιάδου,

Αργυρόκαστρο. Ιστορία – Εκπαίδευση – Κοινωνία 18ος – αρχές 20ου αι., Θεσσαλονίκη 2013, έκδοση Φιλόπτωχος Αδελφότης Ανδρών Θεσσαλονίκης και Επιμέλεια έκδοσης Θεόδωρος Ι. Δαρδαβέσης

Eπώνυμα ασημουργήματα στα Ορθόδοξα μνημεία της Αλβανίας

Μιχαήλ Παντούλας

Η τέχνη της αργυροχοΐας έχει τις ρίζες της στα βάθη των αιώνων, κατά δε το 18ο και 19ο αι. αποτέλεσε μία από τις πλέον χαρακτηριστικές χειροτεχνίες στον Ηπειρωτικό χώρο. Τα εργαστήρια των Ιωαννίνων και των Καλαρρυτών, κυρίως, ανέδειξαν σπουδαίους τεχνίτες του ασημιού, που έγιναν γνωστοί σε ολόκληρη τη βαλκανική χερσόνησο, όπου επίσης φιλοτεχνήθηκαν σημαντικά έργα.

Οι τεχνίτες του ασημιού λέγονταν και χρυσικοί, παρά το γεγονός ότι το υλικό που δούλευαν δεν ήταν το χρυσάφι. Χρυσό χρησιμοποιούσαν μόνο για τις επιχρυσώσεις της φωτιάς στα καλύτερα έργα τους, που γι’ αυτό το λόγο είναι γνωστά με το όνομα μαλαμοκαπνισμένα ή φλουροκαπνισμένα.

Απολλωνία (Γυλάκεα) ,Ήπειρος - Apollonia e Epirit

Απολλωνία (Γυλάκεα) 

Η Απολλωνία Ιλλυρική ή "προς Επίδαμνον ή Ηπειρωτική ήταν αρχαία πόλη της Ιλλυρίας, αποικία των Κορινθίων. Βρισκόταν στα νότια της Ιλλυρίας κοντά στους ποταμούς Αώο και Άψο, όπως αναφέρει ο Στράβων. 

Ιστορία

Όρραον: Η άγνωστη πέτρινη πόλη της Ηπείρου - Orraoni qyteti prej guri i Epirit

Όρραον: Η άγνωστη πέτρινη πόλη της Ηπείρου όπου διασώζονται τα καλύτερα διατηρημένα σπίτια της ελληνικής αρχαιότητας

Orraoni qyteti prej guri i Epirit ku janë shëptuar dhe shtëpitë në gjendjen më të mirë prej guri që prej lashtësisë greke.

ΒΕΛΛΑ Επιστημονική Επετηρίδα (έκτος τόμος 2011) Μιχαήλ Παντούλας Προδρομικές κινήσεις ίδρυσης διδασκαλείου στην Οθωμανοκρατούμενη Ήπειρο και η Σχολή της Βέλλας.

ΒΕΛΛΑ Επιστημονική Επετηρίδα (έκτος τόμος 2011) Μιχαήλ Παντούλας Προδρομικές κινήσεις ίδρυσης διδασκαλείου...

Πρακτικά Α' Πανηπειρωτικού Συνεδρίου, Αυθεντικό "Ύψιλον Μπουγιουρντί" του Κιουταχή για τη Μάχη της Βελτσίστας

Πρακτικά Α' Πανηπειρωτικού Συνεδρίου: Μιχαήλ Παντούλας, Αυθεντικό "Ύψιλον Μπουγιουρντί" του...

Σχολές Ιωαννίνων κατά τον ύστερο 19 αιώνα το κίνημα του Διαφωτισμού και η αποτύπωση του έργου τους στην εφημερίδα του Βιλαετίου των Ιωαννίνων "Ιωαννινα - Γιάγκα" - Μιχαήλ Παντούλας

Σχολές Ιωαννίνων κατά τον ύστερο 19 αιώνα το κίνημα του Διαφωτισμού και η αποτύπωση του έργου τους στην εφη...

21/2/1913: Ο αιώνιος δεσμός των Κρητών και των Ηπειρωτών…

Η 21η Φεβρουαρίου 1913 είναι μία ιστορική επέτειος για την Ελλάδα η οποία συνδέει την Κρήτη με την Ήπειρο. Την ημέρα αυτή, σαν σήμερα, απελευθερώθηκαν τα Ιωάννινα και οι Κρήτες διαδραμάτισαν το δικό τους ιστορικό ρόλο. Δεν ήταν μόνο ο Ελευθέριος Βενιζέλος ο οποίος ως Πρωθυπουργός συνέβαλε τα μέγιστα σε αυτό τον ιερό σκοπό αλλά και ο «Ιερός Λόχος Κρητών Φοιτητών» ο οποίος συμμετείχε σε όλες τις ηρωϊκές μάχες για την απελευθέρωση της Ηπείρου.

Του ΣΩΤΗΡΗ ΚΑΜΕΝΟΠΟΥΛΟΥ

Ο ίδιος ο Βενιζέλος στις 14 Οκτωβρίου 1912, παρέδωσε στον Αντισυνταγματάρχη Πεζικού Λάμπρο Συνανιώτη τη σημαία του Συντάγματος που έλαβε μέρος στις μάχες Πέντε Πηγαδιών (24-27 Οκτ.), Πεστών (29 Οκτ.), και από το Δεκέμβριο 1912 μέχρι τις 21 Φεβρουαρίου1913 στις θρυλικές και φονικές μάχες Αετοράχης, Μανωλιάσας και Μπιζανίου. Από Κρήτες πολεμιστές του Συνανιώτη ακούστηκε πρώτη φορά η ιαχή ΑΕΡΑ…

Οι Κρήτες εθελοντές δημιούργησαν 77 σώματα δυνάμεως 3.500 ανδρών με αρχηγούς τους Γύπαρη, Ηππίτη, Κυριάκο Μητσοτάκη, Δεληγιαννάκη, Μακρή, Σκουλά, Μάνο και άλλους. Ακόμη 3.500 Κρήτες συγκρότησαν το Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών υπό τον Αντισυνταγματάρχη Συνανιώτη.

Τον Οκτώβριο του 1912 έφθασε στην Πρέβεζα ο Ιερός Λόχος Κρητών Φοιτητών με 240 (κατ’ άλλους 250) φοιτητές οι οποίοι εντάχθηκαν στο Στρατό Ηπείρου, (από αυτούς τους αμούστακους ήρωες οι 160 έπεσαν νεκροί κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων) και o Λόχος Κρητών δασκάλων που εντάχθηκε στο Σύνταγμα του Ηππίτη.

Ο Κωστής Καπιδάκης, εθελοντής φοιτητής της Νομικής στον «Ιερό Λόχο Κρητών Φοιτητών» και μετέπειτα προϊστάμενος της Γραμματείας του Εφετείου Κρήτης γράφει: «Εκ των 1400 ανδρών του Τάγματος που είχε ενταχθεί ο Λόχος Φοιτητών έμειναν ζώντες 567. Οι λοιποί 833 είχαν πέσει στο πεδίο της Μάχης και το Τάγμα οργανώθηκε σε Διλοχία».

Ο «Ιερός Λόχος Κρητών Φοιτητών» υπαγόταν στο 1ο Τάγμα Κρητών του Ανεξάρτητου Συντάγματος Κρητών. Ο ιερολοχίτης Ιωάννης Κ. Χατζιδάκης, και μετέπειτα γεωπόνος, στο βιβλίο του «Ηρώον Πολεμιστών» το 1927, μας δίνει μια πλήρη και συνοπτική εικόνα της οργάνωσης και της δράσης αυτού του ηρωικού λόχου:

«Ο Κρητικός Εθελοντικός Λόχος απετελέσθη εκ 250 φοιτητών και σπουδαστών, οίτινες εγκαταλείψαντες τα μαθητικά θρανία, έσπευσαν αμέσως μετά την κήρυξιν των Βαλκανικών Πολέμων αυθορμήτως να χύσωσιν και αυτοί το αίμα των ως Ιερολοχίται του 1821, υπέρ της απελευθερώσεως των υπό τον Τουρκικόν Ζυγόν στεναζόντων αδελφών μας. Έλαβον μέρος απ’ αρχής μέχρι τέλους εις την γιγαντομαχίαν του Ηπειρωτικού Αγώνος. Διεδραμάτισαν κύριον ρόλον εις την μάχη των Πεστών, κυριεύσαντες και δύο πυροβόλα- πρώτοι εισελθόντες εις Πεστά… Η 21η Φεβρουαρίου 1913, ημέρα παραδόσεως του Μπιζανίου, εύρεν αυτούς απέναντί του και εις απόστασιν 200 μόλις μέτρων. Αλλά και το έγγραφον της παραδόσεως των Ιωαννίνων κατατέθη εις χείρας των. Και δι’ αυτών, μεταβιβάσθη εις Γενικόν Αρχηγείον…»

Αποκορύφωμα της συμμετοχής και της συμβολής των Κρητών για την απελευθέρωση της Μακεδονίας και της Ηπείρου κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912- 1913 αποτελούν και οι μαθητές του Γυμνασίου Χανίων. Στον προαύλιο χώρο του 1ου Γυμνασίου Χανίων υπάρχει το μνημείο που απαθανατίζει τους 40 νεκρούς μαθητές.

Εθελοντικό σώμα δημιούργησαν και οι Έλληνες Ερυθροχιτώνες γνωστοί ως Γαριβαλδινοί του Ριτσιώτη Γαριβάλδη που ήλθε από την Ιταλία. Σ΄ αυτό κατατάσσεται με 70 Κερκυραίους εθελοντές και ο Κερκυραίος βουλευτής και ποιητής Λορέντζος Μαβίλης ο οποίος ξεψυχώντας μετά τον θανάσιμο τραυματισμό του στο Δρίσκο Ιωαννίνων στις 23 Νοεμβρίου 1912 είπε την αθάνατη φράση “Δεν ήλπιζα τέτοια τιμή, να δώσω τη ζωή μου για την Ελλάδα”.

Στο άκουσμα του πολέμου, 225 παλικάρια που ήταν εγκατεστημένα στην Αμερική συγκρότησαν τον Ιερό Λόχο Φιλαδέλφειας, γνωστό σαν Λόχο των Αμερικάνων. Τα εγκατέλειψαν όλα προκειμένου να προσφέρουν στην Πατρίδα. Με την οικονομική συνδρομή των εκεί Ηπειρωτών μίσθωσαν επιβατικό πλοίο, αγόρασαν 4 πεδινά κανόνια και οπλισμό και το Νοέμβριο 1912 εντάχθηκαν στο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών του Συνανιώτη. Οι μισοί σκοτώθηκαν στην Αετοράχη Ιωαννίνων.

Κρητικόπουλο ψυχομαχεί στου Μπιζανιού τη ράχη
Δεν έχει μάνα να τον κλαίει, κύρη να τον λυπάται,
ούτε αδερφό ουτ΄αδερφή να τον ψυχοπονάται,
μόνο το δεκανέα ντου κι εκείνος τον λυπάται.

Ως Ηπειρώτης ορμώμενος εξ Ιωαννίνων, αλλά και μόνιμος κάτοικος Χανίων, εκφράζω την βαθιά μου ευγνωμοσύνη σε όλους αυτούς τους ηρωϊκούς Κρήτες και ειδικά τους Χανιώτες πολεμιστές που έδωσαν τις ζωές τους για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, της γενέτειρας πόλης μου. Και σιγοτραγουδώ μαζί τους, τους στίχους των δύο παρακάτω δημοτικών τραγουδιών:

«Τα πήραμε τα Γιάννενα, μάτια πολλά το λένε, μάτια πολλά το λένε όπου γελούν και κλαίνε. Το λεν’ πουλιά των Γρεβενών κι αηδόνια του Μετσόβου, όπου τα σκίαζεν η παγωνιά κι ανατριχίλα φόβου. Το λεν’ οι χτύποι κι οι βροντές, το λένε και οι καμπάνες, το λέν’ και οι χαρούμενες κι οι μαυροφορέμενες μάνες.»

«Στα Πεστά και στο Μπιζάνι, μάνα μου τι κρύο κάνει. Στα Πεστά στη Μανωλιάσα που δεν πήραμε ανάσα. Δεν με φοβίζουν μάνα μου οι σφαίρες τα κανόνια. Μόν’ με φοβίζει η παγωνιά, του Μπιζανιού τα χιόνια.»

ΑΘΑΝΑΤΟΙ!

Υστερόγραφο της τελευταίας στιγμής:

Όπως πληροφορήθηκα, στις 19/2/2016 υπήρξε επερώτηση στη Βουλή σχετική με την λειτουργία της Προτύπου Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων. Πιο συγκεκριμένα Έλληνες βουλευτές (δεν έχει σημασία ποιού κόμματος) ζητούν να πληροφορηθούν τους λόγους για τους οποίους εξαιρέθηκε από τα Πρότυπα Σχολεία το, αρχαιότερο σε λειτουργία σχολείο της χώρας, Λύκειο της Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων.

Ως απόφοιτος της παλαιάς Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων (http://1gym-ioann.ioa.sch.gr/autosch/joomla15/) συγχαίρω τους συγκεκριμένους βουλευτές.

Πληροφορίες για τους Εθνικούς Ευεργέτες Ζωσιμάδες, εκ των μυηθέντων στην Φιλική Εταιρεία, εδώ:http://1gym-ioann.ioa.sch.gr/autosch/joomla15/
και εδώ: http://www.syllogosipirotonkozanis.gr/book/export/html/1570
Αν δεν υπήρχαν οι Ηπειρώτες Ευεργέτες http://www.giannena-e.gr/Eyergetismos/Eyerg/HPEIROTES%20EYERGETES.aspx
δεν θα είχαν γίνει πολλά στην Ελλάδα…

Πάρα πολλά σχολεία στα Ιωάννινα, και όχι μόνο, χτίστηκαν από αυτούς:
Ζωσιμαία, Καπλάνειο, Βαλάνειο, τα Αρσάκεια, η Ριζάρειος σχολή, Δομπόλης (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), Ζάππας με το Καλιμάρμαρο και το Ζάπειο (αχ Αθήνα), Αβέρωφ-Τοσίτσας (Θωρηκτό), Γεώργιος Σταύρου (Εθνική τράπεζα) κ.λπ.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΟΥΛΗ ΟΦΕΙΛΕΙ ΝΑ ΤΟ ΚΑΝΕΙ ΔΩΡΟ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ.

πηγή

Μπουασονά Φρέντ – Frederic Boissonnas (1858-1946) Αριστουργηματικές φωτογραφίες, από την Ελλάδα και την Ήπειρο, του 1903-1920, ενός μεγάλου φιλέλληνα φωτογράφου

Αριστουργηματικές φωτογραφίες, από την Ελλάδα του 1903-1920, ενός μεγάλου φιλέλληνα φωτογράφου

Το έργο του Φρεντ Μπουασονά, αν και γνωστό στην Ευρώπη των αρχών του 20ου αιώνα, αξίζει σήμερα μια δεύτερη ανάγνωση. Η πρόοδος σε τεχνικά θέματα, η ανακάλυψη του χρώματος, η ευχρηστία των μηχανών και οι ανέσεις του ταξιδιού, μπορεί σήμερα να καθιστούν το έργο του απαρχαιωμένο, αλλά η ιστορική ματιά αποκαλύπτει τον μοντερνισμό του σε σύγκριση με άλλους φωτογράφους που περιπλανήθηκαν στην Ελλάδα. Ο καλλιτέχνης, πέρα από το καταγραφικό ενδιαφέρον του για όλα όσα εξαφανίζονται, μας δίνει μια εικόνα της Ελλάδας που εκτείνεται πέρα από την εθνογραφική μαρτυρία. Η μεγάλη πίστη και ο θαυμασμός του για τη χώρα αυτή μεταδίδονται μέσα από το έργο του με μια τρυφερότητα και μια αγάπη που η δύναμη τους ακόμη και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, δίνει ψυχή σ’ αυτά τα κομμάτια χαρτιού, τα οποία θα μπορούσαν να είχαν παραμείνει απλές φωτογραφίες...

Μπουασονά Φρέντ – Frederic Boissonnas (1858-1946)

O Φιλέλληνας Ελβετός Fred Boissonnas είναι ο πρώτος ξένος φωτογράφος που περιηγήθηκε τόσο πολύ στον ελληνικό χώρο, από το 1903 και για περίπου τρεις δεκαετίες αργότερα. Ταξίδεψε από την Πελοπόννησο ως την Κρήτη και τον Όλυμπο και από την Ιθάκη ως το Άγιο Όρος. Περιηγήθηκε, φωτογράφισε, έγραψε. Το έργο του, πρωτοποριακό αλλά και καθοριστικό για την εξέλιξη της ελληνικής φωτογραφίας κατά τον 20ό αιώνα. Μέσα από τις φωτογραφίες και τα λευκώματά του παρουσιάζει ένα πανόραμα της Ελλάδας του μεσοπολέμου, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για την Ελλάδα την ίδια περίοδο.

Η οικογένεια των Boissonnas κατάγεται από τη νότια Γαλλία, από το Livron, ένα χωριό κοντά στη Μασσαλία. Όταν στη Γαλλία το κλίμα για τους προτεστάντες έγινε εχθρικό οι πρόγονοι του Fred – μαζί με πολλές άλλες οικογένειες- αναγκάστηκαν να καταφύγουν στη Γενεύη. Η καταγωγή της οικογένειας έκανε τον Fred να πιστεύει πως ήταν απόγονος γενναίων Ελλήνων θαλασσοπόρων που είχαν εγκατασταθεί εκεί, κοντά στις εκβολές του Ροδανού.(Gad Borel, ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, BOISSONNAS, Ριζάρειο Ίδρυμα Αθήνα 2001 σ. 18.)

Ο Henri-Antoine Boissonnas, ο πατέρας του Fred, ιδρυτής της φωτογραφικής δυναστείας, άσκησε στην αρχή το επάγγελμα του χαράκτη στο ωρολογοποιείο του πατέρα του, η αδυναμία του , όμως, ήταν η φωτογραφία. Αυτή η αγάπη – που την κληρονόμησαν οι γιοι του- ήταν η αιτία που, αργότερα, άνοιξε στούντιο στη Γενεύη.

Ο Fred(eric) Boissonnas γεννήθηκε στις 18-6-1858. Ήταν το πρώτο από τα τέσσερα παιδιά του Henri-Antoine και της Sophie, (Fred, Edmond-Victor, Caroline, Eva). (Τα στοιχεία για τη ζωή του F. Boissonnas λήφθηκαν κυρίως από το έργο του NICOLAS BOUVIER, BOISSONNAS UNE DYNASTIE DE PHOTOGRAPHES 1864-1983, PAYOT LAUSANNE 1983).

Πολύπλευρο ταλέντο, ο Fred κατάφερνε να συνδυάζει τα σπορ – ο αλπινισμός ήταν η μεγάλη του αγάπη- με τις σπουδές – παρακολουθούσε μαθήματα σχεδίου στη Σχολή Καλών Τεχνών- και τη μουσική- ήταν θαυμάσιος πιανίστας. Μια καρδιακή κρίση του πατέρα του τον υποχρέωσε, πριν τελειώσει το γυμνάσιο, να αναλάβει για μερικούς μήνες το εργαστήριο. Παρά την απειρία του κατάφερε να τα βγάλει πέρα. Μετά από αυτό, ο πατέρας του αποφάσισε να τον στείλει να βελτιώσει τις γνώσεις του, πρώτα στη Στουτγάρδη, στο στούντιο του Brandseph, και αργότερα στον Ούγγρο Kohler. Ο τελευταίος επηρέασε αποφασιστικά τον Fred. Ο Fred επέστρεψε από την Ουγγαρία το 1880. Γρήγορα, μεταμόρφωσε το ατελιέ του πατέρα του σε μαγικό σκηνικό, χρησιμοποιώντας έπιπλα, διακοσμητικές συνθέσεις και σκηνογραφικά υπόβαθρα με απόλυτα νεωτεριστικό πνεύμα και ιδιαίτερα ελκυστικό αποτέλεσμα. Οι φωτογραφίες του χαρακτηρίζονταν για τη ζωντάνια τους και χάρισαν στον Fred διεθνή αναγνώριση. Το ατελιέ του ήταν διαρκώς γεμάτο. Από το 1896 και μετά κέρδισε, πολλά βραβεία στη Γενεύη, το Παρίσι, τη Βέρνη, τη Βιέννη, το Σικάγο.

Τα επόμενα χρόνια πολλαπλασίασε τις μελέτες του γύρω από το φως. Μελέτησε τον καλπασμό ενός αλόγου, χωρίζοντάς τον σε πολύ μικρά διαστήματα, της τάξης του 1/100 του δευτερολέπτου (αντίστοιχα με τη σχετική μελέτη του Maybridge) (βλ. Άλκης Ξανθάκης, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ 1839-1975, ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ Αθήνα 1994-99 σ. 59-60.).Ανέλαβε φωτορεπορτάζ, διαφημίσεις κλπ.

Στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού του 1900 κέρδισε το πρώτο βραβείο. Μετά και από αυτό το θρίαμβό του, ο Fred άρχισε να εγκαινιάζει ατελιέ στο Παρίσι, τη Λυών και τη Μασσαλία. Το 1902 – μαζί με τον Γερμανό Eggler- αγόρασε το ατελιέ του Ιταλού Passeta, στην πλατεία Niefski της Μόσχας. Ο Eggler κατάφερε γρήγορα να προσελκύσει όλη την καλή κοινωνία της πόλης στο κατάστημα τους. Κυρίες επί των τιμών, δούκες, δούκισσες, βοεβόδες, πρίγκιπες και πριγκίπισσες άρχισαν συρρέουν για ένα πορτρέτο.

Πριν φύγει για την Αμερική ο Edmond-Victor Boissonnas (O Edmond Boissonnas πέθανε στην Αμερική από τύφο. Μετά το θάνατο του αδελφού του, ο Fred εργάστηκε σκληρά μόνος του αυτή τη φορά, γύρω από τη οπτική και τη χημεία της φωτογραφίας.) είχε ετοιμάσει για τον αδερφό του μερικές μεγάλες φωτογραφικές πλάκες. Είχε καταφέρει να απομονώσει ένα φωτοευαίσθητο υλικό, την εωσίνη, και τη χρησιμοποίησε καθαρή, σε μεγάλες ποσότητες, με θεαματικά αποτελέσματα. ( O Edmond Boissonnas δεν ανακάλυψε την εωσίνη. Μερικοί φωτογράφοι τη χρησιμοποιούσαν, ήδη. Η επιτυχία του ήταν ότι τη χρησιμοποίησε σε καθαρή μορφή.)

Τον ίδιο καιρό ο Fred φωτογράφησε από μακριά το Mont-Blanc, με τηλεφακό που κατασκευάστηκε στην Αγγλία. Για πρώτη φορά στην ιστορία της φωτογραφίας ξεχώρισε το μπλέ (ουρανός) από το άσπρο (χιόνι). Η κορυφή από μόνη της κάλυψε μία πλάκα 15×16 εκ. Η φωτογραφία αυτή έκανε το γύρο του κόσμου.
.

Ο Fred Boissonnas στην Ελλάδα
Λίγα χρόνια αργότερα (1902) ο Fred πήρε ένα τηλεγράφημα από το Σκωτσέζο λόρδο Nappier, που του παράγγειλε: «Πηγαίνετε να κάνετε για μένα στον Παρνασσό αυτό που κάνατε στο Mont-Blanc». Μαζί με το τηλεγράφημα, ο Nappier έστειλε και 1000 λίρες, ποσό που μπορούσε να καλύψει τα έξοδα της αποστολής. Επικαλούμενος φόρτο εργασίας, αρνήθηκε. Επέστρεψε τα χρήματα και πρόσθεσε: «…αν σε ένα χρόνο έχετε την ίδια διάθεση…». Ένα χρόνο αργότερα (1903) βρήκε στο γραμματοκιβώτιο του νέο τηλεγράφημα με το ίδιο λακωνικό περιεχόμενο. Αυτή τη φορά αποδέχτηκε την πρόταση. Πήρε μαζί του το φίλο του Daniel Baud-Bovy,( Ο Daniel Baud-Bovy ήταν κατά 12 χρόνια νεότερος από το Fred. Γιος ζωγράφου, μεγάλωσε σε καλλιτεχνικό περιβάλλον. Είχαν συνεργαστεί με τον Fred στις εκδόσεις: «Οι ζωγράφοι της Γενεύης» και «Το ημερολόγιο της Γενεύης» και τους συνέδεε βαθιά φιλία και κοινή καλλιτεχνική αίσθηση.)πρύτανη της Σχολής Καλών Τεχνών, και - μαζί με τις συζύγους τους- αναχώρησε για την Ελλάδα.
Πρώτος σταθμός τους στην Ελλάδα η Κέρκυρα. Η παρέα θαμπώθηκε από τον πολιτισμό των Ιονίων. Εντυπωσιάστηκε πιο πολύ από τα πασχαλιάτικα έθιμα του νησιού. Έφτασαν τελικά στην Αθήνα και από εκεί στον Παρνασσό. Σχεδόν δυο μήνες πήρε η προσπάθεια του Fred να τραβήξει ένα πλάνο αυτού του τιμημένου βουνού, που να τον ικανοποιεί.
Τελικά, ο Fred κι ο Daniel εγκαταστάθηκαν στο Ζεμενό Κορινθίας απ’ όπου μπορούσαν να έχουν πανοραμική άποψη του Παρνασσού. Στο χωριό, που δεν είχε ξαναφανεί φωτογράφος, διοργανώθηκε γιορτή. Ο παπάς του χωριού τούς παραχώρησε το δωμάτιό του. Ο ίδιος αρκέστηκε στο στάβλο που έβαζε το γάιδαρό του.

Όταν ο καιρός δεν επέτρεπε τη φωτογράφηση του Παρνασσού, ο Fred φωτογράφιζε τους χωρικούς στις καθημερινές ασχολίες τους.
Από το πρώτο κιόλας ταξίδι του στην Ελλάδα, ο Fred σκέφτηκε να συνδέσει τη δουλειά του με την τουριστική προβολή της χώρας. (Βλ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΘΑΣ, ΤΟΠΙΑ και ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΠΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ του FRED.BOISSONNAS, μια έκδοση του περιοδικού «Συλλογές» Αθήνα χ.χ.)

Με διαδοχικά υπομνήματά του πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση τη χρηματοδότησή του για τη φωτογράφηση της Ελλάδας, αλλά και των περιοχών που επρόκειτο να ενσωματωθούν σ‘ αυτήν (Κρήτη, Μικρασιατικά παράλια, Ήπειρος, Μακεδονία).

Έθεσε τις υπηρεσίες του στην προβολή των ελληνικών θέσεων στο εξωτερικό με τη δύναμη της φωτογραφικής εικόνας. (Δυστυχώς η πρωτοποριακή αυτή πρόταση δεν έγινε δεκτή παρά αργότερα όπως θα δούμε παρακάτω για την περίπτωση της Ηπείρου και της Μακεδονίας).(Βλ. HENRI-PAUL BOISSONNAS Μικρά Ασία 1921,Ειρήνη Μπουντούρη, Η Μικρά Ασία του H.P. Boissonnas, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα.)

Τον Οκτώβριο του 1907 ο Fred, γυρίζοντας από την Αίγυπτο, βρέθηκε στην Ακρόπολη. Είχε πολλά να κάνει εκεί: χρειαζόταν πλάνα για το βιβλίο που ετοίμαζε με τον Daniel καθώς και για την καταγραφή των μνημείων της Αθήνας που του είχε ζητήσει ο εκδότης Eggimann από την Ευρώπη. Ο φωτισμός ήταν αξιοθαύμαστος, η θέα καταπληκτική, ο Παρθενώνας αποκλειστικότητά του: «…πραγματοποιώ ένα όνειρο, είμαι ολομόναχος… Είναι ωραίο να απολαμβάνω τέτοιο θαύμα…», έγραφε ο ίδιος . (Την ίδια εποχή τα μνημεία της Ελλάδας τα φωτογράφιζε και ο συμπατριώτης του Boissonnas αρχαιολόγος Waldemar Deonna, που αργότερα θα συνεργαστεί μαζί του (Δύο Ελβετοί αρχαιολόγοι φωτογραφίζουν την Ελλάδα Waldemar Deonna και Paul Collart 1904-1939, Αθήνα 2001).

Αργότερα, ανεβασμένος στην κορυφή μιας σκάλας 12 μ. που είχε παραγγείλει σε ένα ντόπιο ξυλουργό, φωτογράφισε την ζωφόρο του Παρθενώνα. Κάποιοι θεώρησαν βλασφημία αυτή τη φωτογράφηση. Τα γλυπτά, έλεγαν, είχαν φτιαχτεί για να τα βλέπει κανείς από το έδαφος. Όλοι όμως επαίνεσαν τις φωτογραφίες που τράβηξε στον Παρθενώνα μετά από μια δυνατή νεροποντή.

Το 1908 ο Fred ταξίδεψε και πάλι στην Ελλάδα. Αποβιβάστηκαν στην Αίγινα από όπου πέρασαν στην Επίδαυρο, στην Αττική και κατέληξαν στα Μετέωρα. Τον Αύγουστο του 1910 κυκλοφόρησε το λεύκωμα «En Grèce par monts et par vaux» (Στην Ελλάδα μέσα από τα βουνά και τα λαγκάδια), με τις υπογραφές των Fred και Daniel. Παρά το γεγονός ότι ήταν πανάκριβο, το λεύκωμα, σύντομα εξαντλήθηκε. Οι κριτικές ήταν διθυραμβικές.
Ο Daniel έγραψε: «εκεί όπου οι άλλοι δεν ψάχνουν παρά μόνο για ερείπια εμείς ανακαλύψαμε μια φύση και ένα λαό». Από παντού έφθαναν συγχαρητήρια γράμματα. Όλοι, από τον πιο ασήμαντο νεαρό Έλληνα φοιτητή ως τον Ελευθέριο Βενιζέλο, έγραφαν για να εκφράσουν το θαυμασμό τους.
Τον Οκτώβριο του 1911 ο Fred και ο Daniel ξανάρθαν στην Ελλάδα. Αυτή τη φορά προορισμός τους ήταν τα νησιά του Αιγαίου. Περιόδευσαν στη Σκύρο, την Τήνο, τη Μύκονο, τη Δήλο, τη Νάξο, την Αμοργό, τη Σαντορίνη, τη Σίκινο, τη Σίφνο, την Πάρο και την Ίο και κατέληξαν στην Κρήτη. Ο Βενιζέλος τους άνοιξε όλες τις πόρτες.
Το 1912 ο Fred συνόδεψε στο σκάφος «Καληδονία» τον ελληνιστή Victor Berard (Διάσημος Γάλλος ελληνιστής, ο οποίος μετέφρασε την «Οδύσσεια» στα γαλλικά.) στο ταξίδι αναζήτησης της πορείας του ομηρικού ήρωα Οδυσσέα σ’ όλη τη Μεσόγειο. Η «Καληδονία», πέρασε και από την Πάργα. Οι τουρκικές αρχές δεν επέτρεψαν τη φωτογράφηση κι έτσι ο Fred αρκέστηκε να τη φωτογραφίσει από τη θάλασσα. Λίγο καιρό μετά, όταν ελευθερώθηκε η Πάργα, ο Fred πανηγύριζε που θα μπορούσε, επιτέλους, να τη φωτογραφίσει από κοντά. (βλ. ημερολόγιο F. Boissonnas). Καρπός αυτής της προσπάθειας υπήρξε το βιβλίο «Dans le sillage d’ Ulysse», που εκδόθηκε στο Παρίσι στα 1932, με κείμενα του Victor Berard και φωτογραφίες του Fred.
Τον Ιούνιο του 1913 επέστρεψε στην Ελλάδα με τον Daniel. Αυτή τη φορά ήρθαν «να περιηγηθούν στο Βορρά», με σκοπό τη δημιουργία ενός άλμπουμ. Η ελληνική κυβέρνηση ανταποκρίθηκε, τελικά, στο αίτημα του Fred να χρηματοδοτήσει τη φωτογραφική αποτύπωση των περιοχών της Ηπείρου και της Μακεδονίας, που είχαν περιέλθει στο ελληνικό κράτος με τις νίκες στους βαλκανικούς πολέμους. (Το 1913-14 ο Fred έλαβε από τον τότε έλληνα πρέσβη στο Παρίσι και πρώην υπουργό των Εξωτερικών Άθω Ρωμάνο και το πενιχρό ποσό των 5.000 δρχ. που είχε εγκρίνει το 1907 ο Γεώργιος ο Α΄. βλ. Ειρήνη Μπουντούρη. Η οικογένεια Boissonnas και η «προβολή των ελληνικών θέσεων», Μικρά Ασία ο.π. σ. 35.)Από αυτή την περιπλάνηση στην Ήπειρο προέκυψε το λεύκωμα «L’ Épire berceau des Grècs» ( Ήπειρος, το λίκνο της Ελλάδας), ενταγμένη στη σειρά «L’ image de la Grècs».

Με το λεύκωμα γινόταν φανερό πως , παρά τη μακραίωνη δουλεία της, η περιοχή είχε ακατάλυτους δεσμούς με την αρχαία Ελλάδα. Έντονη ήταν η παρουσία και του βυζαντινού παρελθόντος, συνυφασμένου με τη θρησκευτική συνείδηση των κατοίκων της περιοχής. Η παρουσία του ελληνικού στρατού στα πλάνα ήταν διακριτική.
Τέλος, η έξοχη ιδέα να επιλεγεί για το εξώφυλλο η φωτογραφία της Δωδώνης με τις ιερές βελανιδιές σφράγισε την έκδοση αυτή, που αποτέλεσε τον πιο αυθεντικό εκφραστή των ελληνικών θέσεων στο εξωτερικό! Μετά την Ήπειρο, ο Fred και ο Daniel ακολούθησαν τα βήματα του νικηφόρου ελληνικού στρατού και έφτασαν ως τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα φωτογραφίζοντας τις «νέες χώρες» που απελευθερώθηκαν.

Στις 2 Αυγούστου 1913, με οδηγό το Χρήστο Κάκκαλο, κατέκτησαν την ψηλότερη κορυφή του Ολύμπου το Μύτικα (2918μ.), που μέχρι τότε παρέμενε απάτητη. (Στον Όλυμπο ανέβηκαν άλλες δύο φορές: το 1919 και το 1927.)Στις 23 Αυγούστου ο Fred και ο Daniel απέστειλαν μακροσκελή επιστολή στο Γενικό πρόξενο της Ελλάδας στη Γενεύη Πέτρο Καψαμπέλη, στην οποία πρότειναν την ίδρυση εκδοτικού καλλιτεχνικού οίκου για την εκτύπωση εικονογραφικών λευκωμάτων και «…εν γένει επιχείρησιν πάσης καλλιτεχνικής εργασίας, ήτις θα ηδύνατο να αναπαραστήση φωτογραφικώς και καταστήσει γνωστάς τας καλλονάς των ελληνικών χωρών ανά την υφήλιον…» ( Αποκαλυπτική για τις προθέσεις της ελληνικής πλευράς, αλλά και των προθέσεων του Fred είναι η επιστολή του Καψαμπέλη προς τον υπουργό των εξωτερικών: «…ότι η επιχείρησις αύτη καλώς οργανουμένη ηδύνατο να αποδώση ημίν ανεκτιμήτους υπηρεσίας από πολιτικής, οικονομικής και πάσης άλλης απόψεως, είνε αναμφισβήτητον. Οι αναλαμβάνοντες ταύτην δεν αποβλέπουσι κυρίως εις αυτήν ως εις κερδοσκοπικήν επιχείρησιν. Αναμφιβόλως δεν ρίπτονται εις αυτήν εξ απλής μόνον αισθηματολογίας αλλά κυρίως επιθυμούσι να συμπληρώσωσιν έργον, εις ό αφιερώθησαν ήδη από 15ετίας…». Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών, (Αρχείο Κεντρικής Υπηρεσίας 1922, φάκελος 98, υποφάκελος 4 (φάκελος Boissonnas ) Νο 553.)Στις 14 Δεκεμβρίου 1918 υπογράφτηκε συμφωνία μεταξύ του Fred και του υπουργού των Εξωτερικών Νικολάου Πολίτη για τη διοργάνωση μιας έκθεσης στο Παρίσι με θέμα την Ελλάδα. Το οριστικό συμβόλαιο, που υπογράφτηκε στις 27 Μαρτίου 1919, προέβλεπε την έκδοση μιας σειράς λευκωμάτων (Smyrne, La Thrace, Constantinople και L’ Hellénisme d’ Asie Mineure). (Το συμβόλαιο αυτό φυλάσσεται στην Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών. (Αρχείο Κεντρικής Υπηρεσίας 1922, φάκελος 98, υποφάκελος 4 (φάκελος Boissonnas ) Αριθ. Πρωτ. 2907.)

Οι εκδόσεις που θα ακολουθήσουν πιστοποιούν την ελληνική παρουσία στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και – ταυτόχρονα – προλειαίνουν το έδαφος και για τα επόμενα βήματα στην πραγματοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας».
Με την αμέριστη αρωγή του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο οποίος γνώριζε και θαύμαζε το έργο του Fred Boissonnas, ο «προπαγανδιστικός μηχανισμός της εικόνας» έφθασε στο απόγειο του μέσα από εκδόσεις και εκθέσεις.

Το Μάιο του 1919, λίγες μέρες μετά την απόβαση των ελληνικών στρατευμάτων, ο Fred στέλνει στη Σμύρνη τον πρωτότοκο γιο του Edmond να φωτογραφίσει την πόλη για την έκδοση του ομώνυμου λευκώματος. Ο ίδιος, μαζί με τον τρίτο του γιο τον Henri πήγε στη Θεσσαλονίκη και τις υπόλοιπες περιοχές της Μακεδονίας, να εξασφαλίσει υλικό για την έκδοση των άλλων λευκωμάτων. (…Συγκροτούν το ιδεολογικό και το εικονογραφικό έρεισμα της «προβολής των ελληνικών θέσεων» και το τεκμήριο της ελληνικότητας των περιοχών μέσω της φωτογραφίας και των επιλεγμένων κειμένων…γράφει εύστοχα η Ειρήνη Μπουντούρη ο.π. σ. 37.)
.

Μέσα στο 1919 κυκλοφόρησαν τα λευκώματα «Smyrne» και «Salonique, la ville des belles églises». Το 1920-21 εκδόθηκαν δύο τόμοι για την εκστρατεία στη Μακεδονία, «La campagne de Macédoine, 1916-17» και «La campagne de Macédoine, 1917-18». Οι εκδόσεις αυτές στάλθηκαν σε όλες τις ελληνικές πρεσβείες και σε κάθε σημαντικό πολιτικό πρόσωπο της εποχής.
Στις 5 Ιουνίου του 1921 κατέφθασε στη Σμύρνη ο Henri-Paul με σκοπό να καλύψει ως φωτορεπόρτερ την εκστρατεία του ελληνικού στρατού μαζί με τον έμπειρο συνταγματάρχη Fernand Feyler, που θα έγραφε τις ανταποκρίσεις από το μέτωπο. Ο Fred είχε καταφέρει να πείσει τη νέα ελληνική κυβέρνηση να συνεχίσει την πολιτική του Βενιζέλου ως προς το έργο που είχε αναλάβει, και την ομαλή ροή των συμφωνηθέντων ποσών. (Στο σημείο αυτό ο N. Bouvier γράφει λανθασμένα ότι: «…Τα σχέδια τους ακυρώθηκαν από τα γεγονότα: ο Βενιζέλος έχασε την εξουσία..» Όπως βλέπoυμε όμως το εμπορικό δαιμόνιο του Fred τα είχε καταφέρει για τελευταία φορά, αν και οι καθυστερήσεις των συμφωνηθέντων ποσών από την ελληνική κυβέρνηση ήταν αφόρητες. Στις επιστολές του πρεσβευτή της Ελλάδας στη Γενεύη προς το υπουργείο του περιγράφεται με μελανά χρώματα η κατάσταση: «…Ευρισκόμεθα δ’ εν δυσχερεστάτη θέσει, διότι ο κ. Boissonnas δεν παύει απευθυνόμενος προς τε το Προξενείον και ημάς, αιτούμενος την ταχίστην αποστολήν της ληξιπροθέσμου απαιτήσεώς του…» 24-12-1921 και «…ευαρεστούμενοι χορηγήση μοι σχετικάς οδηγίας, δυναμένας ίσως να λυτρώσωσι την Βασιλικήν Πρεσβείαν των απαύστων οχλήσεων του αναφερομένου καλλιτέχνου…» 19-6-1922, Αρχείο Κεντρικής Υπηρεσίας 1922, φάκελος 98, υποφάκελος 4 (φάκελος Boissonnas) .

Η Μικρασιατική Καταστροφή σηματοδότησε την οικονομική κατάρρευση των εκδόσεων Boissonnas. Λίγο μετά το 1922 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου αγόρασε το ατελιέ Cherry-Rousseau. Στην πελατεία συγκαταλέγονταν εκλεκτά ονόματα της διανόησης και των τεχνών αλλά οι καλές εποχές είχαν περάσει ανεπιστρεπτί.
Ο ακούραστος Fred όμως, συνέχισε τα ταξίδια με τον ενθουσιασμό ενός εφήβου. Μαζί με τον μηχανικό Paul Trembley επισκέφτηκε την Αίγυπτο (1929) και τον επόμενο χρόνο το Φθινόπωρο φωτογράφισε το Άγιον Όρος. (FRED BOISSONNAS, ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΕΝ ΕΤΕΙ 1930, κείμενα BETRAND BOUVIÉR, ΑΜΜΟΣ, 1994.)Ένα χρόνο αργότερα εξέδωσε το βιβλίο «Le Tourisme en Grèce» με πλούσιο φωτογραφικό υλικό απ’ όλη τη δουλειά του στην Ελλάδα και δικά του κείμενα.
Τα οικονομικά του προβλήματα τον οδήγησαν στην πώληση, ανάμεσα στα άλλα, του ιστορικού ατελιέ της Γενεύης στο Quai de la Poste καθώς και του σπιτιού του. Από δω και στο εξής ο Fred ζούσε με τις οικογένειες των παιδιών του. Η Augusta, η γυναίκα του Fred, δεν άντεξε τον ανεξήγητο θάνατο της κόρης τους Lilette. Έπαθε σοβαρό νευρικό κλονισμό και πέθανε, το 1940. Ο Fred την ακολούθησε έξι χρόνια αργότερα. Τις τελευταίες μέρες της ζωής του τις πέρασε σε ένα μικρό δωμάτιο κοντά στη μικρή του κόρη Daniele.
Από τα γραπτά των δύο τελευταίων χρόνων της ζωής του, που περιγράφουν παράξενα γεγονότα, φαίνεται ότι ο Fred έφτασε στα όρια μεταξύ διαυγούς διάνοιας και τρέλας: πίστευε ότι βρισκόταν σε ένα πορφυρένιο παλάτι, άκουγε παράξενες μουσικές και τραγουδούσε αποσπάσματα από το Μαγεμένο Αυλό…

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣΤώρα, ρυθμίστε τις οθόνες σας και απολαύστε ένα μικρό μέρος από την δουλειά του μεγάλου φωτογράφου. Ένα κλικ στις εικόνες για μεγέθυνση θα πολλαπλασιάσει την απόλαυση.





































Παρθενώνας, 1908 




Πρόβατα κάτω από την Ακρόπολη, 1903



Άποψη της Ακρόπολης από το Θησειο,1920























Αθήνα, οδός Αθηνάς, 1920 

Αθήνα, οδός Ερμού 1920

Αθήνα, Πλάκα, 1920
Κηφισιά, 1920

Ανδρίτσαινα, αγορά, 1903

Ανδρίτσαινα, εσωτερικό σπιτιού, 1903

Άνδρες στο δρόμο της Ανδρίτσαινας 1903

Κρήτη, Ομαλός, 1911 




















Κρήτη, εσωτερικό σπιτιού, 1911 



















Κρήτη, οι αδελφοί Μάντακα στο χωριό Λάκκοι 1911 

















Κρήτη, εσωτερικό σπιτιού στο χωριό Λάκκοι, 1911


















Το μάζεμα της ελιάς στη Πρέβελη Κρήτης, 1911






















Κρήτη, προαύλιο σπιτιού, 1919

Μετέωρα, το μαγκάνι, 1908

Μετέωρα, ανάβαση του FRED BOISSONNAS με το καλάθι, 1908

Ζεμενό Κορινθίας, οικογένεια ιερωμένου 1903 























Ζεμενό Κορινθίας, ο Fred και ο Daniel τσουγκρίζουν τα ποτήρια με τους οδηγούς των ζώων τους, 1903

Οικογένεια στο Ζεμενό Κορινθίας, 1903 



















Ζεμενό Κορινθίας, η οικογένεια του ιερέα 1913



Ακράτα, αυλές 1903





Λαγκάδια Αρκαδίας, 1903

Άθως, η μονή μεγίστης Λαύρας, 1929

Άθως, μονή Βατοπαιδίου, 1929

Οδοιπορικό στον Άθω, 1928-1930

Οδοιπορικό στον Άθω, 1928-1930

Κερκυραίες στην έξοχη, 1903 

Γαστούρι Κέρκυρας, στην πηγή της αυτοκράτειρας Ελισάβετ, 1903

Γιορτή στο Γαστούρι Κέρκυρας, 1903

Όλυμπος, το «ΠΑΝΘΕΟΝ», 1914

Όλυμπος, καταυλισμός κτηνοτροφών, 1914

Κοκκινόπηλος, Ελασσόνα, 1913

Βοσκοί στην κορυφή του Παρνασσού, 1903



Αμοργός, γυναίκες, 1911




Μύλος στην Μαρώνεια, 1911 

Ίος, στον τάφο του Ομήρου 1918

Έδεσσα, 1908

Κλεισούρα Καστοριάς, εσωτερικό αρχοντικού, 1911

Μακεδονία, λίχνισμα, 1911

Μακεδονία, φρουρός σε φυλάκιο, 1913

Άνδρες και σκυλιά στο δρόμο Πρέβεζας Ιωαννίνων, 1913

Δελβινάκι Ιωαννίνων, πρόκριτοι, 1913

Καβαλάρι Ζαγορίου, παλικάρι, 1913

Μετσοβο,1913

Μέτσοβο, στη βρύση, 1913

Μπάγια ( Κήποι) Ζαγορίου, γυναίκα, 1913

Κόνιτσα, Μεσογέφυρα, 1913

Μεσογέφυρα Κόνιτσας, χωρικοί 1913

Ιωάννινα, η λίμνη με το κάστρο, 1913

Το γεφύρι της Άρτας, 1913

Πάργα, 1913

Παραμυθιά, κρεοπωλεία, 1913

Παραμυθιά, 1913

Παραμυθιά, οικία Ρίγκα, 1913

Καστρί Πρεβέζης, Ιερέας στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο εκκλησιά, 1913

Φιλιάτες, εξοχή, 1913

'

πόλαυση.





































Παρθενώνας, 1908 




Πρόβατα κάτω από την Ακρόπολη, 1903



Άποψη της Ακρόπολης από το Θησειο,1920























Αθήνα, οδός Αθηνάς, 1920 

Αθήνα, οδός Ερμού 1920

Αθήνα, Πλάκα, 1920
Κηφισιά, 1920

Ανδρίτσαινα, αγορά, 1903

Ανδρίτσαινα, εσωτερικό σπιτιού, 1903

Άνδρες στο δρόμο της Ανδρίτσαινας 1903

Κρήτη, Ομαλός, 1911 




















Κρήτη, εσωτερικό σπιτιού, 1911 



















Κρήτη, οι αδελφοί Μάντακα στο χωριό Λάκκοι 1911 

















Κρήτη, εσωτερικό σπιτιού στο χωριό Λάκκοι, 1911


















Το μάζεμα της ελιάς στη Πρέβελη Κρήτης, 1911






















Κρήτη, προαύλιο σπιτιού, 1919

Μετέωρα, το μαγκάνι, 1908

Μετέωρα, ανάβαση του FRED BOISSONNAS με το καλάθι, 1908

Ζεμενό Κορινθίας, οικογένεια ιερωμένου 1903 























Ζεμενό Κορινθίας, ο Fred και ο Daniel τσουγκρίζουν τα ποτήρια με τους οδηγούς των ζώων τους, 1903

Οικογένεια στο Ζεμενό Κορινθίας, 1903 



















Ζεμενό Κορινθίας, η οικογένεια του ιερέα 1913



Ακράτα, αυλές 1903





Λαγκάδια Αρκαδίας, 1903

Άθως, η μονή μεγίστης Λαύρας, 1929

Άθως, μονή Βατοπαιδίου, 1929

Οδοιπορικό στον Άθω, 1928-1930

Οδοιπορικό στον Άθω, 1928-1930

Κερκυραίες στην έξοχη, 1903 

Γαστούρι Κέρκυρας, στην πηγή της αυτοκράτειρας Ελισάβετ, 1903

Γιορτή στο Γαστούρι Κέρκυρας, 1903

Όλυμπος, το «ΠΑΝΘΕΟΝ», 1914

Όλυμπος, καταυλισμός κτηνοτροφών, 1914

Κοκκινόπηλος, Ελασσόνα, 1913

Βοσκοί στην κορυφή του Παρνασσού, 1903



Αμοργός, γυναίκες, 1911




Μύλος στην Μαρώνεια, 1911 

Ίος, στον τάφο του Ομήρου 1918

Έδεσσα, 1908

Κλεισούρα Καστοριάς, εσωτερικό αρχοντικού, 1911

Μακεδονία, λίχνισμα, 1911

Μακεδονία, φρουρός σε φυλάκιο, 1913

Άνδρες και σκυλιά στο δρόμο Πρέβεζας Ιωαννίνων, 1913

Δελβινάκι Ιωαννίνων, πρόκριτοι, 1913

Καβαλάρι Ζαγορίου, παλικάρι, 1913

Μετσοβο,1913

Μέτσοβο, στη βρύση, 1913

Μπάγια ( Κήποι) Ζαγορίου, γυναίκα, 1913

Κόνιτσα, Μεσογέφυρα, 1913

Μεσογέφυρα Κόνιτσας, χωρικοί 1913

Ιωάννινα, η λίμνη με το κάστρο, 1913

Το γεφύρι της Άρτας, 1913

Πάργα, 1913

Παραμυθιά, κρεοπωλεία, 1913

Παραμυθιά, 1913

Παραμυθιά, οικία Ρίγκα, 1913

Καστρί Πρεβέζης, Ιερέας στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο εκκλησιά, 1913

Φιλιάτες, εξοχή, 1913