Το χωριό Πολένα - Fshati Polenë

Το χωριό Πολένα βρίσκεται σε μια απόσταση περίπου δέκα χιλιομέτρων νοτιοδυτικά της Κοριτσάς και πιο συγκεκριμένα στη δυτική πλευρά του οδικού άξονα που οδηγεί από την επαρχία Κοριτσάς προς το Λεσκοβίκι και τα σημερινά ελληνοαλβανικά σύνορα, στους πρόποδες του όρους Ρουενίου. [ ] Η Πολένα χτίστηκε περίπου το 1755. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι εξαιτίας της εγγύτητας της Πολένας με την Κοριτσά, αλλά και τη Μοσχόπολη, ιδρυτές της υπήρξαν πιθανώς κάτοικοι που προήλθαν από τις πόλεις αυτές. Η ύπαρξη περίφημων κόκκινων μαρμάρων στην περιοχή ίσως να προσέλκυσε δραστήριους Κοριτσαίους ή Μοσχοπολίτες οι οποίοι και αποφάσισαν να εγκατασταθούν στην περιοχή και να ιδρύσουν τον οικισμό της Πολένας. Την υπόθεση αυτή ενισχύει το γεγονός ότι το κόκκινο μάρμαρο της Πολένας χρησιμοποιήθηκε επί ενάμιση τουλάχιστον αιώνα στην οικοδόμηση σημαντικών δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων στην Κοριτσά. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Καρμίτσης: Τα όρη της Κορυτσάς παρέχουσι ''ασβεστόλιθον'', ''αμμόλιθον'' και ''σχιστόλιθον''. Εν τω χωρίω δε Πολένην, κειμένω επί της νοτιοδυτικής ορεινής γραμμής της Κορυτσάς προς την Μοσχόπολιν και ειδός τι ''μάρμαρον ερυθρόν'', όπερ κοσμεί πολλά των νεοδμήτων κτιρίων της πόλεως ημών''. Η Πολένα με βάση το χειρόγραφο [σσ παραθέτω μικρό απόσπασμα]: Άνθρωποι απλοί, δεμένοι με τη γη τους και οικονομικά εξαρτημένοι από αυτή, οι κάτοικοι της Πολένας βρέθηκαν και τα επόμενα χρόνια στη δύσκολη θέση να προστατεύσουν το βιός τους απέναντι στην αυθαιρεσία της τοπικής οθωμανικής αριστοκρατίας και μάλιστα έχοντας απέναντί τους την πλέον διεφθαρμένη κρατική μηχανή της αυτοκρατορίας. Το φαινόμενο δεν ήταν καινοφανές για τους χριστιανικούς πληθυσμούς. Καθ' όλη τη μακρά περίοδο της οθωμανικής διοίκησης πάμπολα ήταν τα παραδείγματα κατάχρησης εξουσίας και οι διαθέσεις αρπαγής της γης εκ μέρους της τοπικής αριστοκρατίας. Μοιάζει παράδοξο, αλλά μετά τον θάνατο του Αλή Πασά και την κατάλυση του κράτους του, οι πράξεις αυθαιρεσίας των τοπικών αρχόντων αυξήθηκαν. Η απουσία του στυγνού δυνάστη που είχε μετατρέψει το πλιατσικολόγημα σε επίσημη κρατική τακτική απελευθέρωσε δεκάδες τοπικούς άρχοντες από τον έλεγχο της κεντρικής εξουσίας. Το παράδειγμα της Πολένας μοιάζει ενδεικτικό για πολλές παρόμοιες καταστάσεις που επικρατούσαν στην Ήπειρο, την Μακεδονία ή την σημερινή Αλβανία. Ανάμεσα στα 1822 και 1836 οι κάτοικοι της Πολένας θα εμπλακούν σε έναν άκαρπο δικαστικό αγώνα για την προάσπιση των εδαφών τους. Η αποτυχία στις δικαστικές αίθουσες οδήγησε σε μαζική φυγή των κατοίκων και στην αναπόφευκτη μείωση του πληθυσμού από τις 300 οικογένειες σε 20 με 25 οικογένειες. Οι υπόλοιποι κάτοικοι αναζήτησαν μια καλύτερη τύχη στην Οχρίδα, στο Μοναστήρι, στο Κρούσοβο και στο Μεγάροβο. Η κατάσταση έδειξε να βελτιώνεται κατά κάποιο τρόπο μετά το 1840, όταν πλέον θα παύσουν για μερικά χρόνια οι εθνικιστικές ένοπλες συγκρούσεις στα ευρωπαϊκά εδάφη της αυτοκρατορίας και θα ξεπεραστεί η αιγυπτιακή κρίση. Οι ανάγκες για ουσιαστική καλλιέργεια των εδαφών της Πολένας οδηγούν τους μπέηδες να αλλάξουν τακτική για να προσελκύσουν πίσω τους παλιούς κατοίκους με την υπόσχεση παραχώρησης εκ νέου γαιοκτημονικών δικαιωμάτων. Οι δυο πλευρές έρχονται σε μια πρώτη συνεννόηση και πράγματι επαναπατρίζονται αρκετοί κάτοικοι. Ωστόσο, η επιστροφή τους γίνεται με όρους επαχθείς και προσβλητικούς, καθώς οι μπέηδες αναζητούν πλέον καλλιεργητές και όχι συνιδιοκτήτες. Στην περιοχή της Βορείου Ηπείρου, του σημερινού αλβανικού Νότου, θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας και δυο παράγοντες που επέτειναν την ένταση ανάμεσα στους μουσουλμάνους μπέηδες και αγάδες και στους χριστιανούς κατοίκους: τις αλλαγές στον ρόλο της τοπικής αριστοκρατίας για τον διοικητικό μηχανισμό της αυτοκρατορίας και την ανάδυση και τον ανταγωνισμό των εθνικισμών. Πηγή: Αδελαϊς Ισμυρλιάδου, Ιστορία του χωριού Πολένα. Από τους αγώνες και τις συγκρούσεις των ορθοδόξων χριστιανών με τους μουσουλμάνους μπέηδες της περιοχής Κοριτσάς. Εκδ. Αφων Κυριακίδη, 2009.

Fshati Polenë gjendet në një distancë prej rreth 10 km në jugperëndim të Korçës dhe më saktësisht në krahun perendimor të rrugës që të çon nga zona e Korçës drejt Leskovikut dhe kufijtë e sotëm shqiptaro-grek, në këmbët e malit Rueni [  ] Polena u  ndërtua rreth vitit 1755. Mundemi të supozojmë se për shkak të afërsisë së Polenës me Korçën, por dhe Moskopolin, ka mundësi që të ishin themelues banorë të cilë vinin nga këto qytete. Ekzistenca e mermerit të famshëm të kuq në këtë zonë ndoshta tërhoqi korçarët ose voskopojarët e shkathët të cilët vendosën që të banonin në zonë dhe të themelonin dhe komunitetin e Polenës. Këtë hipotezë e përforcon dhe fakti se mermeri  i kuq i Polenës u përdor për një shekull e gjysëm të paktën në ndërtimin e objekteve publike dhe private me rëndësi në qytetin e Korçës. Përmend psh Karamitisi: Malet e Korçës ofrojnë “gurë gëlqerorë”, “gurë ranorë” dhe “gurë ndërtimi”. Në fshatin e Polenës i cili shtrihet në veriperëndim të vargmalit të Korçës drejt Voskopojës ofron dhe një “lloj mermeri të kuq”, i cili zbukuron shumë nga ndërtesat e sapondërtuara të qytetit tonë”. Polena sipas dorëshkrimit (fq e parë të së cilit po e vendosim për ta parë):  Njerëz të thjeshtë, të lidhur me tokën e tyre dhe të varur ekonomikisht prej asaj, banorët e Polenës, u gjendën dhe në vitet në vijim në pozicionin e vështirë që të ruajnë jetën e tyre përballë shkeljeve të përfaqësuesve lokalë të perandorisë osmane e cila ishte shndërruar në një prej mekanizmave shtetërore më të korruptuara. Fenomeni nuk ishte  i ri për popullatat e krishtera. Gjatë gjithë periudhës së gjatë të administrimit osman të shumta ishin rastet e shpërdorimit të detyrës dhe përpjekjet për rrëmbim të tokës nga aristokracia lokale. Duket si paradoks, por pas vdekjes së Ali Pashës dhe rrënies së shtetit të tyre, rastet e shkeljes së ligjit nga autoritetet lokale ishin të shuma. Mungesa e tiranit të epur  që kishte kthyer plaçkitjen në taktikën zyrtare shtetërore çliroi me dhjetra fisnikë nga kontrrollii i pushtetit qëndror. Shëmbulli i Polenës ngjason si përfaqësues për shumë siutata të ngjashme që mbizotëronin në Epir, në Maqedoni ose në Shqipërinë e sotme. Ndërmjet 1822 dhe 1836 banorët e Polenës do të ngatërrohen në një betejë gjyqësore jo të frytshme për mbrojtjen e territorit të saj. Dështimi në sallat e drejtësisë solli dhe largimin masiv të banorëve dhe zvogëlimin e pashmangshëm të banorëve nga 300 familje në 20 me 25 familje. Banorët e tjerë kërkuan një fat më të mirë në Ohër, Manastir, Krushovë, Megarovë. Gjendja u duk se po përmirësohej disi pas vitit 1840, kur ndaluan dhe për disa vite përplasjet e armatosura nacionaliste në territoret e Europiane të perandorisë si u tejkalua dhe kriza egjiptiane. Nevoja për një shfrytëzim të sipërfaqeve të Polenës, bëri që Bejlerët të ndryshonin taktikë dhe të tërhiqnin prapa banorët e larguar me premtimin e se do t’iu kthente të drejtat mbi pronësinë. Të dy krahët arrijnë një marrveshje të parë dhe me të vërtetë një numër i madh banorësh rikthehen. Ndërkaq kthimi i tyre bëhet me kushte fyese e të pështira, pasi bejlerët kërkojnë tashmë punëtorë të thjeshtë dhe jo bashkëpronarë. Në zonën e Epirit Verior, të Shqipërisë së sotme jugore, do të duhet që të marrim parasysh dhe dy faktorë që ngritën tensionin ndërmjet bejlerëve, agallarëve dhe banorëve të krishterë vendas, ndryshimet në rolin e aristokratisë vendore për mekanizmin administrativ të perandorisë dhe shfaqjen e konkurrimin e nacionalizmave. Burimi. Adhelais Ismirliadhu, Historia e fshatit Polenë. Nga betejat dhe përplasjet e të krishterëve orthodhoksë me bejlerët myslymanë të zonës së Korçës. Botimet Aderfon Kuriakidi 2009.