Κυριακὴ Τελώνου καὶ Φαρισαίου:Φαρισαϊκὲς ἀρετές καὶ τελωνικὴ μετάνοια. - Ε Djela e Telonit dhe Fariseut: Virtytet Farisaike dhe pendimi tagrambledhës.

Κυριακὴ Τελώνου καὶ Φαρισαίου:Φαρισαϊκὲς ἀρετές καὶ τελωνικὴ μετάνοια.  Ανοίγοντας καὶ πάλι τὸ Τριώδιο, ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία μᾶς παρουσιάζει τὴν διδακτικὴ παραβολὴ τοῦ τελώνη καὶ τοῦ φαρισαίου, θέλοντας νὰ μᾶς ὑπενθυμίσῃ ὅτι οἱ ἀνθρώπινες ἀρετές, γιὰ νὰ ὁδηγήσουν στὴ δικαίωση, πρέπει νὰ συμπορεύονται μὲ τὴν μετάνοια. Ἀκούσαμε σήμερα πολλὰ γιὰ τὶς ἀρετὲς τοῦ φαρισαίου, ἀλλὰ τίποτα γιὰ τὴ μετάνοιά του. Ἀκούσαμε ἐπίσης γιὰ τὴ μετάνοια τοῦ τελώνη, ἀλλὰ γιὰ καμία ἀρετή του. Στὴν ψυχὴ ἑνὸς ἠθικὰ σκεπτόμενου καὶ ἐνεργοῦντος ἀνθρώπου δημιουργοῦνται οἱ ἑξῆς ἀπορίες: «Εἶναι τελικὰ ἄχρηστες οἱ ἀρετές; Ὁ φαρισαῖος νήστευε καὶ ἔκανε φιλανθρωπίες· μάταια κοπίασε; Γιατί δὲν δικαιώθηκε κι ἐκεῖνος γιὰ τὰ καλά του ἔργα, ἀλλὰ μόνον ὁ τελώνης ποὺ δὲν εἶχε καμία ἀρετή, ἀλλὰ ἀρκέστηκε νὰ ἐπιζητᾷ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ;». Σὲ αὐτὲς τὶς ἀπορίες χρειάζεται νὰ ἀπαντήσουμε μὲ προσοχή. Τὴν περίπτωση τοῦ φαρισαίου χαρακτηρίζει τὸ αἴσθημα τῆς αὐτοδικαίωσης. Εἶναι καλὲς οἱ ἀρετές του, ζηλευτές, ἀποδεκτές καὶ διόλου ἀποῤῥιπτέες. Ἀπομονώνονται ὅμως καὶ ἀπολυτοποιοῦνται στὴ συνείδησή του ὡς αὐτοσκοπός. Ἐκπίπτουν στὴ διάσταση τοῦ τυπικοῦ χρέους. Ὁ φαρισαῖος δὲν περιμένει δικαίωση ἀπὸ τὸν Θεό· τοῦ ἀρκεῖ νὰ τὸν δικαιώσουν τὰ ἔργα του. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ μετάνοια εἶναι «ἐκ περισσοῦ»· δὲν τὴν ἔχει ἀνάγκη· εἶναι ἠθικός, νομοταγής, βαθιὰ θρησκευόμενος, ἀναθρεμμένος στοὺς κόλπους τῆς θρησκευτικῆς κοινότητος· ἐφαρμόζει τὸ νόμο στὸ ἀκέραιο σύμφωνα μὲ τὸ γράμμα τοῦ νόμου· αἰσθάνεται εὐσεβής· ἐπιθυμεῖ νὰ εἶναι, ἀλλὰ καὶ νὰ φαίνεται, δίκαιος ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, μᾶλλον δὲ καὶ περισσότερο ἐνώπιον ἐκείνων, ὡς ἀνθρωπάρεσκος· καυχησιολογεῖ, γιατὶ ἀπαιτεῖ τὴν ἀναγνώριση ὡς δικαίου ἀπὸ τοὺς συμπροσευχομένους του. Ὁ τελώνης στερεῖται ἔργων ἀγαθῶν. Εἶναι ὅμως ἕνας ἁμαρτωλὸς μὲ βαθειὰ αἴσθηση τῆς ἁμαρτωλότητός του, μὲ ἐπίγνωση τῶν πολλῶν σφαλμάτων του, πιθανὸν καὶ μεγάλων ἀδικιῶν ἀπέναντι στοὺς συνανθρώπους του, μὲ ταπείνωση ἀξιοζήλευτη καὶ εἰλικρινῆ μετάνοια δίχως ὑπόκριση. Ὁ λόγος του εὐθύς, σύντομος, προϊὸν ἀποφασιστικότητος, ἀπόῤῥοια ἀληθινότητος συναισθημάτων. Ὁ τελώνης γνωρίζει ποιός εἶναι, τί δὲν εἶναι καὶ τί θέλει. Ἔχει ψάξει τὸν ἑαυτό του, ἔχει ἐρευνήσει τὰ βάθη τῆς καρδιᾶς του, ἔχει ἀπογοητευθεῖ ἀπὸ τὸν τρόπο ζωῆ του, θέλει νὰ γεμίσῃ τὸ ἐσωτερικό του κενό ὄχι μὲ ἀρετές, ἀλλὰ μὲ θεῖον ἔλεος. Δὲν τὸν ἐνδιαφέρει πλέον ὁ κόσμος· προσεύχεται λάθρᾳ, κρυφὰ ἀπὸ τὰ βλέμματα ἄλλων, γιατὶ κατανοεῖ πὼς δὲν θὰ τὸν δικαιώσουν οὔτε ἐκεῖνοι, οὔτε ὁ ἑαυτός του, ἀλλ’ ὁ Θεός. Λέγει ἕνας σύγχρονος ἅγιος: «Ἡ ὑποβολὴ τοῦ πνεύματος τοῦ ἀνθρώπου στὴν κρίση τοῦ Θεοῦ συνιστᾷ ὁδὸν πρὸς ἐπίγνωσιν τῆς ἁμαρτίας. Διὰ συνετοῦ ἐλέγχου τῆς ἐσωτερικῆς του καταστάσεως ὁ ἄνθρωπος πείθεται ὅτι δὲν τηρεῖ τὶς ἐντολὲς καὶ ἕνεκα τούτου ἔρχεται εἰς μετάνοιαν. Καὶ ὅσο βαθύτερα ταπεινώνεται διὰ τῆς αὐτοκαταδίκης, τόσο περισσότερο ὑψώνεται ἀπὸ τὸν Θεό». Καλὲς καὶ ἅγιες εἶναι οἱ ἀρετὲς τοῦ φαρισαίου. Ἂς μὴν τὸν μεμφόμεθα γι’ αὐτές. Καλύτερη ὅμως ἡ μετάνοια καὶ ταπείνωση τοῦ τελώνη. Ὁ Θεὸς «ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν». Τὸ ἴδιο σκηνικὸ συμβαίνει, ἀδελφοί μου, καὶ μέσα στοὺς χριστιανικοὺς ναούς, μέσα στὴν κοινωνία. Οἱ ἴδιοι χαρακτῆρες ἐπαναλαμβάνονται. Σήμερα οἱ φαρισαῖοι τοῦ χριστιανισμοῦ, ἔχοντας τὴν ψευδαίσθηση τῆς σωτηρίας, αὐτοϊκανοποιοῦνται μέσα στὴ νομιζόμενη δικαιοσύνη τους, μέσα στὴ νοσηρὴ πίστη τους, ἕτοιμοι νὰ ῥίξουν τὸ λίθο τοῦ ἀναθέματος σὲ ὅσους βρίσκονται ἐκτὸς Ἐκκλησίας. Εἶναι τακτοποιημένοι μὲ τὴν ἐφαρμογὴ τῶν κανόνων τῆς  Ἐκκλησίας, γι’ αὐτὸ καὶ νομίζουν ὅτι δικαιοῦνται νὰ προδικάζουν τοὺς ἀτάκτους. Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ οἱ σύγχρονοι τελῶνες, αὐτοὶ ποὺ δὲν γνώρισαν τὴν πνευματικὴ ζωή, οἱ ἄσωτοι τοῦ κόσμου, τοὺς ὁποίους κανένα μητρικὸ χέρι δὲν βρέθηκε νὰ τοὺς ὁδηγήσῃ παιδιόθεν στὴν Ἐκκλησία, τοὺς ὁποίους ἴσως κανένας παπᾶς δὲν βρέθηκε νὰ πείσῃ μὲ τὸ ταπεινό του ἅγιο παράδειγμα, ἔχουν πολλὲς φορὲς συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητός τους καὶ ἴσως κρύβουν ἕνα ἀξιοθαύμαστο ψυχικὸ μεγαλεῖο, ποὺ τελικὰ συγκινεῖ τὸν Θεό. Ὅσο ἀνεβαίνει ὁ ἄνθρωπος τὴ σκάλα τῶν ἀρετῶν, τόσο κινδυνεύει νὰ ζαλιστῇ ἀπὸ τὸν ἴλιγγο τῆς ὑπερηφανείας καὶ νὰ πέσῃ ἀπὸ μεγαλύτερο κάθε φορὰ ὕψος. Ἐκεῖ χρειάζεται προσοχὴ καὶ ταπείνωση, γιατὶ ἡ σκάλα τῶν ἀρετῶν εἶναι μία εὐλογημένη πρόκληση. Ὅσο πιὸ χαμηλὰ ὅμως κατεβαίνει τὴ σκάλα τῆς μετανοίας, ἀκόμη κι ἂν δὲν ἔχῃ ἀρετές, τόσο πιὸ ἀσφαλὴς αἰσθάνεται, γιατὶ στὸ τελευταῖο σκαλοπάτι καθόλου δὲν κινδυνεύει. Κάθοδος χρειάζεται λοιπὸν γιὰ τὴν πνευματική μας προκοπὴ καὶ ὄχι ἄνοδος. Κάθοδος στὰ βάθη τῆς καρδιᾶς μας, ποὺ συνιστᾶ τὴν ἀληθινὴ ἄνοδό μας στὰ ὕψη τῆς ἐντὸς ἡμῶν θείας Βασιλείας. Ἂς οἰκειοποιηθοῦμε, ἀδελφοί μου, τὶς φαρισαϊκὲς ἀρετές καὶ τὴν τελωνικὴ μετάνοια, κράζοντας πρὸς τὸν Ἐπουράνιο Πατέρα τῶν οἰκτιρμῶν: «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». π. Στυλιανός Μακρής

Ε Djela e Telonit dhe Fariseut: Virtytet Farisaike dhe pendimi  tagrambledhës. Duke filluar sërisht Triodhin, Kisha jonë e Shënjtë na rrëfen dhe njëherë historinë didaktike të tagrambledhësit dhe fariseut, duke dashur që të na kujtojë se virtytet njerëzore, që të na bëjnë realisht të drejtë, duhet të bashkëudhëtojnë me pendimin. Dëgjuam sot për virtytet e fariseut, por asgjë për pendimin e tij. Dëgjuam gjithashtu dhe për pendimn e tagrambledhësit, por për asnjë virtyt të tij. Në shpirtin e një personi  të moralshëm në mendime dhe vepra krijohen këto pyetje: “Mos vallë janë të padobishme virtytet? Fariseu mbante kreshmë(agjëronte) dhe bënte filantropi, kot lodhej? Përse nuk mori atë që i takonte dhe ai për veprat e tij, por vetëm tagrambledhësi që nuk kishte asnjë virtyt, por që u mjaftua të kërkonte vetëm mëshirën e Zotit?”. Në këto pyetje duhet të përgjigjemi me kujdes. Në rastin e fariseut ai karakterizohet nga ndjenja e vetëdrejtësisë. Janë të mira virtytet e tij dhe të admirueshme, të pranueshme dhe në asnjë mënyrë të përjashtueshme.  Por izolohen dhe marrin karakter absolut në ndërgjegjien e tij si vetësynim. Bien në dimensionin e detyrimit formal. Fariseu nuk pret drejtësi prej Zotit, i mjafton që t’i japin të drejtë veprat e tij. Për këtë arsye dhe pendimi është “i tepërt” nuk është i nevojshëm, nuk e ka nevojë, është i moralshëm, i ligjshëm, thellësisht fetar, i zhvilluar dhe i rritur në gjirin e komunitetit fetar, praktikon ligjin deri në gërmën e fundit sipas gërmës së ligjit, ndjehet besimtar, dëshiron të jetë, por dhe të duket, i drejtë përballë Zotit dhe njerëzve, bile dhe më tepër përballë atyre, si njeri i pëlqyer nga njerëzit e tjerë, krenohet vetëlavëdërohet dhe kërkon  të njihet si i drejtë  nga ata me të cilët lutet bashkë. Tagrambledhësit i mungojnë veprat e mira. Por, është një mëkatar me ndjesi të thellë të mëkatësisë së tij, me vetënjohje të shumë gabimeve të tij, ndoshta dhe padrejtësive të mëdha përballë njerëzve të tjerë, me një përulësi të denjë për  tu admiruar dhe pendim të sinqertë pa hipokrizi. Fjala e tij e drejtë, e shkurtër, produkt vendosmërie, rrjedhim i vërtetësisë së ndjenjave. Tagrambledhësi e di se kush është, çfarë nuk është dhe se çfarë kërkon. E ka kërkuar veten e tij, ka gërmuar në thellësi të zemrës së tij, është zhgënjyer nga mënyra e tij e jetesës, do  që të mbushet boshllëku i tij i brendshëm jo me virtyte, por me mëshirë hyjnore. Nuk i intereson më bota, lutet, piratisht, fshehur nga sytë e të tjerëve, sepse e kupton që nuk do t’i japin ata të drejtën, as vetja e tij, por Zoti. Thotë një shënjtor i kohëve të sotme: “Dorëzimi i shpirtit të njeriut nën gjykimin e Zotit, përbën rrugën drejt njohjes së mëkatit. Me një kontroll të urtë të gjëndjes së brëndëshme të njeriut bindet që nuk i ruan urdhëresat dhe për shkak të kësaj, shkon në pendim. Sa më tepër pendohet nëpërmjet vetëdënimit, aq më tepër lartësohet nga Zoti”. Të mira dhe të shënjta janë virtytet e fariseut. Le të mos e gjykojmë për ato. Por, më i mirë është pendimi dhe përulësia e tagrambledhësit. Zoti “krenarët i largon ndërsa të përulurve ju fal hirin”. E njejta skenë ndodh vëllezërit e mi, dhe brenda kishave të krishtera, brenda shoqërisë. Të njejtat karaktere përsëriten. Sot farisenjtë e krishtërimit, duke pasur haluçinacionin e shpëtimit, vetëkënaqen nëpërmjet besimit të tyre të sëmurë, të gatshëm që të hedhin gurin e mallkimit tek të gjithë sa gjenden jashtë Kishës. Janë mjaftuar me praktimini e rregullave Kishtarë, për këtë arsye kujtojnë se kanë të drejtë të paragjykojnë ata sa janë të çrregullt. Nga ana tjetër tagrambledhësit e kohrave tona, ata që nuk njohën jetë shpirtërore, plangëprishësit  e botës, të cilët asnjë dorë nëne nuk u gjend që ti udhëzonte që fëmijë në Kishë, të cilët  ndoshta asnjë prift nuk u gjend që t’i bindë me shëmbullin e tij të përulur dhe të shënjtë, kanë shpesh herë ndjesinë e mëkatësisë së tyre dhe ndoshta fshehin një madhështi shpirtërore të mrekullueshme, që si përfundim prek  Zotin. Sa më tepër ngjitet njeriu në shkallët e virtyteve, aq më tepër ka rrezik që t’i merren mendtë nga ethet e krenarisë dhe të bjerë nga një lartësi çdo herë dhe më e lartë. Atje duhet kujdes dhe përulësi, sepse shkalla e virtyteve është një nxitje e bekuar. Por sa më poshtë zbret shkalla e pendimit, dhe sikur të mos kesh virtyte, aq më i sigurt ndjehet dikush sepse  në shkallën e fundit prej asgjëje nuk rrezikohet. Për prokopinë tonë shpirtërore duhet zbritje  dhe jo ngjitje. Zbritja në thellësi e zemrës sonë, që përbën një ngjitje reale nga ana jonë në lartësitë e mbretërisë hyjnore brenda nesh. Le të familjarizojmë vëllezërit e mi, virtytet farisaike dhe pendimin tagrambledhës, duke thirrur drejt Atit Qiellor të të ngushëllimeve: “O Zot, mëshiromë mua mëkatarin”.  p Stilian Makri.