Συνεχίζεται η προσπάθεια για ταυτοποίηση των Ελλήνων πεσόντων στην Αλβανία

Σε κλίμα συγκίνησης συνεχίζονται στην Αλβανία οι εργασίες αναζήτησης και εκταφής των Ελλήνων Πεσόντων στον Ελληνο - Ιταλικό πόλεμο,δηλαδή περίπου 8.000 άνθρωποι.Μετά το ρεπορτάζ της ΕΡΤ3 την ημέρα που άρχισαν οι προσπάθειες,δεκάδες συγγενείς των στρατιωτών τηλεφώνησαν στην ΕΡΤ3 για να μάθουν πώς θα βρουν τους δικούς τους ανθρώπους.Εδώ και τρεις εβδομάδες,το Γενικό Επιτελείο Στρατού,ανακοίνωσε ότι έχουν ανοίξει δεκάδες κέντρα όπου οι συγγενείς μπορούν να δώσουν αίμα για την διαδικασία ταυτοποίησης των εντοπιζόμενων οστών μέσω DNA.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΡΚΟΥ

Στη 16η θέση στον κόσμο οι κλασικές σπουδές του ΑΠΘ - Në vend të 16-të në botë studimet klasike në Universitetin Aristoteli në Thessaloniki!

Στη 16η θέση σε παγκόσμιο επίπεδο στο πεδίο των Κλασικών Σπουδών κατατάσσεται το ΑΠΘ, σύμφωνα με τη διεθνή κατάταξη της QS (QS World University Rankings) για το 2018 Όπως επισημαίνεται σε ανακοίνωση του ιδρύματος, στο πεδίο της Αρχαιολογίας, το ΑΠΘ συνεχίζει να κατατάσσεται στις υψηλότατες θέσεις 51-100. Στις πιο σημαντικές επιδόσεις του ΑΠΘ συμπεριλαμβάνονται ακόμη: θέσεις 101-150 στα πεδία των Πολιτικών Μηχανικών και των Περιβαλλοντικών Επιστημών, θέσεις 151-200 στα πεδία της Αρχιτεκτονικής, των Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, της Γεωπονίας και της Δασολογίας. Σε σχέση με τα προηγούμενα έτη, σύμφωνα με την QS, παρατηρείται μία σημαντική βελτίωση των επιδόσεων του ΑΠΘ. Το 2018 το ΑΠΘ εμφανίζεται σε 20 επιστημονικά πεδία της κατάταξης και συγκαταλέγεται σε 2 μεταξύ των 100 κορυφαίων πανεπιστημίων παγκοσμίως και σε 7 από αυτά μεταξύ των 200 κορυφαίων. Συγκεκριμένα, σε σχέση με το 2017, υπήρξε άνοδος σε 10 επιστημονικά πεδία και ευρύτερες επιστημονικές περιοχές, 13 παρέμειναν σταθερά, ενώ 3 υποχώρησαν ελαφρώς. Τέλος, το ΑΠΘ κατετάγη το πρώτο μεταξύ των ελληνικών ΑΕΙ σε 9 επιστημονικά πεδία: Κλασικές Σπουδές, Αρχαιολογία, Ιατρική, Νομική, Γεωπονία και Δασολογία, Χημεία, Περιβαλλοντικές Επιστήμες, Αγγλική Γλώσσα και Λογοτεχνία και Επιστήμες της Παιδαγωγικής Σύμφωνα με την QS, η οποία το 2018 αξιολόγησε περισσότερα από 4.500 πανεπιστήμια, οι επιστήμες Μηχανικών και Τεχνολογιών αναδείχθηκαν ως το κορυφαίο ευρύ επιστημονικό πεδίο (broad subject area) του ΑΠΘ (θέση 222.)

Në vend të 16-të  në nivel botëror në fushën e Studimeve Klasike rënditet Universiteti Aristoteli i Thessalonikit, sipas rënditjes ndërkombëtare QS (QS World University Rankings) për vitin 2018 Ashtu siç thuhet dhe në deklaratën e institucionit në fushën e Arkeologjisë, UATh vazhdon që të jetë në vendet më të larta 51-100. Arritjet më të mira ky universitet i ka : vendi 101-150 në fushën e Inxhinierëve Mekanikë dhe të Shkencave të Ambientit, vendi 151-200 në fushën e Arkitekturës, të Inxhinierisë Elektrike, të Agronomisë dhe Inxhinier Pyjesh. Në lidhje me vitet e kaluara, sipas QS, vërehet një përmirësim i dukshëm  i UATh . Më 2018 UATh shfaqet në 20 fusha shkencore të rënditje dhe ndodhet nga vendi i 2-të deri në i 100-të ndër të gjithë universitetet e botës dhe në 7 prej tyre në 200 më të mirët. Konkretisht duke krahasuar me vitin 2017, ka një rritje në 10 fusha shkencore dhe në zona të gjëra studimi, 13 mbetën stabël, ndërsa 3 u tërhoqën lehtësisht. UATh i rëndit i pari ndër univeristetet shtetërore të Greqisë në 9 fusha shkencore: Studime Klasike, Arkeologji, Mjekësi, Juridikë, Agronomi, Kimi, Shkencat e Ambientit, Gjuhë Angleze dhe Letërsi, Shkencat e Pedagogjisë. Sipas QS, e cila më 2018 vlerësoi më shumë se 4500 universitete, shkencat e Inxhinierisë dhe Teknologjisë ishin ato që u rënditën si fushat shkencore me nivelin më të lartë   πεδίο (broad subject area) të U A Th (vendi i 222)

Ο εθνικισμός, ως μανδύας των αδιέξοδων προβλημάτων της Αλβανίας

Πολλά είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Αλβανία. Ανάμεσά τους η διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα. Δύο προβλήματα που αποτελούν  δύο  από τους κυριότερους όρους που πρέπει να πληροί η χώρα για την ενταξιακή της πορεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δύο προβλήματα που είναι, όμως, πολύ δύσκολο να υλοποιηθούν, σ’ ένα διάστημα που σ’ αυτά είναι μπλεγμένοι Γραμματείς  και Φαρισαίοι: δικαιοσύνη, αστυνομία, πολιτικοί, κυβερνόντες.

Προσπαθούν να βρουν κάποια χαλάρωση και ιδίως  κάποια διέξοδο στο εσωτερικό της χώρας, γιατί όχι και στο εξωτερικό, με τον μανδύα του εθνικισμού. Όπως ο αλήστου μνήμης Ενβέρ, που την κάθε αποτυχία της πολιτικής του διακυβέρνησης και της ασφυκτικής δικτατορίας που είχε επιβάλλει, την κάλυπτε με τον εσωτερικό και εξωτερικό εχθρό που προσπαθούσαν να ιριδίσουν και να γκρεμίσουν την σοσιαλιστική δημοκρατία.

Κυβερνώντες, πρόεδροι κομμάτων, αντιπολίτευση,  μέχρι και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, προσπαθούν ν’ αποσπάσουν την προσοχή των απλών πολιτών από την άθλια κατάσταση της χώρας και τα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζει, με τον εθνικισμό.   Η προσοχή του κόσμου ν’ αποσπαστεί από το οργανωμένο έγκλημα, τη διαφθορά, τα ναρκωτικά, την ανεργία και τα τόσα άλλα προβλήματα, και να επικεντρωθεί στην υπογραφή της συμφωνίας των θαλάσσιων υδάτων, στην έναρξη των εργασιών για την εύρεση και εκταφή των Ελλήνων πεσόντων, στην κάθαρση των βιβλίων της Ιστορίας και Γεωγραφίας από τις εθνικιστικές εξάρσεις,  στην μη αναγνώριση και διαπραγμάτευση του τσάμικου προβλήματος…

Το παραλήρημα του εθνικισμού φέρνει ψήφους, κύρος, επευφημίες και ζητωκραυγές. Αυτά θέλουν κι αυτά επιδιώκουν οι πολιτικάντηδες. Κι αυτό  πράττουν.

Έδωσε την υπηκοότητα στον Αρχιεπίσκοπο  Αναστάσιο ο Αλβανός Πρόεδρος της Δημοκρατίας, τον επευφήμησε η Ελληνική Κυβέρνηση (λες και έκανε μεγάλο θαύμα), κατακρεουργήθηκε από τους εθνικιστές και τα όργανά τους. Έπρεπε να συμμαζεύσει  τις ψήφους για το δικό του κόμμα, να υψώσει και την υπόληψή του. Και το μέσο, για να ικανοποιήσει το ρεύμα των εθνικιστών, το βρήκε. Δεν επικυρώνει μια συμφωνία που ήρθε σαν αποτέλεσμα παραχωρήσεων από ελληνικής πλευράς. Χειροκροτήθηκε. Έφερε όμως πίσω την ίδια του τη χώρα.

Υπογράφοντας την συμφωνία για τα νεκροταφεία των Ελλήνων πεσόντων του ’40-41  και των σχολικών εγχειριδίων, ο Αλβανός Πρωθυπουργός, έπρεπε να «ξανακερδίσει» το χαμένο έδαφος. Κι αυτό με το εθνικιστικό παραλήρημα του ενιαίου πρόεδρου με το Κόσσοβο, που σημαίνει μια ενωμένη μεγάλη Αλβανία, πράγμα που έφερε την αντίδραση και της ίδιας της Ευρώπης.

Όλα τα αλβανικά μέσα ενημέρωσης, όλα τα τηλεοπτικά δίκτυα, ακόμα και τα καλλιτεχνικά σόου, θα επευφημήσουν  τις καλές δικές τους πράξεις και θα κατηγορήσουν, μέχρι να βλαστημήσουν τις ανορθόδοξες πράξεις των Ελλήνων. Χαρακτηρίζουν τους Τσάμηδες ως αδικημένους ήρωες που πρέπει να τους ανεγερθεί μνημείο  και ν’ αναγνωριστεί η «σφαγή» τους ως γενοκτονία, ενώ για τους Έλληνες φαντάρους, ως κατακτητές, να πάρουν τα οστά τους και να τα πηγαίνουν στους δικούς τους να τα ενταφιάσουν στην Ελλάδα.

Με έναν τέτοιο ακραίο εθνικισμό και μίσος κατά της γείτονας Ελλάδος, που πάντα έχει βοηθήσει και συμπαρασταθεί στη χώρα των αετών, δύσκολα να επικυρωθούν οι άνωθεν συμφωνίες και μόνον κακό θα φέρουν στη χώρα, τώρα που τείνετε χέρι βοήθειας για έναν νέο προσανατολισμό.

Μάλλον και το μήνυμα του Επιτετραμμένου της Ε. Ένωσης για την διεύρυνση κ. Junker, κατά την επίσκεψή του στα Τίρανα, ήταν σαφές: Βρείτε τα με την Ελλάδα.

(από συνεργάτη της ΣΦΕΒΑ στη Β. Ήπειρο)

Το νόμιμο είναι και ηθικό;- E ligjshmja a është dhe e moralshme?

Δημήτριος Γαρούφας
Δικηγόρος-πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
Dhimitër Garufa-
 Avokat- ish president i Dhomës së Avokatisë së Thessalonikit

Ο Θουκυδίδης στην ιστορία του διασώζει τον επιτάφιο λόγο του Περικλέους που μεταξύ άλλων έλεγε (μετ. Ε.Βενιζέλου): "Εις τον δημόσιον μας βίον, απογεύγομεν την παρανομίαν, από ευλάβειαν προ πάντων προς τας επιταγάς των εκάστοτε αρχόντων και των νόμων, εκείνων ιδίως εξ΄αυτών, όσοι έχουν τεθεί είτε προς υπεράσπισιν των αδικουμένων, είτε μολονότι άγραφοι, φέρουν αναμφισβήτητο όνειδος εις τους παραβάτας των.." ...Αλλά και ο Τζών Κέννεντυ πριν εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ στο βιβλίο του "Σκιαγραφία των γενναίων" στο οποίο βιογραφεί 8 Αμερικανούς πολιτικούς, που είχαν το θάρρος να πάνε κόντρα στο κόμμα τους και την κοινή γνώμη υπηρετώντας το δημόσιο συμφέρον, έγραφε: "Στα ιδιωτικά επαγγέλματα το άτομο έχει το δικαίωμα να προωθεί τα ατομικά του συμφέροντα μέσα στο πλαίσιο του νόμου, για να φτάσει στην καθολική επιτυχία. Αλλά στο δημόσιο βίο απαιτούμε από το άτομο να θυσιάζει τα ατομικά του συμφέροντα για το γενικότερο καλό.." Τα γράφω αυτά με αφορμή την συζήτηση που γίνεται πάλι αυτές τις μέρες για το "νόμιμο" και το "ηθικό" μετά από την αποκάλυψη ότι εξωκοινοβουλευτικοί υπουργοί έπαιρναν επίδομα ενοικίου... Βλέπουμε ότι η διάκριση του νομίμου από το ηθικό γινόταν από την αρχαιότητα κι΄ότι διαχρονικά είναι καθιερωμένο ότι αυτός που θέλει να εκπροσωπεί τους πολίτες πέρα από τους νόμους που ισχύουν για όλους τους πολίτες αυτόν θα τον δεσμεύουν και κάποιοι άλλοι ηθικοί κανόνες... δηλαδή αυτό που κάνει πρέπει εκτός από νόμιμο να είναι και ηθικό... και τέλος οι εκπρόσωποί μας να θυμούνται τον Αριστοτέλη που έλεγε ότι "οι πολλοί των πολιτικών ουκ αληθώς τυγχάνουσι της προσηγορίας. Ου γάρ εισί πολιτικοί κατά την αλήθεια, ο μεν γάρ πολιτικός των καλών έστι πράξεων προαιρετικός αυτών χάριν, οι δε πολλοί χρημάτων και πλεονεξίας ένεκεν άπτονται του ζην ούτως" (Ηθικά Ευδήμεια,1216α,23-27). Δηλαδή κατά τον Αριστοτέλη οι περισσότεροι πολιτικοί κακώς ονομάζονται πολιτικοί γιατί ο πολιτικός είναι αυτός που επιλέγει να κάνει καλές πράξεις για τις ίδιες τις πράξεις ενώ οι πολλοί επιλέγουν αυτή την ενασχόληση από πλεονεξία για χρήματα... θυμίζοντάς μας από τα βάθη της ιστορίας ότι ευθύνη των πολιτικών είναι η εφαρμογή των αρχών... κι΄ότι ακόμα "και τοις νόμοις και τη άλλη οικονομία ούτω τετάχθαι ώστε μη είναι τας αρχάς κερδαίνειν.."(Πολ.1308b,32-34) Δηλαδή οι νόμοι και οι θεσμοί να είναι τέτοιοι που να μην επιτρέπουν τον πλουτισμό στους ασκούντες εξουσία... πηγή

Tukididi në historinë e shkruar nga ai, ka ruajtur një pjesë të fjalën e përmbivarrshme të Perikliut ku ndër të tjera thoshte: “Në jetën tonë publike, iu shmangëm jashtligjshmërisë, kryesisht për shkak  të respektit ndaj urdhëresave të udhëheqësve dhe të ligjeve, të atyre sidomos, që janë vendosur për mbrojtjen e të personave që kanë pësuar padrejtësi, që mgjth se janë të pashkruar, sjellin një ndëshkim në shkelësit e tyre...” Por dhe Xhon Kenedi para se të zgjidhej president i USA në librin e tij “Siluetë e trimave” në të cilën shkruan biografinë e tetë politikanëve amerikanë, që kishin kurajon të shkojnë kundër partisë së tyre dhe opinionit publik me qëllim t’i shërbenin interesit publik, shkruante: “Në profesionet private, personi ka të drejtë të promovojë interesat e tij personale brenda kontekstit ligjor, që të arrijë në suksesin e plotë. Por në jetën publike, kërkojmë nga personi që të sakrifikojë interesat e tij personale për të mirën e përgjithshme.....” I shkruaj këto duke marrë shkasë nga biseda zhvillohet këto ditë për “të ligjshmen” dhe të “moralshme” pas zbulimit që u bë në lidhje me ministra që nuk janë pjesë e parlamentit dhe përfitonin nga bonusi që parashikon ligji në lidhje me qiranë.... Shikojmë që dallimi i të ligjshme nga e moralshmja bëhej që nga lashtësi dhe diakronikisht është e caktuar që ai që do që të përfaqësojë qytetarët përtej ligjeve që janë në fuqi për të gjithë qytetarët atë e detyrojnë dhe disa ligje dhe rregulla moralë... dmth ajo që bën, përveç se është e ligjshme duhet të jetë dhe e moralshme... dhe në fund përfaqësuesit tonë duhet të kujtojnë Aristotelin që thoshte se “shumica e politikanëve nuk vlerësohen me të vërtetë nga të gjithë. Sepse nuk janë politikanë me të vërtetë, ai që është politikan i mirë është për shkak të veprave të mira dhe i bën sepse kështu zgjedh,  ndërsa shumica tërhiqen nga paratë dhe jetojnë për të ardhura sa më të shumta” (Ηθικά Ευδήμεια,1216α,23-27). Dmth sipas Aristotelit shumica e politikanëve më kot quhen të tillë pasi politikan është ai që zgjedh që të bëjë vepra të mira për vetë veprat e mira ndërsa më të shumtit e zgjedhin këtë për profesion për shak të lakmisë për para .... duke na kujtuar nga thellësia e historisë që përgjegjësi e politikanëve është aplikimi i principeve... dhe se gjithashtu ligjet dhe institucionet të jenë të tilla që të mos lejojnë pasurimin e atyre sa kanë në dorë pushtet.....

Κονίτσης Ανδρέας: ΝΤΡΟΠΗ - Η «μυστική» διπλωματία της Ελληνικής Κυβέρνησης εξισώνει το υπαρκτό Βορειοηπειρωτικό ζήτημα με το ανύπαρκτο «Τσάμικο»

Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καί Κονίτσηςκ. ΑΝΔΡΕΑΣ ἔκανε τίς ἀκόλουθες δηλώσεις:

«Οἱ εἰδήσεις πού ἔρχονται ἀπό τόν χῶρο τῆς Βορείου Ηπείρου εἶναι ἰδιαίτερα ἀνησυχητικές. Ἀκούγεται μετ’ ἐπιτάσεως, ὅτι γίνονται συζητήσεις ἀνάμεσα στήν Ἑλληνική καί τήν Ἀλβανική Κυβέρνηση, προκειμένου ἡ γειτονική χώρα νά ἐνταχθῇ στήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση.

Ἀλλά οἱ συζητήσεις αὐτές:

1) Εἶναι ἐντελῶς μυστικές καί, τό χειρότερο, γίνονται ἐν ἀγνοίᾳ τῶν Βορειοηπειρωτῶν. Ἄν, ὅμως, οἱ Βορειοηπειρῶτες δέν γνωρίζουν «τί τέξεται ἡ ἐπιοῦσα», τότε πῶς εἶναι δυνατόν νά διεξάγωνται διαπραγματεύσεις ἐρήμην τῶν γηγενῶν κατοίκων τῆς προαιωνίως Ἑλληνικῆς Βορείου Ἠπείρου; Ρωτᾶμε, γιατί κάποια ἡμερήσια ἐπαρχιακή ἐφημερίδα δημοσίευσε τήν εἴδηση (χωρίς νά ὑπάρξῃ διάψευση) ὅτι Ἑλλάδα καί Ἀλβανία ἔχουν συμφωνήσει ἡ μέν δεύτερη νά δεχθῇ νά μήν κάνη λόγο γιά τούς «Τσάμηδες», ἡ πρώτη δέ νά μήν ἀναφέρῃ ὡς ὑπαρκτό τό θέμα καί τό ὄνομα Βόρειος Ἤπειρος!

Ἀλλ’ ἐάν τά παραπάνω ἀληθεύουν, τότε – τό λέω ξεκάθαρα – ἔχουμε ἐθνική προδοσία, ἀφοῦ ξεπουλιέται ἡ Βόρειος Ἤπειρος, ὅταν οἱ Ἕλληνες κάτοικοί της βρίσκωνται στό σκοτάδι τῆς ἀγνοίας γιά τό τί «μαγειρεύεται» εἰς βάρος τους. Ἀντί τό Βορειοηπειρωτικό νά εἶναι πρῶτο θέμα στίς συζητήσεις μεταξύ Ἑλλάδος καί Ἀλβανίας, βρίσκεται τελευταῖο (ἄν εἶναι καί τελευταῖο) ἐπειδή ἔτσι θέλουν οἱ Βρυξέλλες καί ἡ Ἀμερική. Τό λιγώτερο πού μπορεῖ κανείς νά πῇ γιά τήν, οὐσιαστικά ἀνύπαρκτη, ἐξωτερική ἑλληνική «πολιτική» εἶναι ἡ λέξη: ΝΤΡΟΠΗ.

2) Ἐξισώνουν τό ὑπαρκτό Βορειοηπειρωτικό ζήτημα, μέ τό ἀνύπαρκτο «Τσάμικο». Ἡ Βόρειος Ἤπειρος εἶναι τμῆμα τῆς ἐλεύθερης Ἠπείρου (ἄρα τῆς ἑνιαίας Ἠπείρου). Καί τό 1914 κατωχυρώθηκε ἡ Αὐτονομία της μέ τό «Πρωτόκολλο τῆς Κερκύρας» (17.5.1914), ἀφοῦ εἶχε προηγηθῆ, μέ λαμπρή μάλιστα ἐπιτυχία, ὁ ἔνοπλος ἀγῶνας τῶν Βορειοηπειρωτῶν. Σημειώνουμε, ὅτι τό «Πρωτόκολλο τῆς Κερκύρας» τό ἔχει συνυπογράψει καί ἡ Ἀλβανία. Ἑπομένως, εἴτε τό θέλει εἴτε δέν τό θέλει ἡ Ἀλβανία, τό Βορειοηπειρωτικό εἶναι γιά τήν Ἑλλάδα ζήτημα ἀπολύτως ὑπαρκτό.

Ἀντίθετα, τό «Τσάμικο» δέν ὑπάρχει γιά τήν Ἑλλάδα, ὅπως, ἄλλωστε, ἔχουν διακηρύξει ὅλες οἱ μέχρι τώρα Ἑλληνικές κυβερνήσεις. Διότι, οἱ «Τσάμηδες», ὡς σύμμαχοι πρῶτα τῶν Ἰταλῶν κι’ ὕστερα τῶν Γερμανῶν εἰσβολέων, διέπραξαν ἀνήκουστα ἐγκλήματα εἰς βάρος τῶν Ἑλλήνων τῆς Θεσπρωτίας. Μετά δέ τό τέλος τοῦ πολέμου, καταδικάστηκαν, ἐρήμην, ἀπό τό στρατοδικεῖο τῶν Ἰωαννίνων. Συνεπῶς, γιά τήν Ἑλλάδα δέν ὑπάρχει – τό ξανατονίζω, δέν υπάρχει – «Τσάμικο ζήτημα».

3) Ἄν, ὅμως, ἡ Ἑλλάδα δέν σταθῇ στό ὕψος τῶν περιστάσεων καί δέν ἀντιτάξῃ τά ἐθνικά της δίκαια γιά τήν βασανισμένη καί χιλιοπροδομένη Βόρειο Ἤπειρο, ἀπέναντι στίς πανάθλιες μεθοδεύσεις τῶν «μεγάλων» αὐτοῦ τοῦ κόσμου, ἀλλά καί στήν πονηριά τῶν Ἀλβανῶν, πού ὁλόκληρες δεκαετίες μέχρι σήμερα ἔχουν ἀφάνταστα τυραννήσει τούς Βορειοηπειρῶτες, θά εἶναι ἀνάξια τῶν γενναίων παιδιῶν της, πού γιά τήν Γῆ τοῦ Πύρρου πολέμησαν νικηφόρα καί πολλά ἔπεσαν στά πεδία τῶν μαχῶν ὑπέρ Πίστεως καί Πατρίδος!

Ἡ Κυβέρνηση, ἀφήνοντας κατά μέρος τήν δῆθεν «μυστική» διπλωματία, ὀφείλει νά ἐνημερώσῃ πάραυτα, πρῶτα τούς Βορειοηπειρῶτες κι’ ὕστερα ὁλόκληρο τόν Ἑλληνικό Λαό γιά τίς ἐξελίξεις, ὥστε ὅλοι ν’ ἀναλάβουμε τίς εὐθύνες μας. Κι’ ἄς γνωρίζῃ καλά, ὅτι δέν θά ἀνεχθῇ μιά ἀκόμη «χαμένη» πατρίδα, ὁ ὑπερήφανος ἐθνικά Ἑλληνισμός».

Πηγή: Himara.gr | Ειδήσεις απ' την Βόρειο Ήπειρο

(Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως)
Πηγή: Himara.gr | Ειδήσεις απ' την Βόρειο Ήπειρο

Η ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΑΠΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙ «ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ»

 









 Δημήτρης Γαρούφας

Η Ελλάδα έχασε την ιστορική ευκαιρία να λειτουργήσει ως περιφερειακή δύναμη ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή

Από τον
Δημήτρη Γαρούφα*

Αφορμή για το σημερινό άρθρο ήταν η επίσκεψη στο γραφείο μου πανεπιστημιακού από την Κορυτσά, ο οποίος -μεταξύ άλλων-, με παράπονο, μου ανέφερε ότι στην Αλβανία ιδρύθηκαν δύο ελληνικά σχολεία, ένα στα Τίρανα κι ένα στην Κορυτσά, αλλά η Τουρκία έχει ιδρύσει περισσότερα, και μάλιστα με κάποιες παροχές προσελκύει και παιδιά χριστιανών για να φοιτούν στα τουρκικά σχολεία…

Με αφορμή αυτή την επίσκεψη, θυμήθηκα ότι το 1994 (νέος δικηγόρος τότε, πρωτοεκλεγείς στο Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης το 1993) ήμουν πρόεδρος της Επιτροπής Εθνικών Θεμάτων του ΔΣΘ και με εισήγησή μας ο σύλλογος διοργάνωσε, την άνοιξη του 1994, ένα διήμερο συνέδριο με θέμα «Ο Ελληνισμός σήμερα στα Βαλκάνια και στις παρευξείνιες χώρες», του οποίου είχα την εποπτεία.

Καλέσαμε τους ηγέτες των ελληνικής καταγωγής πληθυσμών από αυτές τις χώρες, οι οποίοι παρουσίασαν καθένας για τη χώρα του στοιχεία παρουσίας Ελληνισμού, υπάρχουσα υποδομή, προβλήματα και προοπτικές. Τα συμπεράσματα υποβλήθηκαν στους αρμόδιους φορείς και, απ’ ό,τι θυμάμαι, όλοι οι εκπρόσωποι τόνιζαν την αναγκαιότητα ίδρυσης φροντιστηρίων ελληνικής γλώσσας και τμημάτων διδασκαλίας της σε πανεπιστήμια, γιατί σε όλες τις χώρες υπήρχε ενδιαφέρον για εκμάθησή της.

Το ενδιαφέρον έγινε πιο έντονο με την ίδρυση και λειτουργία ελληνικών επιχειρήσεων σε αυτές τις χώρες (μεταξύ αυτών, τράπεζες κ.λπ.), οι οποίες στις προσλήψεις προσωπικού σε κάποιους τομείς αναζητούσαν συνήθως στελέχη που μιλούσαν και ελληνικά. Χαρακτηριστικό του ενδιαφέροντος είναι ότι το Πανεπιστήμιο Σόφιας, όπου ιδρύθηκε το 1993 Τμήμα Νεοελληνικής Φιλολογίας στο οποίο εισάγονταν κάθε χρόνο 25 άτομα, έφτασε να έχει, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το 1996 2.055 υποψηφίους, το 1999 2.385, το 2002 2.682 - πολύ περισσότερους από τους υποψηφίους για το Τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας!

Γι’ αυτό, άλλωστε, την ίδια εποχή ιδρύθηκαν τρία φροντιστήρια ελληνικής γλώσσας στο Μοναστήρι των Σκοπίων, αλλά και φροντιστήρια σε πόλεις της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας κ.λπ., όπου ιδρύθηκαν επίσης σύλλογοι Ελλήνων. Σε όλες αυτές τις χώρες τα υπολείμματα του ακμάζοντος έως τις αρχές του 20ού αιώνα Ελληνισμού στα Βαλκάνια διέπρεπαν και προσπαθούσαν να λειτουργούν ως γέφυρα φιλίας ανάμεσα στις χώρες που ζούσαν και στην προγονική πατρίδα Ελλάδα. Δυστυχώς, δεν αξιοποιήσαμε αυτό το ενδιαφέρον εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας που παρατηρήθηκε σε όλες τις βαλκανικές χώρες ελλείψει οράματος από αυτούς που άσκησαν εξουσία… Γιατί, αν υπήρχε όραμα, η σημαντική οικονομική παρουσία μας στα Βαλκάνια έπρεπε να συνοδεύεται και από την αντίστοιχη πολιτιστική, για να έχει μακροχρόνια αποτελέσματα. Αν υπήρχε όραμα, θα έπρεπε να βοηθήσουμε τις γειτονικές χώρες να αποκτήσουν σύγχρονους δημοκρατικούς θεσμούς, θα έπρεπε ακόμη να προβάλουμε την ευρωπαϊκή προοπτική της περιοχής και την ανάγκη ύπαρξης κλίματος φιλίας και συνεργασίας, και θα έπρεπε εμείς να είμαστε ο αναμφισβήτητος εκπρόσωπος της Ε.Ε. στην περιοχή.

Βεβαίως, έγιναν κάποιες προσπάθειες από φορείς της Θεσσαλονίκης για προβολή του ελληνικού πολιτισμού και στήριξη της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας (ενδεικτικά αναφέρω την Επιτροπή Διάδοσης Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού, που είχε ιδρύσει το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας το 1995 και έως το 2005 διοργάνωνε σεμινάρια για την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό σε εκπαιδευτικούς από αυτές τις χώρες), και σημαντική είναι η συνεχιζόμενη δράση του Ιδρύματος Mελετών Xερσονήσου του Aίμου (ΙΜΧΑ) σε αυτόν τον τομέα, καθώς και κάποιων άλλων φορέων, αλλά όλα αυτά ήταν και είναι αποσπασματικά… Ελειπαν ο κεντρικός προγραμματισμός, το όραμα και η στρατηγική, και γι’ αυτό δεν αξιοποιήσαμε την ιστορική ευκαιρία που οι γεωπολιτικές εξελίξεις δημιούργησαν για τον Ελληνισμό μετά το 1989.

Μάλιστα, μετά το 2010, με αφορμή την οικονομική κρίση, η Ελλάδα εγκαταλείπει και τα οικονομικά ερείσματα που δημιούργησε σε γειτονικές χώρες και, δυστυχώς, το κενό το καλύπτει η Τουρκία, η οποία ξοδεύει τεράστια ποσά ιδρύοντας σχολεία σε γειτονικές χώρες (ακόμη και στην Αλβανία), αναλαμβάνοντας μεγάλα έργα και δημιουργώντας ερείσματα ισχυρής επιρροής σε κάθε χώρα. Και, φυσικά, αυτή η επιρροή της δημιουργεί πολλαπλά προβλήματα για την Ελλάδα...

Με θλίψη τα γράφω αυτά, επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα, ως κράτος, με ευθύνη αυτών που άσκησαν εξουσία, όχι μόνο δεν αξιοποίησε την ιστορική ευκαιρία που οι γεωπολιτικές εξελίξεις δημιούργησαν γι’ αυτήν μετά το 1989 για να λειτουργήσει με βάση τις αρχές του οικουμενικού Ελληνισμού ως περιφερειακή δύναμη σταθερότητας και ειρήνης στην περιοχή, ως σημαιοφόρος της ευρωπαϊκής προοπτικής, αλλά τώρα αποσύρεται και εγκαταλείπει και τα οικονομικά ερείσματα που δημιούργησε, αφήνοντας κενό το οποίο καλύπτει η Τουρκία… Φοβάμαι ότι αυτή την ολιγωρία και τα λάθη θα τα πληρώσουν πολλαπλά η Ελλάδα και ο Ελληνισμός στο μέλλον.

*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης

http://www.dimokratianews.gr/ 

Παραλείψεις και ενέργειες για τους άταφους ήρωες του Έπους 1940-41

του Γεωργίου Ι. Σούρλα,
πρ. Υπουργού – Αντιπροέδρου της Βουλής

  Η έναρξη των διαδικασιών για την αναζήτηση και τον ενταφιασμό των πεσόντων, κατά το Έπος 1940-41 , στην Β. Ήπειρο δεν μας απαλλάσσει από τις ευθύνες για την μεγάλη αυτή εκκρεμότητα 78 χρόνων.

  Το μαρτύριο  των ηρώων δεν σταμάτησε με την τελευταία τους πνοή, αλλά συνεχίζεται 77 ολόκληρα χρονιά για τους 7.976 πεσόντες και επιβάλλεται να ασχοληθούμε με τα επιγενόμενα του Έπους.

  Αν επισκεφθείς τα πεδία των μαχών της βορείου Ηπείρου, βρίσκεσαι μπροστά σε διάσπαρτα οστά, προσωρινούς τάφους, ομαδικούς όπως αυτός στην Κλεισούρα, που άρχισε η εκταφή μετά την Συμφωνία Ελλάδος – Αλβανίας με 620 μαχητές, στην Πρεμετή με 1400 κα.  Εκ των πραγμάτων δημιουργούνται ερωτηματικά. Τι έγινε πριν και μετά τον πόλεμο, τι κάνουμε εμείς οι Αλβανοί, οι Ιταλοί; Πώς φθάσαμε σε μια κατάσταση πού χαρακτηρίζεται από έλλειψη σεβασμού στους νεκρούς, στερείται ανθρώπινης ευαισθησίας,  θρησκευτικού και πατριωτικού καθήκοντος.

Η ΑΝΑΛΓΗΤΗ  ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ

  Για τον εντοπισμό και προσωρινή ταφή των πεσόντων και την περισυλλογή των οστών ενδιαφέρθηκαν οι Βορειοηπειρώτες αμέσως μετά την αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων με κίνδυνο της ζωής τους, γιατί οι αλβανικές αρχές είχαν απαγορεύσει ρητά κάθε ανάλογη ενέργεια. Το σκληρό ολοκληρωτικό καθεστώς όχι μόνο δεν ενδιαφέρθηκε από στοιχειώδη ανθρώπινη ευαισθησία να περισυλλέξει τα οστά, αλλά τιμωρούσε όποιον αποπειράτο να αψηφήσει τις εντολές του.

  Δεν κατανόησαν ότι ο μοναδικός τρόπος για να εξιλεωθούν  για την στάση τους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και συγκεκριμένα έναντι των Ιταλών, ήταν να φροντίσουν τουλάχιστον τους νεκρούς του πολέμου. Δεν ήταν τόσο το γεγονός ότι είχαν υποδεχθεί με πανηγυρισμούς τους Ιταλούς (μικρή και εξαρτημένη χώρα άλλωστε χωρίς προγονικές παρακαταθήκες) – όσο το ότι συγκρότησαν ομάδες εθελοντών, που στάθηκαν στο πλευρό των ιταλικών δυνάμεων στις επιθέσεις του εναντίον του ελληνικού στρατού.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ

  Ενώ στο σχέδιο προετοιμασίας για την αναχαίτιση των ιταλικών δυνάμεων είχε προβλεφθεί ότι οι νεκροί θα ήταν πολλοί, δεν ελήφθησαν τα απαραίτητα μέτρα πριν τις επιχειρήσεις, αλλά ούτε και αργότερα εφαρμόστηκαν οι στρατιωτικοί κανονισμοί και οι διεθνείς υποχρεώσεις. Δεν είχε ληφθεί, για παράδειγμα, μέριμνα για τον εφοδιασμό των Ελλήνων στρατιωτών με μεταλλικές ταυτότητες, όπως έφεραν όλοι οι Ιταλοί, αλλά μόνο των Ελλήνων αξιωματικών, ένα μέτρο που θα διευκόλυνε την αναγνώριση ακόμη και σήμερα.

  Κατά τη διάρκεια του πολέμου δεν εφαρμόσθηκαν για την ταφή των νεκρών οι προβλέψεις των στρατιωτικών κανονισμών, έτσι ώστε να είναι εφικτή αργότερα η αναγνώριση των χώρων ταφής με τα στοιχεία του κάθε μαχητή κατά την εκταφή.

ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΙΤΑΛΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΣΥΛΛΟΓΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ

  Οι Ιταλοί, μετά τη σύμπτυξη του ελληνικού στρατού, τον Μάιο του 1941, όντας κυρίαρχοι στην Αλβανία, αφού συγκρότησαν ειδική μονάδα του Μηχανικού δυνάμεως 500 Ιταλών στρατιωτικών, 20 ιερέων και 1000 Αλβανών, προχώρησαν σε συστηματική έρευνα για τον εντοπισμό των νεκρών τους, που διήρκεσε έως τον Νοέμβριο του 1942. Κατασκεύασαν κατ' αρχήν νεκροταφεία, στα οποία συγκέντρωσαν Ιταλούς και όσους Έλληνες πεσόντες εύρισκαν κατά τη διάρκεια των ερευνών τους.
Στη συνέχεια οι Ιταλοί, από το 1960 έως το 1965, ύστερα από άδεια των αλβανικών αρχών, παρέλαβαν τα οστά των συγκεντρωμένων στα νεκροταφεία πεσόντων τους και τα μετέφεραν στην Ιταλία.

  Ο προσδιορισμός των νεκρών βασίστηκε, κυρίως, στις μεταλλικές ταυτότητες, που έφεραν, όμως, μόνο οι Ιταλοί στρατιώτες και οι Έλληνες αξιωματικοί. Τα οστά των Ελλήνων, που δεν αναγνωρίστηκαν, τοποθετήθηκαν σε ξύλινα κιβώτια, που έφεραν μεταλλική πινακίδα, που έγραφε «Άγνωστος Έλληνας πολεμιστής».

ΆΓΝΟΙΑ Η ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ

  Ένα έγγραφο του ΓΕΣ, αλλά και μαρτυρίες καθημερινές, επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι τη θέση της άγνοιας πήρε στη συνέχεια η αδιαφορία. Σε έγγραφο του 1ου Επιτελικού Γραφείου του ΓΕΣ, το υπ’ αριθ. Φ.485/20/49802/6-6-79 αναφέρεται: «Δεν είναι πρακτικώς δυνατόν σήμερον να ευρίσκονται άταφοι, έστω και λείψανα πεσόντων προς ανακομιδήν τούτων εις την Ελλάδα, λόγω του διαρρεύσαντος έκτοτε μακρού χρόνου».

  Αυτή ήταν η απάντηση σε επιστολή του Πανηπειρωτικού Συνδέσμου Εποποιίας Καλαμά - Καλπακίου - Αώου «Το Όχι 1940-41».

ΜΕΤΑ ΑΠΟ 60 ΧΡΟΝΙΑ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

  Το ελληνικό Κράτος ασχολήθηκε επισήμως, με την ανεύρεση πρόχειρων τάφων και την αναζήτηση άταφων οστών πεσόντων του ελληνικού στρατού στη Βόρειο Ήπειρο, για πρώτη φορά το 1990. Οι ενέργειες, όμως, δεν απέδωσαν, λόγω της αρνητικής στάσης της αλβανικής πλευράς.

  Το 1997 επιτεύχθηκε μία καταρχήν συμφωνία για την κατασκευή νεκροταφείων στην Κλεισούρα και την Κορυτσά και τη συντήρηση του υπάρχοντος στο Βουλιαράτι.

ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ

  Μετά από αυτές τις εξελίξεις το 2004, ξεκίνησε ένα οδοιπορικό καταγραφής στοιχείων, πληροφοριών, μαρτυριών και προσωπικών διαπιστώσεων στα πεδία των μαχών της Β. Ηπείρου.  Στοιχεία, που αποτυπώθηκαν σε δύο βιβλία, εργαλεία ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και παρεμβάσεων που παρουσιάστηκαν σε 80 και πλέον εκδηλώσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό. Ένας αγώνας 13 χρόνια, με ποικίλες αντιδράσεις και διακυμάνσεις, αλλά σταθερά προσηλωμένος στην επιδίωξη αποκατάστασης αυτής της εκκρεμότητας.

  Ήρθε η ώρα του τιμητικού ενταφιασμού, αλλά και η ώρα του καθήκοντος να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες τους για μια Ελλάδα ελεύθερη και περήφανη.


  Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Kontranews (18.2.2018).

Οι Αλβανοί ονομάζουν ‘ιλλυρικά’ ελληνικά αγάλματα!

«Δύο ιλλυρικά «ελληνικά» αγάλματα που βρέθηκαν στις 16 Αυγούστου 1972 στην ακτή της Καλαβρίας (Ιταλία)», γράφει το δημοσίευμα της Κυριακής 19 Φεβρουαρίου 2018

Με τίτλο «Δύο αγάλματα Ιλλυρικά «ελληνικά» βρέθηκαν στις 16 Αυγούστου 1972 στην Καλαβρία (Ιταλία)» το αλβανικό κείμενο αναφέρεται στην ανακάλυψη αρχαίων  ελληνικών αγαλμάτων στα ρηχά νερά των ακτών της νοτίου Ιταλίας.

«Εκείνη την εποχή κλονίσθηκε η παγκόσμια κοινή γνώμη από την ανακάλυψη των έργων αυτών, αλλά ποιοι ήταν εκείνοι που έκαναν τέτοια θαυμάσια έργα στην αρχαιότητα που και σήμερα προκαλούν τον θαυμασμό των επισκεπτών από όλον τον κόσμο;»

Η ανακάλυψη έγινε στη διάρκεια κατάδυσης στις ακτές της Ριάτσε στο Ρήγιο της Καλαβρίας  από τον Στέφεν Μαριοτίνι, σε βάθος περίπου 8 μέτρων. Εντοπίστηκε τότε ο αριστερός βραχίονας ενός χάλκινου αγάλματος.

Σε έρευνα λίγων ημερών βρέθηκε όχι μόνο ολόκληρο το άγαλμα του  εντοπισμένου βραχίονα αλλά βρέθηκε και ακόμη ένα.

 Ονόματα στα δύο αγάλματα που φιλοτεχνήθηκαν τον 5^οαιώνα π.Χ.,  δόθηκαν συμβολικά, «Ποσειδώνας του Αρτεμισίου» και «Ηνίοχος των Δελφών». 

Τα ευρήματα ήταν χάλκινα γλυπτά τα σπανιότερα του είδους τους σε όλο τον κόσμο, τα οποία κατασκεύασαν Ιλλυριοί καλλιτέχνες (Έλληνες) πριν από την εποχή μας  στην «Magno ilire» (ελληνική) κατά τον πέμπτο αιώνα π.Χ., λέει το αλβανικό κείμενο

(Το μπερδεμένο αυτό κείμενο που προσπαθεί να αναμείξει με γελοίο τρόπο τους Ιλλυριούς και την Ιλλυρία με τα ελληνικά αγάλματα της πάλαι ποτε  Μεγάλης Ελλάδας στη Νότιο Ιταλία που την αποκαλούν «Magnoilire» δηλαδή ‘Μεγάλη Ιλλυρία’!  είναι ενδεικτικό του αλβανικού εθνικισμού που διακατέχει την μετακομμουνιστική Αλβανία, που κάθε τι ελληνικό το ονομάζουν «Ιλλυρικό», όπως  κάνουν οι Σλάβοι των Σκοπίων που τα βαπτίζουν κάθε τι ελληνικό ως σλαβικό - ακόμη και τους Ολύμπιους θεούς - ως …προγόνους τους)

Πηγές: zgjohushqiptar.info, njekomb.com

 © mikres-ekdoseis- Γιῶργος  Ἐχέδωρος

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνον με αναφορά  της ενεργής ηλεκτρονικής διεύθυνσης  του ιστολογίου

παραγωγής- http://www. mikres-ekdoseis.gr

Οι Βλάχοι: Η καταγωγή, η γλώσσα, και η μακραίωνη ιστορία τους

Μιχάλης Στούκας

Είναι οι Βλάχοι λατινόφωνοι Έλληνες; - Τι αναφέρουν οι βυζαντινές πηγές; - Η γλώσσα των Βλάχων

Με ένα ακόμα…επίμαχο και πολυσυζητημένο θέμα θα ασχοληθούμε σήμερα. Με τους Βλάχους. Με την καταγωγή και την ιστορία τους. Τις αναφορές γι’ αυτούς σε βυζαντινές πηγές. Την προέλευση της ίδιας της λέξης «Βλάχος» αλλά και της λέξης «Αρμάνοι» με την οποία αυτοπροσδιορίζονται οι ίδιοι. Αλλά και την «πορεία» τους στο πέρασμα των αιώνων.

Ποιοι είναι οι Αρμάνοι – Βλάχοι;

Όπως γράφει ο πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Νικόλαος Μέρτζος, βλάχος κι ο ίδιος στην καταγωγή, στο βιβλίο του «Οι Αρμάνοι Βλάχοι», έκδ. της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Ανδρών Θεσσαλονίκης, 2010, «ο όρος Βλάχοι αποτελεί ετεροπροσδιορισμό. Έτσι ορίζονται από τρίτους όσοι αυτόχθονες αρχαίοι πληθυσμοί, προ πάντων ορεσίβιοι αλλά και αστοί, λατινοφώνησαν στην προφορική αποκλειστικά λαλιά τους επειδή υπηρέτησαν όλη τη ζωή τους ως στρατιώτες και αξιωματούχοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Ελλάδα και στον ευρύτερο χώρο της Βαλκανικής. Επί μακρούς αιώνες παρέμειναν επίμονα ενδογαμικοί, δηλαδή παντρεύονταν μονάχα μεταξύ τους, και, γι’ αυτό, διατήρησαν ανόθευτη τη γηγενή καταγωγή τους. Ανέκαθεν εμείς οι αποκαλούμενοι Βλάχοι αυτοπροσδιοριζόμαστε ως Αρμάνοι, δηλαδή Ρωμαίοι πολίτες της καθ’ ημάς Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που κατά τους τελευταίους αιώνες της επονομαζόταν και Ρωμανία. Ως Ρωμαίοι, άλλωστε, αυτοπροσδιορίζονται επί χίλια διακόσια και άνω χρόνια όλοι ανεξαιρέτως οι Έλληνες οι οποίοι ακόμη μέχρι σήμερα αυτοπροσδιορίζονται, επίσης, ως Ρωμιοί. Αρειμάνιοι στην ελληνική γλώσσα σημαίνει αγέρωχοι πολεμιστές. Και ανέκαθεν οι Βλάχοι ήμασταν πολεμιστές». 

Στον πρόλογο του ίδιου βιβλίου, ο Πρόεδρος της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Ανδρών Θεσσαλονίκης, Καθηγητής Ιατρικής του ΑΠΘ, Θεόδωρος Ι. Δαρδαβέσης, γράφει: «…οι Βλάχοι δεν πρέπει να θεωρούνται ως μια εξελληνισμένη εθνοτική ομάδα ή ως μια πληθυσμιακή ομάδα διχασμένη από τις εθνικές προπαγάνδες των αρχών του 20ου αιώνα, αλλά ως μια γνήσια έκφραση της ρωμιοσύνης, που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της νεοελληνικής ταυτότητας».

Η άποψη αυτή, που θεωρείται σήμερα η πλέον ορθή, δεν ήταν πάντα αποδεκτή.

Ο Κ. Παπαρρηγόπουλος, ο Ν. Α. Βέης, ο Π. Αραβαντινός κ.ά. έχοντας ως μοναδικό κριτήριο τη γλώσσα των Βλάχων και την ομοιότητά της με τη ρουμανική, θεωρούσαν ότι οι βλαχόφωνοι Έλληνες Ηπείρου, Μακεδονίας και Θεσσαλίας, έχουν κοινή καταγωγή με τους Βλάχους των περιοχών γύρω από τον Δούναβη και τον Αίμο της Βουλγαρίας. Αντλώντας επιχειρήματα από τους βυζαντινούς χρονογράφους Κίνναμο, Κεκαυμένο και Χαλκοκονδύλη, δέχονται ότι οι βλαχόφωνοι της Βόρειας Ελλάδας, μετοίκησαν σ’ αυτή από την περιοχή του Δούναβη.

Ο Γιώργης Έξαρχος, στο δίτομο έργο του «Οι Ελληνόβλαχοι (Αρμάνοι)», θεωρεί ως ορθότερη ερμηνεία της προέλευσης των Βλάχων, αυτή που έδωσε το 1832 ο Κωνσταντίνος Κούμας. Γράφει λοιπόν ο μεγάλος Λαρισαίος εκπαιδευτικός και Διδάσκαλος του Γένους: «Ό,τι συνέβη εις τους επέκεινα του Ίστρου, Δάκας και Γέτας, είχεν πολύ πρότερον να γίνεται εις τους εντεύθεν του Ίστρου (=Δούναβη) λαούς […]. Αποτέλεσμα τούτων ήτο, ότι Μακεδόνες, Θετταλοί, Έλληνες, έμαθον την γλώσσαν των νικητών των (ενν. των Ρωμαίων) και πολλοί έχασαν την ιδικήν των. Εις μόνον τας μεγάλας πόλεις αντείχεν η Ελληνική Γλώσσα. Όλοι ούτοι οι λαοί ονομάζονται με κοινόν όνομα ΒΛΑΧΟΙ» (Κωνσταντίνος Μ. Κούμας, «Ιστορίαι των Ανθρωπίνων Πράξεων», εν Βιέννη 1832, τόμος ΙΒ’ σελ. 520-521).

Θα μπορούσαμε να παραθέσουμε πάρα πολλές απόψεις ακόμα. Αν χρειαστεί, θα επανέλθουμε. Ας δούμε τώρα την προέλευση της λέξης «Βλάχοι».

Η ετυμολογία της λέξης Βλάχος

Για την προέλευση της λέξης Βλάχος, έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις. Θα αναφέρουμε εδώ, τις κυριότερες από αυτές.

i. Προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη Βλαχά (ή βληχή) = το βέλασμα

ii. Προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη βλαχάν ή βλίχαν(ος) ή βλίκανον = ο βάτραχος

iii. Προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη βλάχνον ή βλάχρον ή βλαχρόν ή βλάθρον ή βλήχρα ή βλήχρον = το φυτό φτέρη

iv. Προέρχεται από τη λατινική λέξη flaccus = αυτός που έχει μεγάλα αφτιά

v. Προέρχεται από την ελληνική λέξη Βράχος

vi. Προέρχεται από την αιγυπτιακή λέξη φελάχος = ποιμένας, βοσκός. Η θεωρία αυτή, με βασικό υποστηρικτή τον διαπρεπή αρχαιολόγο και εθνολόγο Αντώνιο Κεραμόπουλλο (1870-1961), φαίνεται ότι δεν ευσταθεί.

Μια άλλη εκδοχή, θέλει τη λέξη Βλάχοι να προέρχεται από τη γερμανική λέξη Volci. Έτσι ονόμαζαν οι Γερμανοί πρώτα τους Κέλτες και μετέπειτα όλους τους λατινόγλωσσους Ρωμαίους και μη Ρωμαίους γείτονές τους.

Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης στο «Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας», εκδ. ΚΕΝΤΡΟΥ ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ, 2009, γράφει τα εξής:

Βλάχος < σλαβ. Vlaha  < παλ.γερμ. Wal(a)h < λατ. Volcae (> ελυστ. Ουάλκαι), ονομασία κελτικού φύλου που είχε εκλατινιστεί και ζούσε υπό γερμανική κυριαρχία.

Και συνεχίζει με μία «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ»

Οι Βλάχοι ή Αρωμούνοι (Arman «Ρωμαίοι») του ελληνικού χώρου προέρχονται από πληθυσμούς που είχαν εκλατινιστεί κατά τη ρωμαϊκή περίοδο και μιλούν λατινογενή διάλεκτο, συγγενή προς τα Ρουμανικά. Η  λατ. ονομασία Volcae (απ’ όπου το μεσν. Βλάχοι), που αναφερόταν στους Κέλτες υπηκόους της Ρωμαϊκής και αργότερα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, αποτελεί την αφετηρία στην οποία ανάγονται τα ονόματα διαφόρων σημερινών κελτικών υπολειμμάτων στην Ευρώπη, π.χ. Ουαλοί (Welsh, Μ. Βρετανία), Βαλόνοι (Wallons, γαλλόφωνοι του Βελγίου), Γαλάτες (Gaylois, Γαλλία).

Οι Γερμανοί, και στη συνέχεια όλοι οι Σλάβοι, ονόμαζαν Βλάχους όλους τους λατινόφωνους λαούς ανεξάρτητα από την καταγωγή καθενός απ’ αυτούς. Η δε Πολωνία μέχρι σήμερα, ονομάζει Wloshy, δηλαδή Βλαχία, την Ιταλία!

Βυζαντινές πηγές για τους Βλάχους και τη γλώσσα τους

Ο πρώτος που χρησιμοποιεί βλάχικες λέξεις, στο έργο του «Περί Κτισμάτων», είναι ο ιστορικός Προκόπιος, που έζησε στα χρόνια του Ιουστινιανού 6ος αιώνας.

Περίπου την ίδια εποχή, ο Ιωάννης Λυδός, λατινομαθής, νομικός και φιλόσοφος (περ. 490-578), αποκαλύπτει την ύπαρξη λατινόφωνων πληθυσμών στις ευρωπαϊκές χώρες. Στο έργο του «Περί των Αρχών της Ρωμαίων Πολιτείας», αναφέρει ότι: «Υπήρχε παλιός νόμος όσα γίνονταν από τους επάρχους, ακόμα και από τις άλλες αρχές, να λέγονται στην ιταλική γλώσσα…και όσα γίνονται στην περιοχή της Ευρώπης (έτσι ονομαζόταν εκείνη την εποχή η Βαλκανική) διαφύλαξαν την αρχαιότητα από ανάγκη, διότι οι κάτοικοί της, αν και ήταν στο μεγαλύτερο μέρος έλληνες, μιλούσαν ιταλικά («τη των Ιταλών φθέγγεσθο φωνή», γράφει στο πρωτότυπο) και ιδιαίτερα οι δημόσιοι υπάλληλοι».

Διαπιστώνει λοιπόν ο Λυδός, ότι κατά τον 6ο αιώνα, στα Βαλκάνια ομιλείται η ιταλική (λατινική) γλώσσα, όχι μόνο από τους Έλληνες, που αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού της Χερσονήσου του Αίμου αλλά κι από τους υπόλοιπους.

Το γεγονός αυτό, αποδεικνύει την ελληνικότητα των λατινόφωνων – βλαχόφωνων πληθυσμών, πράγμα που καταρρίπτει τη ρουμανική προπαγάνδα ότι οι λατινόφωνοι λαοί των Βαλκανίων είναι ρουμανικής καταγωγής. 

Επόμενη μαρτυρία για βλάχικες λέξεις, προέρχεται από τον Θεοφύλακτο Σιμοκάττη, ο οποίος άκμασε μεταξύ 610 και 640. Αναφερόμενος σε εκστρατεία του στρατού της Ρωμανίας (Βυζαντίου), υπό τον στρατηγό Κομεντιόλο εναντίον των επιδρομέων Αβάρων, στην περιοχή Κορνομπάτ Αετού (δυτικά της Μεσημβρίας), που έγινε το 589, γράφει τα εξής:

Θέλοντας να αιφνιδιάσει τους Αβάρους, ο Κομεντίολος, διέταξε τους στρατιώτες του να τους επιτεθούν πριν ξημερώσει. Κάποια στιγμή, το φορτίο ενός από τα μεταγωγικά ζώα έγειρε και κάποιος φώναξε στον οδηγό του ζώου «ρετόρνα, ρετόρνα, φράτερ». Η φράση αυτή σημαίνει στα αρμάνικα – βλάχικα «γέρνει, γέρνει (ενν. το φορτίο) αδελφέ».

Δημιουργήθηκε αδικαιολόγητος πανικός στο στράτευμα, καθώς «οι στρατιώτες νόμισαν ότι τους διατάσσουν να κάνουν μεταβολή λόγω αιφνιδιαστικής εμφάνισης άλλου εχθρού. Γύρισαν λοιπόν τότε προς τα πίσω κραυγάζοντας «επιχωρίω γλώττη…ρετόρνα».

Αυτό οφειλόταν, στο ότι η λέξη ρετόρνα, εκλήφθηκε από πολλούς ως εντολή να γυρίσουν πίσω, ενώ είχε τη σημασία «έλα πίσω» (να δεις τις αποσκευές που θα πέσουν από το ζώο). Το ίδιο περιστατικό, περιγράφει και ο Θεοφάνης, σπουδαίος Βυζαντινός ιστορικός: «Τόρνα, τόρνα, φράτρε και ο μεν κύριος του ημιόνου την φωνήν ουκ ήσθετο οι δε λαοί ακούσαντες και τους πολεμίους επιστήναι αυτοίς υπονοήσαντες, εις φυγήν ετράπησαν τόρνα, τόρνα μεγίσταις φωνές ανακράζοντες».

Η περιγρφή του Θεοφάνη και η χρήση της λέξης «τόρνα», είναι πιο κοντά στην ιστορική πραγματικότητα και το γλωσσικό ιδίωμα των Βλάχων.

Ο αυτοκράτορας, λόγιος, συγγραφέας και διανοούμενος, Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος (912-953), γράφει για «ελληνίζοντες (που) και την πάτριον Ρωμαϊκήν γλώσσαν αποβαλλόντες».

Ο Πορφυρογέννητος αναφέρεται σε πληθυσμούς που επί των ημερών του απέβαλαν την πατρική τους γλώσσα, τη ρωμαϊκή. Δεν δίνει περισσότερες πληροφορίες γι' αυτούς ωστόσο από όσα γράφει διαπιστώνουμε ότι από εκείνη την εποχή αρχίζει μια διαδικασία "γλωσσικού απολατινισμού" πληθυσμών που είχαν εκλατινιστεί γλωσσικά τους προηγούμενους αιώνες.

Η πρώτη μνεία στην ύπαρξη Βλάχων γίνεται από τον Γεώργιο Κεδρηνό (11ος αιώνας) ο οποίος αναφερόμενος στον ηγεμόνα των Βουλγάρων Συμεών και την οικογένειά του γράφει:

"Τούτων δε των τεσσάρων αδελφών Δαβίδ μεν ευθύς απεβίω αναιρεθείς μέσον Καστορίας και Πρέσπας κατά τας λεγομένας Καλάς Δρυς μετά τινών Βλάχων οδιτών".

Βέβαια δεν γνωρίζουμε ποιους ακριβώς εννοούσε με τη λέξη "Βλάχοι" ο Κεδρηνός. 

Ο Σωκράτης Λιάκος γράφει:

"Εις την στενωπό Πισοδερίου έλαβε χώραν κατά το έτος 980 μ.Χ. περίπου και το γεγονός του φόνου του Δαυίδ, πρωτότοκου υιού του κόμητος Νικολάου, μέγα ισχύοντος παρά τοις Βουλγάροις όπως μας λέγει ο Σκυλίτζης εις την θέση Καλάς Δρυς, από Βλάχους οδίτας. Το όνομα τούτο Καλάς Δρυς ή Καλαί Δρυς ταυτίζεται με τα τοιούτα: Κάλεα ντι Ντούρους (Οδός Δυρραχίου) και Κάλεα ντι Ρίσσον (Δρόμος του Λυγκός) στη γλώσσα των τότε και σήμερα αρμανόγλωσσων (Βλαχόφωνων-Λατινομακεδονόγλωσσων) φυλάκων αυτής, γεγονός που αποκαλύπτει ότι οι οδοφύλακες της στενωπού αυτής ήσαν Αρμανόφωνοι= Βλαχόφωνοι= Λατινομακεδονόγλωσσοι, ό, τι είναι και μέχρι σήμερα".

Ο Βασίλειος Β' ο Βουλγαροκτόνος (976-1925) σε έγγραφο με την υπογραφή του (1020) που βρέθηκε στο Σινά, γράφει: "Θεσπίζομεν ταύτα πάντα κατέχειν τον αυτόν αγιώτατον Αρχιεπίσκοπον και λαμβάνειν το κανονικόν αυτών πάντων και τον ανά πάσαν Βουλγαρίαν Βλάχων και των περί τον Βαρδάρειον Τούρκων όσοι εντός Βουλγαρικών όρων εισί…".

Ούτε όμως ο Βασίλειος διευκρινίζει ποιοι ακριβώς ήταν οι "ανά πάσαν Βουλγαρίαν Βλάχοι", με αποτέλεσμα οι ιστορικοί να δώσουν διάφορες εκδοχές.

Ο Βυζαντινός ιστορικός Ιωάννης Κεκαυμένος (11ος αι.) στο έργο του "Στρατηγικόν", δεν μιλά καθόλου κολακευτικά για τους Βλάχους, χαρακτηρίζοντάς τους γένος άπιστο, απειθάρχητο αλλά και ότι αποτελούσαν ξεχωριστό έθνος, συγγενικό με τους Δακορουμάνους.

Γράφει μεταξύ άλλων: "Ουδέποτε εφύλαξε πίστιν (το γένος των Βλάχων) προς τινά ουδέ προς τους αρχαιοτέρους βασιλείς των Ρωμαίων. Πολεμηθέντες παρά του βασιλέως Τραϊανού και παντελώς εκτριβέντες, εάλωσαν (…) ούτοι γαρ εισίν οι λεγόμενοι Δάκαι και Βέσαι ώκουν δε πρότερον πλησίον του Δουναβίου ποταμού και του Σάου (…) ένθα νυν Σέρβοι αρτίως οικούσιν, εν οχυροίς και δυσβάτοις τόποις".

Οι απόψεις του Κεκαυμένου προκάλεσαν σφοδρές αντιδράσεις στα νεότερα χρόνια. Ο Αντώνιος Κεραμόπουλλος γράφει:

"Δεν γνωρίζομεν αν ο βασιλεύς προήγαγε αυτόν εις ανώτερο αξίωμα δια τούτο" (την εμπαθή δηλαδή στάση του απέναντι στους Βλάχους. Και σε άλλο σημείο: "Ο Κεκαυμένος… τυφλούται εκ του μίσους κατά των αποστατούντων Βλάχων και αποδιοπομπούμενος μέχρι Δακίας και Σαύου το μισητόν γένος υβρίζει συλλήβδην Κουτσοβλάχους τε και Δάκας".

Το λάθος του Κεκαυμένου, είναι ότι ταυτίζει τους Βλάχους με τους Δακορουμάνους, γιατί τους θεωρεί ομόφυλους.

Η Άννα Κομνηνή, στο έργο της "Αλεξιάδα", δίνει πληροφορίες για τους Βλάχους της Θεσσαλίας:

«Και τοις μέρεσι της Λαρίσσης εγγίσας και διελθών δια του βουνού των Κελλίων και την δημοσίων λεωφόρον δεξιόθεν καταλιπών και του βουνού τον ουτωσί εγχωρίως καλούμενον Κίσσαβον, κατήλθεν εις Εζεβάν, χωρίο δε τούτον Βλαχικόν της Ανδρωνείας έγγιστα διακείμενου».

Σε άλλο σημείο, αναφέρεται στους Βλάχους του Αίμου, της Μακεδονίας και των περιοχών του Δούναβη:

"Νυκτός δε καταλαβόντος Πουδίλου τινός εκκρίτου των Βλάχων και την των Κομάνων δια του Δανούβεως διαπεραίωσιν απαγγείλοντος, δέον έκρινε αναζούσης της ημέρας μετακαλεσάμενος τους εκκρίτους των συγγενών τε και ηγεμόνων βουλεύασθαι ό,τι δει ποείν…Των γουν Κομάνων παρά των Βλάχων τας δια των κλεισουρών ατραπούς μεμαθηκότων και ούτω τον Ζυγόν ραδίως διεληλυθότων άμα τω τη Γολόνη προσπελάσαι ευθύς οι έποικοι ταύτης δεσμήσαντες τον την φυλακήν του κάστρου πεπιστευμένον παραδεδώκασι τοις Κομοίνοις…"

Και παρακάτω: "… και οπόσοι τον νομάδα βίον είλοντο (Βλάχους τούτους καλείν οίδε διάλεκτος) (και τους άλλοθεν εξ απασών των χωρών ερχομένους ιππέας τε και πεζούς".

Από όσα γράφει η Άννα Κομνηνή, προκύπτουν τα εξής:

Βορειότερα της Λάρισας, υπήρχε Βλαχοχώρι, που ονομαζόταν Εζεβάν. Υπήρχαν Βλάχοι κοντά στον Δούναβη, που ήταν γείτονες με τους Κουμάνους. Οι Βλάχοι ζούσαν ή κινούνταν κοντά στον Αίμο. Οι Βλάχοι έκαναν νομαδική ζωή, δεν διευκρινίζει όμως αν ήταν ή όχι λατινόγλωσσοι.

Ο Ιωάννης Κίνναμος, (1143 – 1185), θεωρεί τους Βλάχους αποίκους από την Ιταλία. Γράφει χαρακτηριστικά:

"Λέοντα δε τινά Βατάτζην επίκλησιν, ετέροθεν στράτευμα επαγόμενον άλλοτε συχνόν και δη και Βλάχων πολύν όμιλο οι των εξ Ιταλίας άποικοι πάλαι είναι λέγονται, εκ των προς τω Ευξείνω καλουμένω Πόντω χωρίων εμβαλείν εκέλενεν εις Ουννικήν".

Ο Νικήτας Ακομινάτος – Χωνιάτης (13ος αι.), αναφέρεται σε Βλάχους της περιοχής του Αίμου, γράφοντας τα εξής:

"Και έλαθε δια σμικροπρέπειαν και άλλας μεν πόλεις καλαμησάμενος, αι κατ ' Αγχίαλον συνωκίζοντο, εαυτώ δε μάλιστα και Ρωμαίοις εκπολεμώσας τους κατά τον Αίμον το όρος Βαρβάρους, οι Μυσοί πρότερον ωνομάζοντο, νυνί δε Βλάχοι κικλήσκονται"

Στο ποιητικό του έργο "Χρονική Ιστορία", ο μοναχός Εφραίμ Αίνιος, αναφέρεται συχνά στη Βλαχία και τους Βλάχους.

"Ων χάριν Μυσών εκταραχθέν πως έθνος κατ' Αίμον οικούν, οι κικλήσκονται Βλάχοι"

Αναφορές γίνονται ακόμα στον "Κώδικα Νόμων", του Στέφανου Δουσάν και στο ποίημα "Πουλολόγος" (14ος αι)

"Και αν τύχουν εκ την Ζαγοράν Βούλγαροι είτε Βλάχοι".

Ο ποιητής Ιωάννης Κατράρης, στο "Προς τον φιλόσοφον και ρήτορα Νεόφυτον", γράφει:

"Βούλη και μορφή ακούσαι;

Την μεν γέννην έστι Βλάχος,

Αλβανίτης δεν την όψιν,

Του δε σώματος την θέσιν.

Βουλγαροαλβανιτόβλαχος"

Μνεία για τους Βλάχους, γίνεται και σε λαϊκό τραγούδι του 10ου αιώνα.

Τέλος, ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης (15ος αιώνας), θεωρεί (δεν αναφέρει πηγές ή αποδεικτικά στοιχεία), ότι το έθνος που κατοικεί στην Πίνδο της Θεσσαλίας, εγκαταστάθηκε εκεί από την Δακία. Το έθνος αυτό ονομάζεται Βράχοι. Στην Πίνδο, κατοικούν Βλάκοι, που είναι ομόγλωσσοι με τους Δάκες του Δούναβη και μοιάζουν μεταξύ τους. Οι Βράκοι ή Βλάκοι (Βλάχοι) ζουν ως ένοπλοι είναι διαιρεμένοι σε δύο περιοχές χώρες, η μία κοντά στον Δούναβη και η άλλη στην Μπογδανία (σημ. Μολδαβία!)

Η εμφάνιση του όρου "Βλαχία"

Ο όρος "Βλαχία", πρωτοεμφανίζεται στο "Οδοιπορικό" του Ισπανοεβραίου περιηγητή Βενιαμίν εκ Τουδέλης, που το 1160, βρέθηκε ως περιηγητής στην Ελλάδα.

Επισκεπτόμενος τη Φθιώτιδα, συνάντησε Βλάχους που κατοικούσαν στα βουνά γύρω από τη Λαμία, τη δε Λαμία, που αποκαλεί Sinon Potamo= Ζητούνι, "κείται εις τους πρόποδας των αρέων της Βάχίας". δηλαδή στις υπώρειες της Όθρνος.

Σε χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Αλέξιου Γ' (1195 – 1203), αναφέρεται η "Provincia Valachie", ως  τμήμα της Θεσσαλίας.

Τέλος, στο κείμενο της "Partitio Romanie" (1204), όπου αναφέρονται οι περιοχές και οι χώρες που δόθηκαν μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους στον Βονιφάτιο Μομφερατικό, γίνεται μνεία στην "Provintia Blachie", τμήμα της Θεσσαλίας.

Βλέπουμε λοιπόν, ότι στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οι Βυζαντινές πηγές (πλην Κεκαυμένου και Χαλκοκονδύλη) δεν αναφέρονται σε κάθοδο Βλάχων από τη Δακία προς την Ελλάδα, κάτι που αποτέλεσε βασικό επιχείρημα της προπαγάνδας των Ρουμάνων, που ήθελαν να "οικειοποιηθούν" τους Βλάχους και να δημιουργήσουν μειονοτικό ζήτημα στην Ελλάδα.

Από παντού προκύπτει ότι οι Βλάχοι είναι λατινόφωνοι Έλληνες. Όσο για τη Βλαχία, τον όρο αυτό συναντάμε τον 12ο αιώνα, και αναφέρεται σε τμήματα της Θεσσαλίας και την περιοχή της Φθιώτιδας. Δεν υπάρχει ιστορική πηγή που να αναφέρει τον όρο Βλαχία σε περιοχές πάνω από τον Δούναβη ή σε περιοχές μεταξύ του Δούναβη και Αίμου μέχρι και τον 12ο αιώνα.

Σε άλλες επιστημονικές απόψεις για τους Βλάχους, στην πολιτική της Ρουμανίας στο θέμα αυτό, στο περιβόητο "πριγκιπάτο της Πίνδου" (1917) και τη "Ρωμαϊκή ή Βλάχικη Λεγεώνα" (1941), θα αναφερθούμε σύντομα, σε άρθρο στο protothema. gr 

Πηγές: Γιώργης Έξαρχος, "ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΒΛΑΧΟΙ ΑΡΜΑΝΟΙ" εκδόσεις Καστανιώτη 2001 (2 τόμοι)

Ορέστης Κουρέλης, "Βλαχόφωνοι Έλληνες", ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Αδελφών Κυριακίδη α.ε., 2010

Ντούσαν Πόποβιτς, "ΑΡΜΑΝΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ"

"Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών", 2010.

Νικόλαος Μέρτζος, "Οι Αρμάνοι Βλάχοι", έκδ.

ΦΙΛΟΠΤΩΧΟΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΑΝΔΡΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, 2010.

www.protothema.gr