Το Μνημείο της Οικογένειας Σίνα στη Μοσχόπολη: Τιμή σε μια Ελληνική Ευρωπαϊκή Δυναστεία! - Memoriali i Familjes Sina në Voskopoje: Nderimi i një Dinastie Greke Europiane

 

Η βαρονική οικογένεια Σίνα, μια ελληνική δυναστεία με καταγωγή από τη Μοσχόπολη, αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα της ελληνικής παρουσίας στα Βαλκάνια και στην Κεντρική Ευρώπη κατά τον 18ο και 19ο αιώνα. Παρότι ορισμένες αλβανικές πηγές έχουν επιχειρήσει να την παρουσιάσουν ως «αλβανική» οικογένεια, τα ιστορικά τεκμήρια, η παράδοση, η γλώσσα, η πολιτισμική συνείδηση και το συνολικό έργο της αποδεικνύουν ξεκάθαρα ότι πρόκειται για ελληνική/ελληνοβλαχική οικογένεια, στενά συνδεδεμένη με τον ελληνικό κόσμο και με το μεγάλο κέντρο παιδείας και πολιτισμού του Ελληνισμού, τη Μοσχόπολη. Η πραγματικότητα αυτή εξηγεί πλήρως το γεγονός ότι σχεδόν κάθε φιλανθρωπική πράξη καθώς και κάθε πολιτισμική και εκπαιδευτική πρωτοβουλία της οικογένειας στρεφόταν προς την Ελλάδα και τα ελληνικά ιδρύματα. Στο κέντρο της Μοσχόπολης εγκαινιάστηκε πρόσφατα ένα μνημείο αφιερωμένο στην οικογένεια Σίνα, χάρη στη συνεργασία της Πρεσβείας της Ουγγαρίας στην Αλβανία και της ουγγρικής κοινότητας στο Τσερέτ. Κατά την τελετή, η πρέσβης της Ουγγαρίας στην Αλβανία, Μαρτίνα Κασνίκ, τόνισε ότι ο Σίμων Σίνας υπήρξε μια οραματική προσωπικότητα της φιλανθρωπίας, που με τα έργα του άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στην Ουγγαρία και πέραν αυτής, υπενθυμίζοντας τη σημαντική του συμβολή στην κατασκευή της εμβληματικής γέφυρας που ένωσε τη Βούδα με την Πέστη. Η οικογένεια Σίνα εγκατέλειψε τη Μοσχόπολη το 1769, μετά την άλωση, τη λεηλασία και την πυρπόληση της πόλης από Τουρκαλβανούς της Κολόνιας· ένα τραγικό γεγονός που κατέστρεψε ολοκληρωτικά το μέχρι τότε ακμαίο κέντρο του Ελληνισμού και ανάγκασε τον ελληνικό/ελληνοβλαχικό πληθυσμό να διασκορπιστεί προς τη Θεσσαλονίκη, τη Θεσσαλία, τη Βιέννη, τη Βούδα και άλλες πόλεις. Μετά τα γεγονότα αυτά η οικογένεια εγκαταστάθηκε αρχικά στη Βιέννη και κατόπιν στην Αυστροουγγαρία, όπου έλαβε τον βαρονικό τίτλο «von Sina, Hodosi und Kizdia» και εξελίχθηκε σε μία από τις ισχυρότερες τραπεζικές οικογένειες της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων. Ο βαρόνος Γεώργιος Σίνας και ο υιός του, Σίμων Σίνας, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην ουγγρική οικονομία, στην ακαδημαϊκή ζωή της Αυστρίας και κυρίως στην ίδρυση σημαντικών ελληνικών θεσμών. Υπήρξαν οι κύριοι χρηματοδότες της κατασκευής της γέφυρας Széchenyi Chain Bridge στη Βουδαπέστη, ενώ στο ίδιο το μνημείο σώζονται ακόμη σήμερα τα οικόσημα και οι επιγραφές που μαρτυρούν τη συμβολή τους. Τα μεγάλα έργα τους στην Ελλάδα αποδεικνύουν ξεκάθαρα την ελληνική τους ταυτότητα: η οικογένεια χρηματοδότησε την ανέγερση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, ενός από τους σημαντικότερους επιστημονικούς θεσμούς του νεοελληνικού κράτους, και συνέβαλε αποφασιστικά στην οικοδόμηση της Ακαδημίας Αθηνών, ενός από τα επιβλητικότερα σύμβολα του ελληνικού πολιτισμού και της παιδείας. Πέρα από αυτά τα μεγάλα έργα, η οικογένεια Σίνα ενίσχυσε οικονομικά σχολεία, εκκλησίες και ελληνικές ορθόδοξες κοινότητες σε πολλές περιοχές των Βαλκανίων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γεγονός που επιβεβαιώνει ακόμη περισσότερο ότι το έργο της ήταν στενά συνδεδεμένο όχι με την Αλβανία, αλλά με τον Ελληνισμό, με τον οποίο τα μέλη της οικογένειας ταυτίζονταν πλήρως. Οι οικογενειακές τραγωδίες σημάδεψαν το τέλος της δυναστείας στην ανδρική της γραμμή, καθώς ο μοναδικός γιος του Σίμων Σίνα πέθανε νεότατος και αρκετές από τις θυγατέρες έφυγαν επίσης πρόωρα από τη ζωή· ωστόσο, γυναίκες από τη γενεαλογική τους γραμμή εξακολουθούν να ζουν σήμερα σε ελληνικές και γερμανικές αριστοκρατικές οικογένειες. Η ιστορία της οικογένειας Σίνα, γεννημένης στη Μοσχόπολη αλλά διαμορφωμένης και αναδειχθείσας στον ελληνικό και αυστροουγγρικό χώρο, αποτελεί μαρτυρία μιας ισχυρής ελληνικής πολιτιστικής και ταυτότητας κληρονομιάς, η οποία εξακολουθεί να τιμάται σήμερα στην Ελλάδα, στην Ουγγαρία και στην Αυστρία. Το μνημείο που έχει ανεγερθεί στη Μοσχόπολη δεν τιμά απλώς μια πλούσια οικογένεια της εποχής, αλλά μια ελληνική δυναστεία που από τις ρίζες της στη Μοσχόπολη ανήλθε στα ανώτερα πνευματικά και οικονομικά στρώματα της Ευρώπης. Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του και ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στην Κορυτσά κ Μπουζιάς Αστέριος. Ευτυχώς που την ιστορική αλήθεια την αποκαθιστούν άλλοι, γιατί αν στηριζόμασταν στις ελληνικές κυβερνήσεις, και την πλειοψηφία των εκπροσώπων που στέλνει, αυτό που έπραξαν σήμερα οι Ούγγροι δεν θα γινόταν ποτέ.

Familja baronale Sina, një dinasti greke me origjinë nga Voskopoja, përfaqëson një nga rastet më të qarta të prezencës helene në Ballkan dhe në Evropën Qendrore gjatë shekujve XVIII–XIX. Edhe pse disa burime shqiptare kanë tentuar ta paraqesin si familje “shqiptare”, dokumentet historike, tradita, gjuha, vetëdija kulturore dhe veprimtaria e tyre dëshmojnë qartë se bëhet fjalë për një familje greke/vllahe-greke, të lidhur ngushtë me botën helene dhe me qendrën e arsimimit dhe kulturës greke që ishte Voskopoja.  Pikërisht ky identitet shpjegon faktin se pothuajse çdo vepër bamirësie e familjes u orientua drejt Greqisë dhe institucioneve greke. Në qendër të Voskopojës është inauguruar së fundmi një memorial kushtuar kësaj familjeje, falë bashkëpunimit mes Ambasadës së Hungarisë në Shqipëri dhe komunitetit hungarez në Qerret. Gjatë ceremonisë, ambasadorja e Hungarisë në Shqipëri, Martina Kasnyik, theksoi se Simon Sina ishte një figurë vizionare e bamirësisë që me veprat e tij la gjurmë të pashlyeshme në Hungari dhe më gjerë, duke kujtuar kontributin e tij të rëndësishëm në ndërtimin e urës ikonike që bashkoi Budën me Pestin. Familja Sina u largua nga Voskopoja në vitin 1769, pas plaçkitjes dhe djegies së qytetit nga turko-shqiptarët e Kolonjës, një ngjarje tragjike që shkatërroi tërësisht qendrën e dikurshme të lulëzuar të kulturës helene dhe detyroi popullatën vendase greke/vllahe të shpërndahej në drejtim të Selanikut, Thesalisë, Vjenës, Budës dhe qyteteve të tjera. Pas kësaj ngjarjeje familja Sina u vendos fillimisht në Vjenë dhe më pas në Austro-Hungari, ku fitoi titullin baronial “von Sina, Hodosi und Kizdia” dhe u bë një nga familjet më të fuqishme bankiere të Perandorisë Habsburge. Baroni Georgios Sina dhe i biri, Simon Sina, luajtën rol vendimtar në ekonominë hungareze, në jetën akademike austriake dhe sidomos në themelimin e institucioneve të rëndësishme greke. Ata ishin financuesit kryesorë të ndërtimit të Széchenyi Chain Bridge në Budapest, ndërsa në vetë monumentin ndodhen ende stemma dhe mbishkrime që dokumentojnë kontributin e tyre. Veprat e tyre madhore në Greqi dëshmojnë qartazi identitetin e tyre helen: familja financoi ngritjen e Observatorit Kombëtar të Athinës, një nga institucionet shkencore më të rëndësishme të shtetit të ri grek, dhe kontribuoi fuqimisht në ndërtimin e Akademisë së Athinës, simbol i arsimit e kulturës greke. Përveç këtyre veprave të mëdha, familja Sina mbështeti shkolla, kisha dhe komunitete ortodokse greke në shumë rajone të Ballkanit dhe të Perandorisë Osmane, gjë që përforcon edhe më tej faktin se vepra e tyre lidhej jo me Shqipërinë, por me kulturën greke me të cilën ata identifikoheshin. Tragjeditë familjare shënuan fundin e dinastisë në linjën mashkullore, pasi djali i vetëm i Simon Sinës vdiq i ri dhe disa nga vajzat u shuan në moshë të re, megjithatë pasardhëse të familjes vazhdojnë të jetojnë sot në familje aristokratike greke dhe gjermane. Historia e familjes Sina, e lindur në Voskopojë por e formuar dhe e afirmuar në botën greke dhe habsburgiane, është dëshmi e një trashëgimie të fuqishme kulturore dhe identitare helene, e cila vazhdon të nderohet sot në Greqi, Hungari dhe Austri. Memoriali i ngritur në Voskopojë nuk përkujton thjesht një familje të pasur të kohës, por një dinasti helene që nga rrënjët në Voskopojë u ngrit në elitën intelektuale dhe ekonomike të Evropës. Ceremoninë e nderoi me prezencën e tij dhe Konsulli i Përgjithshëm i Greqisë në Korçë z Bouzias Asterios.