Αρβανίτες και Αλβανοί-Πάγκαλος Θεόδωρος - Arvanitë dhe Shqiptarë - Theodhor Pangalos

Αρβανίτες και Αλβανοί Πάγκαλος Θεόδωρος Μεγάλωσα σε ένα σπίτι που η αρβανίτικη καταγωγή έδινε σε όλους, και ιδιαίτερα στα παιδιά, κολοσσιαία υπερηφάνεια. «Είμαστε Αρβανίτες». Αυτή η ένδοξη καταγωγή παρέσυρε στο ημίφως άλλες προελεύσεις εξίσου σημαντικές για την ιστορία της οικογένειας, όπως μια προγιαγιά Χιώτισσα με δαντέλες, κοσμήματα και φράγκικη κόμμωση ή έναν προ-προπάππο, που έφυγε για να γλιτώσει τη ζωή του από το Αϊβαλί, τις Κυδωνίες της Μικράς Ασίας και συνδέθηκε σε όλη τη Βαλκανική με τις επαναστατικές κινήσεις των Ελλήνων. Τι κι αν αυτός, ο Πάγκαλος, είχε βυζαντινής προέλευσης όνομα. Τι κι αν ήταν ήδη, πριν ξεκινήσει ο 19ος αιώνας, γιατρός. Εμείς, τα αγόρια, λατρεύαμε τους φουστανελοφόρους προγόνους από τα ορεινά της Πάρνηθας, που σκαρφάλωναν με τα μυώδη πόδια τους τις κορυφές, ντυμένοι με δέρματα ζώων και ζωσμένοι με μπαρούτια, εμπροσθογεμή τουφέκια και κάθε λογής χαντζάρες, που τα είχαν αφαιρέσει από τον πατροπαράδοτο και μισητό εχθρό και δυνάστη, αφού τον είχαν σφάξει, όπως τα ζυγούρια πάνω σε μια πέτρα αυτής της γης, η οποία ούτε στιγμή δεν σταμάτησε να πολεμάει τους τυράννους. Οταν μεγάλωσα και έμαθα αγγλικά, κάποιος μού χάρισε το μυθιστόρημα «Ο τελευταίος των Μοϊκανών». Αισθάνθηκα βαθιά συγκίνηση. Από τις λεπτομερείς περιγραφές του Κούπερ έβγαινε ένα αναμφισβήτητο συμπέρασμα: ο τελευταίος των Μοϊκανών, με το ξυρισμένο κεφάλι και την κοτσίδα, ήταν ίδιος με τους αρβανίτες προγόνους μου. Οι Αρβανίτες αποτελούν συστατικό στοιχείο του σημερινού ελληνικού λαού. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι κυκλοφορούν στο πλευρό μας φέροντας υπερήφανα και αξιότιμα οικογενειακά ονόματα που είναι αρβανίτικης προέλευσης. Καμιά φορά και χωρίς υποψία για την πραγματική σημασία τους. Θυμάμαι κάποτε έναν εξαιρετικό υπάλληλο του υπουργείου Τύπου, που ετοιμαζόταν να πάει στην Αλβανία, συνοδεύοντας τον Κωστή Στεφανόπουλο, Πρόεδρο της Δημοκρατίας τότε, και δεν είχε ιδέα ότι το αρβανίτικης προέλευσης επώνυμό του σήμαινε κάτι που θα δημιουργούσε περίπλοκα προβλήματα αν το έλεγε σε ανυποψίαστους Αλβανούς. Οι Αρβανίτες της Αττικής και της υπόλοιπης Στερεάς Ελλάδας, της Πελοποννήσου, της Ηπείρου, της Θεσσαλίας, ακόμη και στον Νομό Εβρου υπάρχουν δύο χωριά και στην Κάσο το υπέροχο Αρβανιτοχώρι, καθώς και πλήθος αρβανίτικα επώνυμα σε νησιά όπως η Κέα, όπου κανείς δεν μιλάει αρβανίτικα, ήταν πάντα συστατικό στοιχείο της διαμόρφωσης του σύγχρονου Ελληνισμού. Ασύγκριτοι πολεμιστές, σκληροί αγρότες, δημιουργικοί κτηνοτρόφοι και, παρά τη διγλωσσία, παρόντες, πέραν της αναλογίας τους στον γενικότερο πληθυσμό, στην επιστημονική, πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της χώρας. Τα αρβανίτικα μιλήθηκαν, όπως και οι άλλες διάλεκτοι, μέχρι να υποκαταστήσει η τηλεόραση τη γιαγιά. Η μάνα της μάνας μου μίλαγε στην κόρη της αρβανίτικα πάντα. Η κόρη, δασκάλα και Αρσακειάς, απαντούσε στα ελληνικά, και αυτό κράτησε μια ζωή χωρίς ποτέ να δημιουργηθεί ανάμεσά τους το οποιοδήποτε πρόβλημα. Οι Χειμαρριώτες δεν ήταν Αρβανίτες. Δεν μίλησαν ποτέ αρβανίτικα. Στον βαθμό που αυτό τούς επιβλήθηκε από τις εμπορικές και κοινωνικές τους σχέσεις ή από την ωμή κρατική βία, μίλησαν αλβανικά. Οι σημερινοί μετανάστες δεν καταλαβαίνουν τους Αρβανίτες της Αττικής, ενώ οι τελευταίοι καταλαβαίνουν σε γενικές γραμμές τους μετανάστες κάπως όπως οι Βραζιλιάνοι δυσκολεύονται να καταλάβουν τους Πορτογάλους, ενώ οι κάτοικοι της Μητρόπολης καταλαβαίνουν άνετα την απλουστευμένη κρεόλικη γλώσσα. Οι Σουλιώτες ήταν Αρβανίτες, πολλοί απ' αυτούς δεν ήξεραν ελληνικά ή τα μάθαιναν κοντά στην εκκλησία. Ούτε καν η θρησκεία δεν μπορεί να ξεδιαλύνει τη σχέση των δύο λαών. Στους πολέμους κατά του Αλή Πασά ένα μεγάλο διάστημα, πριν λιποτακτήσουν, βασικοί σύμμαχοι των αρβανιτοφώνων χριστιανών Σουλιωτών ήταν οι μουσουλμάνοι Τσάμηδες της Θεσπρωτίας. Οταν ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση, ολόκληρη η Αττική, καθώς και μεγάλο μέρος της Κορινθίας, της Αργολίδας, της Βοιωτίας, της Φθιώτιδας και της Εύβοιας, κατοικούνταν από Αρβανίτες. Οι μόνοι που δεν μίλαγαν αρβανίτικα στην Αττική ήταν οι Μεγαρίτες. Αυτοί οι αλλόγλωσσοι ελευθέρωσαν την Αθήνα. Ηταν ο βασικός κορμός της ένοπλης δύναμης του Καραϊσκάκη, που και ο ίδιος μίλαγε αρβανίτικα. Αλλά και ο Κολοκοτρώνης ήταν γνωστός σε μεγάλο μέρος της Πελοποννήσου με το αρβανίτικο όνομα της οικογενείας του, δηλαδή Μπιθιγκούρας. Εκτός αν δεν ήμασταν ανεπανόρθωτα καθαρευουσιάνοι, προσφέρουμε στην αγαπημένη μας ένα λουλούδι και όχι άνθος, από το αρβανίτικο «λούλε», και την Κυριακή στο σπίτι θα φάμε ένα μπούτι κατσικίσιο από το αρβανίτικο «κάτσε», που θα πει δύστροπο, απείθαρχο (μόνο αν είμαστε προγονόπληκτοι ή Κρητικοί θα παραγγείλουμε κάτι από αίγα ή ερίφιο). Το πρόβλημα του κ. Ράμα είναι ότι συντάχθηκε με τους εχθρούς των Ελλήνων για να κρατήσει το κόμμα του τις ψήφους που τα ελληνόφωνα στελέχη του κομμουνιστικού καθεστώτος τού εξασφάλιζαν. Οι Αρβανίτες μετακινήθηκαν στην Ελλάδα, όπως μπορεί να διαβάσει κανείς στο θαυμάσιο βιβλίο του Κώστα Μπίρη «Αρβανίτες - Οι Δωριείς του νεώτερου Ελληνισμού», μεταξύ του 12ου και 14ου αιώνα. Τότε δεν υπήρχαν Αλβανοί, όπως δεν υπήρχαν και Γερμανοί, Ιταλοί, Αγγλοι, Γάλλοι ή Τούρκοι. Η αλβανική εθνική συνείδηση είναι η τελευταία που εμφανίστηκε στα Βαλκάνια, το 1878, με τη Λίγκα της Πριζρένης - Κοσσυφοπεδίου και με ακόμα μεγαλύτερη σαφήνεια με τα κείμενα των χριστιανών ορθοδόξων Αλβανών ή Βλάχων της Κορυτσάς. Αφού λοιπόν δεν υπήρχαν Αλβανοί, πώς ήταν Αλβανός ο Δεσπότης των Αθηνών, αν υπήρχε και αν λεγόταν πράγματι Δούσμανης; Δεν γνωρίζει επίσης ο κ. Ράμα ότι ο Μοροζίνι κατέστρεψε τελικά, με τα κανόνια του, την Ακρόπολη; Οι λαοί μας έχουν συμφέρον στην ανανέωση της συνήθειας της κοινής συμβίωσης. Ιλιγγιώδη είναι τα μηνύματα που μας έρχονται από την πλευρά της οικονομίας. Είναι κρίμα που αντί να κοιτάξει αυτά τα στοιχεία ο κ. Ράμα και να επιδιώξει μια πορεία προόδου, συνεργασίας και συναδέλφωσης για το μέλλον, πιέζει για να δημιουργηθούν εξωπραγματικές αντιθέσεις από ένα παρελθόν που δεν υπάρχει παρά μόνο στη φαντασία του.     http://www.tovima.gr/

Arvanitë dhe Shqiptarë Theodhor Pangalos U rrita në një shtëpi ku prejardhja arvanite ju falte të gjithëve, dhe në veçanti fëmijëve një krenari të stërmadhe. “Jemi Arvanitë”. Kjo prejardhje e ndritur  tërhoqi në gjysmëdrite  prejardhje të tjera, po ashtu të rëndësishme të familjes, si stërgjyshja ime nga Hioja (ishull në Greqi) e cila vishej dhe stolisej me punime dore, bizhuteri dhe krehje me stil freng ose një stërgjysh i cili kishte shpëtuar nga Aivalia në Kidhoni të Azisë së vogël dhe u lidh në të gjithë Ballkanin me lëvizjet kryengritëse të Helenëve. Edhe pse ai Pangalo-ja, kishte një emër me prejardhje bizantine. Edhe pse ishte, që para se të fillonte shekulli i 19-të mjek. Ne, djemtë, adhuronim paraardhësit tanë të veshur me fustanellë në majat e Parnithës, ku dhe ngjiteshin me këmbët e tyre muskuloze nëpër majra, të veshur me lëkurë kafshësh dhe të lidhur me barut, pushkë që mbusheshin nga gryka dhe lloj- lloj thikash, të cila i kishin rrëmbyer nga armiku dhe dinasti i urryer tradicional , pasi e ksihin vrarë, si ziguret mbi një gur të kësaj toke e cila në asnjë çast nuk ndali së luftuari tiranët. Kur u  u rrita dhe mësova anglisht, dikush më dhuroi një roman “I fundit i Moikanëve”. Ndjeva një mallëngjim të madh. Nga përshkrimet e hollësishme të Kuperit dilte një konkluzion i padiskutueshëm: i fundit i Moikanëve, me kokën e qethur dhe flokë të mbledhur, ishte i njejtë me pararendësit e mi arvanitë. Arvanitët janë element përbërës i popullit të sotëm grek. Me qindra mijëra njerëz qarkullojnë pranë nesh duke mbartur me krenari emra të denjë familjesh që kanë prejardhje arvanitase. Ndonjëherë dhe pa dyshuar për rëndësinë e tyre të vërtetë. Më kujtohet dikur një nënpunës i shkëlqyer i ministrisë së Shtypit, që përgatitej për të shkuar në Shqipëri, për të shoqëruar Kosti Stefanopoulon, President i Greqisë në atë kohë, dhe nuk kishte as idenë më minimale të origjinës së tij arvanitase që kishte mbiemri i tij, mbiemër i cili kishte një kuptim i cili do të krijonte probleme të komplikuara nëse  e theshte tek shqiptarë që nuk e njihnin. Arvanitët e Atikës dhe të Greqisë Kontinentale, të Peloponezit , të Epirit, të Thesalisë, akoma dhe në Evro ka dy fshatra dhe në Kaso fshati Arvanitohori, si dhe shumë mbiemra arvanitas në ishuj si Kea, ku askush nuk flet arvanitase, ishin elementë përbërës që krijuan Helenizmin modern. Luftëtarë të pashembullt, bujq të fortë, blektorë krijues, mgjth dygjuhësinë, prezentë përtej raportit me popullatën e përgjithëshme, në udhëheqjen  politike, ushtarake dhe shkencore të vendit. Gjuha arvanite u fol, si dhe dialkte të tjera, deri sa të zvendësonte televizori gjyshen. Mamaja e mamasë time i fliste të bijës gjithmonë në gjuhën arvanite. Vajza, mësuese dhe Arsakase, i përgjigjej në greqisht, dhe kjo zgjati një jetë pa u krijuar ndërmjet tyre asnjë problem. Himariotët nuk janë Arvanitas. Nuk folën kurrë arvanitasen. Në gradën që atyre ju imponua nga marrdhëniet e tyre tregëtare ose nga dhuna e egër shtetërore, folën shqip. Emigrantët e sotëm nuk i kuptojnë Arvanitasit e Atikës, ndërsa këta të fundit i kuptojnë, disi,  në vija të përgjithëshme emigrantët ashtu si vetë Brazilianët vështirësohen që të kuptojnë portugalishten, ndërsa banorët e Metropolit kuptojnë lehtësisht gjuhën e thjeshtuar kreolike. Suliotët ishin Arvanitë, shumë prej tyre nuk dinin greqisht ose e mësonin atë pranë kishës. As vetë Kisha nuk mund të sqarojë marrdhënien ndërmjet dy popujve. Në luftën kundër Ali Pashës për një kohë të gjatë, para se të dezertonin, aleatët kryesore të të krishterëve arvanitofolës Suliotë ishin çamët myslymanë të Thesprotisë. Kur filloi Kryengritja Greke,  e gjithë Atika, si dhe një pjesë e madhe e Korinthit, Argolidhës, Boecisë, Ftiotidhas dhe Evias, banoheshin nga Arvanitas. Të vetmit që nuk flisnin shqip në Atikë ishin Megaritët. Këta me gjuhë të ndryshme çliruan Athinën. Ishin pjesa kryesore e fuqisë goditëse të armatosur të Karaiskaqit, i cili fliste gjithashtu gjuhën arvanitase. Por dhe Kolokotroni ishte i njohur në një pjesë të madhe të Peloponezit për emrin arvanitas të familjes së tij, Bythëguri. Nëse nuk ishim katharevusianë të pakorrigjueshëm, i ofromjë të dashurës sonë një lule dhe jo gonxhe, nga “lulja” arvanitase, dhe të djelë në shtëpi do të hamë një këmbë dhie nga “kace” arvanitas, qo do të thotë i egër, i pabindur (vetëm nëse jemi të obsesionuar me paraardhësit ose kretianë do të porositim “ena” ose “erifio”) . Problemi i z Rama është se u rëndit me armiqët e Helenëve që të mbajë partia e tij votat të cilat elementët grekëfolës të pushtetit komunist i siguruan. Arvanitët u zhvendosën në Greqi, siç mund të lexojë dikush në librin e mrekullueshëm të Kosta Biri-t “Arvanitët – Dorikët e Helenizmit e ri”, ndërmjet shek. të 12-të dhe të 14-të. Atëhere nuk ekzistonin shqiptarë siç dhe nuk ekzistonin Gjermanë, Italianë, Anglezë, Francezë ose Turq. Ndërgjegjia kombëtare shqiptare, ishte e fundit që u shfaq në Ballkan, më 1878, me Lidhjen e Prizrenit – Fushë Kosovë dhe me qartësi më të madhe në tekstet e të krishterëve orthodhoksë vllehë apo shqiptarë të Korçës.  Pasi pra nuk ekzistonin shqiptarë, si ishte shqiptar Dhespoti i Athinës, nëse ekzistonte dhe nëse quhej me të vërtetë Dushman? Nuk e di z Rama gjithashtu se Morozini shkatërroi si përfundim me gjylet e tij Akropolin? Popujve tanë ju intereson që të rinovojnë zakonin e bashkëjetesës së përbashkët. Si rrufe vijnë mesazhet nga fusha e ekonomisë. Është për të ardhur keq që në vend që të shikojë këto elementë z Rama dhe të synojë një rrugë përparimi, bashkëpunimi dhe vëllazërimi për të ardhmen, bën presjon që të krijohen kontraste joreale nga një e kaluar që nuk ekziston përveç se në fantazinë e tij.