Jordan Jorgji/Universiteti Fan.S.Noli, Korçë
Rritja e kontakteve diplomatike kohët e fundit midis Athinës nga
njëra anë dhe Shkupit e Tiranës nga ana tjetër mund të sjellin këtë vit
mbylljen e një sërë problemesh dypalëshe, të cilat përbëjnë prej shumë
kohësh kratere të heshtura tensioni në Ballkan. Problemi kryesor me
karakter rajonal është ai i emrit të I.R.J. të Maqedonisë dhe si
rezultat marrëdhëniet e saj me aktorë globalë, si Bashkimi Evropian,
O.K.B. dhe N.A.T.O. Nëse do të analizojmë politikën e jashtme greke në
çështjen e emrit nevojitet të veçohen të paktën katër kolona kryesore.
Kolona e parë lidhet me kontekstin historik të cilit grekët i
mëshojnë më së shumti. Për ta Maqedonia e antikitetit përbën pjesë të
pandarë e themelore të civilizimit grek, me kulminacion periudhën e
Aleksandrit të Madh. Ardhja dhe shkrirja e Perandorisë Osmane shekuj më
vonë, ndikoi në “ndarjen” e krahinës së Maqedonisë antike në tre
vilajete kryesore, atij të Selanikut, të Monastirit dhe të Kosovës. Ky
proces vazhdoi më tej me krijimin dhe konsolidimin e shteteve-kombe në
shekullin e 19-të dhe 20-të, ku molla e ndaluar u bë themelimi i
Republikës Popullore të Maqedonisë në vitin 1945 si një nga gjashtë
republikat federale të Jugosllavisë. Si rrjedhojë, ndërtimi i
identitetit kombëtar të këtij vendi gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë,
por edhe pas saj, forcoi ndërgjegjen kolektive të banorëve në lidhje me
pjesën e tyre të historisë, ku kjo e fundit vendosej tashme përballë
antikitetit të referuar nga Grekët
Kolona e dytë është rezultat i kontributit akademik që ka dhënë
inteligjenca tek të dyja vendet. Nëse në Shkup pedagogët i kanë mëshuar
ndërtimit të identitetit kombëtar, ose nën-kombëtar në rastin e
Jugosllavisë, në vendin fqinj ekzistonte një situatë tjetër për një
periudhë pothuajse dyshekullore. Kështu, kryesisht gjatë shekullit të
19-të dhe atij të 20-të Grekët i kundërviheshin identitetit bullgar si
“armiku” kryesor dhe irredentist që kërkonte të shtrihej deri në brigjet
e Selanikut. Vetëm pas viteve 1990 dhe kryesisht pas hyrjes së
Bullgarisë në Bashkimin Evropian shënjestra e inteligjencës greke u
zhvendos nga Bullgaria tek ajo që njihet sot si I.R.J. e Maqedonisë.
Kolona e tretë përbëhet nga retorika politike. Qeverisja
dhjetëvjeçare e Nikola Gruevskit në Shkup kombinoi retorikën e politikës
së brendshme nga njëra anë me mitizimin e Maqedonisë antike si pjesë e
identitetit kolektiv të këtij vendi nga ana tjetër. Kështu, pamë
vendosjen e emrit dhe figurës së Aleksandrit të Madh në aeroportin e
Shkupit, por edhe mbushjen e shesheve me statuja dhe emra rrugësh.
Përdorimi i mitit në politikën e brendshme duket se po ndryshon sot
tek lidershipi i ri dhe kjo vihet re në gatishmërinë që po tregon
kryeministri Zoran Zaev për uljen e karakterit nacionalist të politikës
së brendshme në favor të negociatave me Greqinë, ndonëse me koston e
dobësimit të popullaritetit të tij tek votuesit. Nga ana tjetër e
kufirit, politika greke e ka më të vështirë ndërmarrjen e hapave
politikë që prekin identitetin e opinionit publik grek, sepse ky i
fundit në pjesën më të madhe të tij vazhdon ti mëshojë historisë së
antikitetit dhe nuk pranon të përditësohet me realitetin që ekziston
aktualisht. Manifestimet gjigante të Grekëve në Selanik dhe Athinë, edhe
pse indirekt shprehin pakënaqësinë e qytetarëve ndaj qeverisjes dhe
masave shtrënguese financiare, nuk ndihmojnë në kapërcimin e problemeve
të vjetra në rajon dhe paralelisht mund t’i hedhin benzinë nacionalizmit
të vendeve të tjera të Ballkanit. Ngatërrimi i politikës së jashtme me
atë të brendshme e komplikon akoma më shumë çështjen e emrit dhe
negociatat dypalëshe.
Kolona e katërt dhe me një rëndësi primare në analizë lidhet me
koniukturat globale dhe ato që vihen re në rajonin e Ballkanit e
Mesdheut. Dobësia e brendshme që po tregon sot Bashkimi Evropian po i lë
vendin ndikimit të forcave të tjera në Ballkan, siç janë Turqia, Rusia
dhe Kina. Destabiliteti i Bosnjë-Hercegovinës dhe Kosovës, si dhe
mungesa e shtetit të së drejtës në Shqipëri, shihet nga Athina si
shqetësim për aspiratën evropiane të këtyre vendeve. Si rrjedhojë,
politika e jashtme greke kërkon të mbyllë sa më parë probleme dypalëshe
me Shkupin dhe Tiranën, duke e bërë më të lehtë integrimin e tyre në
NATO dhe Bashkimin Evropian. Megjithatë, vonesat e mundshme në zgjidhjen
e problemeve të vjetra mund të fusin në lojë aktorë të tjerë dhe për
pasojë të dobësojnë lidhjet e vendeve të Ballkanit perëndimor me
Brukselin. Zgjidhja e përkohshme që iu dha konfliktit të çështjes së
emrit në vitin 1995 me ndërmjetësimin e diplomacisë amerikane, apo
veto-ja kolektive e shtatë vendeve në Samitin e N.A.T.O.s në Bukuresht
në vitin 2008, duket se do të pasohet nga një marrëveshje e re midis
Athinës dhe Shkupit. Propozimi për një emër të përbërë, me karakter
gjeografik dhe “erga omnes” synohet të mbyllë një herë e mirë konfliktin
e emrit, gjithmonë në kushtet e paqes dhe normalitetit në Ballkan dhe
Evropë.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου