Οι διαχρονικές προκαταλήψεις των Ευρωπαίων για τους Έλληνες και η μοναδική απάντηση του Λόρδου Βύρωνα - Paragjykimet diakronike të europianëve për helentë dhe përgjigjia unikale e Lord Bajronit!

Τα τελευταία χρόνια, με αφορμή τα μνημόνια, καλλιεργήθηκε στην Ευρώπη μια αρνητική εικόνα των Ελλήνων. Πολύς λόγος έγινε για τους «τεμπέληδες του νότου» που «αθετούν τις υποχρεώσεις τους» και «εξαπατούν τους δανειστές τους». Σύμφωνα με την επικρατούσα πεποίθηση, οι απαξιωτικές αυτές απόψεις αποτελούν ένα πρόσφατο φαινόμενο, απότοκο της οικονομικής κρίσης. Η αλήθεια όμως είναι πολύ διαφορετική. Οι αρνητικές προκαταλήψεις των Ευρωπαίων για τους Έλληνες εντοπίζονται πολύ παλιότερα, όταν ακόμα οι τελευταίοι δεν είχαν ιδρύσει καν το δικό τους κράτος. Το 1812 εκδόθηκε ένα από τα σημαντικότερα ποιήματα του Λόρδου Βύρωνα(Μπάυρον) (1788-1824), με τίτλο «Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ» (Childe Harold’s Pilgrimage). Το συγκεκριμένο έργο έχει έναν ξεκάθαρα αυτοβιογραφικό χαρακτήρα. Από το 1809 μέχρι το 1811, ο Λόρδος Βύρωνας ταξίδεψε σε πολλές χώρες της Μεσογείου, ανάμεσα στις οποίες και η Ελλάδα. Το «Προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ» αποτελεί μια εκτεταμένη έμμετρη διήγηση των εντυπώσεων που αποκόμισε ο ποιητής από αυτήν την μακρά και περιπετειώδη περιήγησή του. Εκτός από τους στίχους, ο Λόρδος Βύρωνας περιέλαβε στο έργο του και διάφορες σημειώσεις με ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις χώρες που επισκέφθηκε. Οι αναφορές του όμως για τις σχέσεις μεταξύ Ελλήνων και ξένων κατοίκων της Αθήνας ξαφνιάζουν. Οι ομοιότητες ανάμεσα στον 19ο αιώνα και την σύγχρονη εποχή είναι πραγματικά αξιοπρόσεκτες. Όταν ο Λόρδος Βύρωνας  έφτασε στην Αθήνα, διαπίστωσε ότι εκεί είχαν εγκατασταθεί μόνιμα πολλοί Ευρωπαίοι, όπως Ιταλοί, Γερμανοί, Γάλλοι κ.α. Σε αυτούς έρχονταν να προστεθούν διάφοροι περιηγητές από την Αγγλία, την Δανία και γενικά αρκετές βόρειες χώρες. Ο Άγγλος ποιητής σημειώνει ότι όλοι αυτοί οι Ευρωπαίοι διαφωνούσαν μεταξύ τους στα πάντα εκτός από ένα ζήτημα: στην κοινή διαπίστωση ότι οι Έλληνες ήταν αχάριστοι και αφερέγγυοι. Για να καταδείξει μάλιστα αυτήν την πλήρη έλλειψη εμπιστοσύνης των «Φράγκων» προς τους «Ρωμιούς», ο Λόρδος Βύρωνας παραθέτει τα παραδείγματα κάποιων ατόμων που γνώρισε προσωπικά. Ο Λουί Φρανσουά Σεμπάστιαν Φωβέλ ήταν πρόξενος της Γαλλίας στην Αθήνα, όπου είχε περάσει πάρα πολλά χρόνια της ζωής του. Στα ενδιαφέροντά του περιλαμβάνονταν η ζωγραφική και η αρχαιολογία – ή μάλλον η αρχαιοκαπηλία. Ο Φωβέλ γνωρίστηκε με τον Λόρδο Βύρωνα, στον οποίο δήλωνε συχνά την αντίθεσή του απέναντι σε οποιαδήποτε προοπτική ανεξαρτησίας των Ελλήνων. «Η εθνική και ατομική τους ανηθικότητα δεν τους επιτρέπει να είναι ελεύθεροι», συνήθιζε να λέει ο Γάλλος πρόξενος, δυσαρεστώντας τον φιλελεύθερο Άγγλο ποιητή. Ο Βύρωνας παραθέτει στην συνέχεια την γνώμη ενός ακόμη ξένου, που ζούσε μόνιμα στην Αθήνα του 19ου αιώνα. Ο κύριος Ροκ, επίσης Γάλλος, ήταν ένας ευκατάστατος έμπορος, ο οποίος διέθετε μεγάλο κύρος στους ευρωπαϊκούς κύκλους της πόλης. Ο Λόρδος Βύρωνας συναναστράφηκε αρκετά μαζί του, αλλά δεν φαίνεται να τον συμπάθησε. Σε κάποια συζήτηση που είχαν, ο Ροκ διαβεβαίωσε τον Άγγλο ποιητή ότι «οι Αθηναίοι παραμένουν οι ίδιοι παλιάνθρωποι από την εποχή που εξόρισαν τον Θεμιστοκλή». Ο ποιητής συνεχίζει αναφέροντας κι άλλες περιπτώσεις Ευρωπαίων που δεν έτρεφαν την παραμικρή εκτίμηση για τους «ξεπεσμένους Ρωμιούς».  Χαρακτηρισμοί όπως «πανούργοι», «απατεώνες», «στερημένοι κάθε αρετής» ήταν πολύ συνηθισμένοι στα σχόλια των ξένων για τους Έλληνες. Ο Άγγλος ποιητής δεν κρύβει την θλίψη του, όταν διαβεβαιώνει ότι οι αρνητικές αυτές απόψεις εξέφραζαν γενικότερα όλους τους Ευρωπαίους και όχι μόνο όσους κατοικούσαν στην Αθήνα. «Με μια φωνή κραυγάζουν ότι οι Έλληνες είναι αχάριστοι· διαβόητα και αηδιαστικά αχάριστοι», δηλώνει με πικρία ο Μπάυρον, περιγράφοντας τις απαξιωτικές προκαταλήψεις των Δυτικών. Λίγο πιο κάτω όμως, σπεύδει ο ίδιος να δώσει την δική του απάντηση σε όλα αυτά. «Για όνομα της Δικαιοσύνης πια! Για ποιο πράγμα πρέπει να είναι ευγνώμονες οι Έλληνες; […]  Πρέπει να είναι ευγνώμονες στους Τούρκους για τα δεσμά τους και στους Ευρωπαίους για τις αθετημένες υποσχέσεις και τις ψεύτικες συμβουλές τους; Πρέπει οι Έλληνες να είναι ευγνώμονες στον καλλιτέχνη που χαράζει τις αρχαιότητές τους και στον αρχαιολάτρη που τις αρπάζει μακριά; Ή μήπως πρέπει να είναι ευγνώμονες στον περιηγητή που ο υπηρέτης του τους μαστιγώνει και στον άσημο συγγραφέα που τους εκμεταλλεύεται για το βιβλίο του; Αυτές είναι οι μόνες ‘υποχρεώσεις’ των Ελλήνων απέναντι στους ξένους».  https://www.huffingtonpost.gr/

Vitet e fundit, duke marrë shkasë nga memorandumet, u përpunua në Europë një imazh negativ i helenëve. U fol shumë për "dembelët e jugut" që "nuk përmbushin detyrimet e tyre" dhe " që mashtrojnë huadhënësit e tyre". Sipas bindjes mbizotëruese, këto opinione përbëjnë një fenomen të kohëve të fundit, produkt të krizës ekonomike. Por e vërteta është shumë e ndryshme. Paragjykimet negative të Europianëve për helenët gjenden shumë më herët, kur akoma këta të fundit nuk kishin themeluar shtetin e tyre. Në vitin 1812 u publikua një prej poezive më të rëndësishme të Lord Bayronit (1788-824), me titullin "Peligrinazhi i Çaild Harold" (Childe Harold’s Pilgrimage). Kjo vepër ka një karakter të pastër autobiografik. Nga 1809 deri në 1811, Lord Baironi  udhëtoi në shumë vende të mesdheut, ndër të cilat dhe në Greqi. "Peligrinazhi i Çaild Harold" përbën një tregim të zgjeruar  të përshtypjeve që përfitoi poeti nga ky udhëtim i tij i gjatë dhe aventuresk. Përveç vargjeve, Lordi Bairon përfshihu në veprën e tij dhe shënime të ndryshme me informacione interesante për vendet që vizitoi. Këto referata të tij për marrdhëniet e Helenëve dhe banorëve të huaj të Athinës të çudisin. Ngjashmëritë ndërmjet shek të 19-të me epokën e sotme janë me të vërtetë për tu parë me kujdes. Kur Lord Bajroni mbërriti në Athinë konstatoi se atje ishin vendosur si banorë të përhershëm shumë Europianë, si Italianë, Gjermanë, Francezë etj. Tek këta shtoheshin dhe udhëtarë të ndryshëm nga Anglia, Danimarka dhe në përgjithësi  nga disa vendet veriore. Poeti anglez shënon se të gjithë këta europianë nuk binin dakort ndërmjet tyre për gjithçka përveç se një çështjeje: në kosntatimin e përgjithshëm se Helenët ishin mosmirënjohës dhe joproduktivë. Që të shfaqte këtë mungesë të plotë të besimit të "Frangëve" ndaj "Romius", Lord Bajroni rëndit shembujt e disa personave që njohu personalisht. Lui Fransua Sebastian Fovel, ishte konsull i Francës në Athinë, ku kishte kaluar dhe shumë vite të jetës së tij.  Në interesat e tij përfshihej vizatimi dhe arkeologjia - ose më mirë vjedhja e objekteve të lashta. Foveli, u njoh me Lordin Bajron, tek i cili deklaronte shepsh kundërshtinë e tij ndaj çdo lloj prespektive pavarsie për helenët. "Imoraliteti kombëtar dhe personal nuk lejon që të jenë të lirë", thoshte zakonisht konsulli francez duke krijuar pakënaqësi tek poeti liberalist anglez. Bajroni në vazhdimësi paraqet opinionin e një të huaji tjetër, i cili jetonte në Athinën e shek. të 19-të. Zoti Rok, po ashtu francez, ishte një tregëtar i pasur, i cili dispononte një reputacion të madh në qarqet europiane të qytetit. Lord Bajroni bëri mjaft shoqëri me të, por nuk duket se e simpatizonte. Në një bisedë që patën, Roku e siguroi poetin anglez se "athineasit vazhdojnë të jenë të njejtët njerëz të ulët që prej kohës që internuarn Themistokliun". Poeti vazhdon duke përmendur dhe raste të tjera europianësh të cilët nuk ushqenin vlerësmin minimal për "romiotë (rumët) e rënë" Cilësimet si "dinakë", "mashtrues", "pa asnjë lloj virtyti" ishin  të zakonshme në komentet e të huajve për helenët. Poeti anglez nuk fsheh mërzitjen e tij, kur thotë me siguri se këto opinione negative shprehnin në përgjithësi të gjithë Europianët dhe jo vetëm ata që banonin në Athinë. "Në një zë thërrisnin se helenët janë mosmirënjohës, mosmirënjohës të njohur dhe të pështirosur" deklaron me hidhërim Bajroni, duke përshkruar paragjykimet nënvleftësuese  të perendimorëve. Por pak më poshtë nxiton, ai vetë, që t'iu japë të gjitha këtyre përgjigjen e tij. "Në emër të Drejtësisë, mjaft më! Për çfarë duhet të jenë mirënjohës Helenët? (...) Duhet të jenë mirënjohës për Turqit dhe zinxhirët e tyre dhe tek Europianët për premtimet e tyre të shkelura dhe këshillat e tyra të gënjeshtra? Duhet që grekët të jenë mirënjohës tek artisti që gërvisht objektet e tyre të lashta dhe tek adhuruesi i lashtësisë që i rrëmben për t'i çuar larg ato? Apo mos ndoshta duhet të jenë mirënjohës tek udhëtari që shërbëtori i tij i kamxhikos dhe tek shkrimtari i parëndësishëm për librin e tij? Këto janë të vetmet "detyrime" të helnëve ndaj të huajve"