Το λεύκωμα του Μιχάλη Παντούλα για τον Άγιο Κοσμά - Albumi i Mihail Pantulës për Shën Kozmain!

Πρόσφατα ολοκληρώθηκε και βγήκε στην κυκλοφορία μια σπουδαία εργασία του φιλόλογου, πρώην βουλευτή Ιωαννίνων Μιχάλη Παντούλα. Πρόκειται για κάτι όχι συνηθισμένο τόσο αυτού καθ εαυτού σαν εργασία όσο και στην υλοποίηση της σε επίπεδο έρευνας και υλοποίησης της έκδοσης. Είναι το λεύκωμα στο οποίο περιλαμβάνονται αγιογραφίες αφιερωμένες στον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό σε τοιχογραφία, φορητές εικόνες κ.α. υλικό από τον ευρύτερο Βαλκανικό χώρο και κατά την περίοδο απ’ το μαρτύριο του Αγίου έως την επίσημη αγιοκατάταξη του   απ’ το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1961. Έργο – αφιέρωμα στην τιμή και τη φήμη ενός τόσο αγαπητού Αγίου στον ορθόδοξο λαό και ειδικά εδώ στα μέρη της Ηπείρου όπου η παρουσία του είναι ζωντανή έως σήμερα. Λεύκωμα υψηλής αισθητικής και ταυτόχρονα ιστορικό ντοκουμέντο. Με την τεκμηρίωση κάθε εικόνας – θέμα που έχει συμπεριλάβει στο έργο ο κ. Παντούλας μας περπατάει προσεκτικά και με επιχειρήματα στην ιστορία του τόπου και κάνει την αναδρομή του μνημείου στο οποίο βρέθηκε η τοιχογραφία ή η φορητή εικόνα. Δεν έχουμε τις γνώσεις να κρίνουμε. Προφανώς όμως έστω και ένα γρήγορο ξεφύλλισμα του βιβλίου αφήνει την αίσθηση της υπερηφάνειας. Πλέον των 20 θεμάτων που παρουσιάζει είναι απ’ το χώρο μας, της Μητροπόλεως Αργυροκάστρου και ευρύτερα της Μέσης Αλβανίας δηλαδή της Μουζακιάς. Μάλιστα χωρίς πολλά σχόλια και λόγια, μόνο με την ιστορική τοιχογραφία (1960) απ’ τη Μπουμπουλίμα της Λούσνιας  διαψεύδονται και απορρίπτονται όλα τα ψεύδη που γράφονται κατά καιρούς σε αλβανικά ΜΜΕ για το ρόλο του Αγίου Κοσμά και την εκτίμηση που έχαιρε στους πληθυσμούς της ευρύτερης περιοχής εδώ. Έργο κοπιώδες απ’ τον Μιχάλη Παντούλα να συγκεντρώσει το όλο υλικό (απ’ την Αλβανία και όλη την Ελληνική επικράτεια) και να το μελετήσει και ταξινομήσει με πολλαπλά κριτήρια: χρονολογικά, ζωγραφικά, θεματικές ενότητες κ.α. Αλλά που στο τέλος προφανώς ξεκουράζει. Μια λαμπάδα στον Άγιο Κοσμά των Ελλήνων και της Οικουμένης, στον Άγιο τον Σκλάβων που στην ουσία ήταν των Ελεύθερων Άγιος και Πρεσβευτής. Είναι το τάμα ίσως του ερευνητή για να αποδείξει ότι ο Κοσμάς ο Αιτωλός είχε απ’ τα πρώτα του κιόλας κηρύγματα και  μετά με τον μαρτυρικό του θάνατο θεωρηθεί άγιος στη συνείδηση του λαού. Ένα χρήσιμο βιβλίο που απευθύνεται όχι μόνο σε ανθρώπους με ειδικό ενδιαφέρον την τέχνη, τον πολιτισμό ή την  ιστορία. Στον κάθε πιστό που σέβεται και τιμά τη μνήμη του Αγίου είναι επίσης ένα ωφέλιμο βιβλίο για τη βιβλιοθήκη του. πηγή

Kohët u fundit u përfundua dhe doli në qarkullim një punë e madhe shkencore e filologut, ish deputetit të Janinës z. Mihal Pandula. Bëhet fjalë për diçka jo kaq të zakonshme sa për vetë punën si dhe për materializimin e nivelit të kërkimit dhe materializimin e botimit. Është një album tek i cili përfshihen afreske që i janë dedikuar Shën Kozma Etolosit si në murre ashtu dhe në ikona të lëvizëshme etj, material i mbledhur në zonën e gjërë të Ballkanit dhe gjatë periudhës nga martirizimi i Shenjtorit deri në rënditjen e tij ndër shenjtorët nga Patriarkana Ekumenike më 1961. Një punë dedikuar nderit dhe famës së një shenjtori  kaq të dashur në popullin orthodhoks dhe në veçanti këtu në zonën e Epirit ku dhe prezenca e tij është e gjallë deri më sot. Një album i një estetike të lartë dhe në të njejtën kohë dokument historik. Me informacion në çdo ikonë – çështje që ka përfshirë në veprën e tij z Pandula ka ecur me kujdes dhe me argumenta në brendësi të historisë së vendit dhe bën një rrugëtim të monumentit në të cilin u gjend ikona murale ose ajo e lëvizëshme. Nuk kemi njohuritë që të gjykojmë. Por duket qartë me një shfletim të shpejtë se libri të le një përshtypje krenarie. Më shumë se 20 nga temat që paraqit janë nga ambjenti ynë, i Mitropolisë së Gjirokastrës dhe më gjërë në Shqipërinë e Mesme dmth të Myzeqesë. Bile pa shumë komente dhe fjalë, vetëm me ikonën murrale të (1960) nga Bubullima e Lushnjës përgënjeshtrohen dhe përjashtohen të gjitha ato gënjeshtra që shkruhen në kohë të ndryshme në mediat Shqiptare për rolin e Shën Kozmait dhe vlerësimin që gëzonte ndër popullatat e zonës. Një vepër e  lodhshme nga Mihali Pandula që përqëndron të gjithë materialin (nga Shqipëria dhe e gjithë zona Helene) që ta studiojë dhe ta klasifikojë me kritere të shumëllojshme: kohore, artistike, kapituj tematikë etj Por që në fund me patjetër që çlodh. Një qiri për Shën Kozmain e Helenëve  dhe itë Ikumenit,  Shenjtit të Skllevërve, që në esencë ishte Shenjtori  dhe Ambasadori i të lirëve. Është ndoshta një dedikim i kërkuesit që të vërtetojë se Shën Kozma Etolosi ishte konsideruar që prej predikimeve të tij të para dhe më pas, me vdekjen e tij martirizuese,  si një shenjtor në ndërgjegjie popullore. Një libër i mirë i cili iu drejtohet jo vetëm personave me interes të veçantë ndaj artit, kulturës ose historisë. Çdo besimtari që respekton, çmon dhe nderon kujtimin e Shenjtorit ky libër është i dobishëm për bibliotekën e tij.   Përktheu Pelasgos