Υπάρχει συνείδηση και κοινή λογική; - Ekzitson ndërgjegje dhe llogjikë e përbashkët?

Υπάρχει συνείδηση και κοινή λογική; Γράφει ο π. Βασίλειος Ι. Καλλιακμάνης α) Κάθε άνθρωπος που έρχεται στον κόσμο κοσμείται από λογική ψυχή και λογικότητα. Συγγενεύει με τον Θεό ή μάλλον είναι λογικός επειδή εικονίζει τον Θεό. Κι αυτό τον καθιστά ξεχωριστό και τον διακρίνει από τα άλογα ζώα. Συχνά όμως, λόγω των παθών και της φιλαυτίας, υπάρχει εσωτερική σύγχυση και η ψυχή αμαυρώνεται, οπότε χάνεται και η κοινή λογική. Αναφέρεται στη Φιλοκαλία: “Οι άνθρωποι λέγονται καταχρηστικά λογικοί. Δεν είναι λογικοί εκείνοι που έμαθαν τους λόγους και τα βιβλία των αρχαίων σοφών, αλλά όσοι έχουν λογική ψυχή και μπορούν να διακρίνουν ποιο είναι το καλό και ποιο το κακό”. β) Σχετικά με τα παραπάνω είναι όσα αναφέρονται στην αποστολική περικοπή τής προς Ρωμαίους επιστολής (2,10-16), που ακούγεται σήμερα στις λατρευτικές συ­νάξεις της Εκκλησίας. “Ενώπιον του Θεού δίκαιοι δεν είναι αυτοί που απλώς ακούνε τον νόμο (του Θεού), αλλά θα δικαιωθούν εκείνοι που εφαρμόζουν τον νόμο. Όταν οι εθνικοί, που δεν έχουν νόμο, εφαρμόζουν από μόνοι τους ό,τι ορίζει ο νόμος, αυτοί αν και δεν έχουν νόμο, είναι οι ίδιοι νόμος στον εαυτό τους”. Η νομική αυτή ορολογία δεν εισάγει κάποιο νομικισμό, όπως θεωρούν ορισμένοι, αλλά υπενθυμίζει το γεγονός ότι και όσοι στερούνται τη σωτήρια χάρη των μυστηρίων θα κριθούν με βάση τη συνείδησή τους και τον έμφυτο φυσικό νόμο. γ) Είναι γνωστή η τριμερής διάκριση του “θείου νόμου”, που απαντά στη βιβλική και εκκλησιαστική παράδοση. Καταρχάς υπάρχει ο έμφυτος φυσικός νόμος, που δίνεται από τον Θεό σε κάθε άνθρωπο και παρέχει τη δυνατότητα διάκρισης του καλού από το κακό. Στη συνέχεια δίνεται ο γραπτός νόμος της Παλαιάς Διαθήκης, που αποτελεί νέα μορφή του έμφυτου φυσικού νόμου. Τέλος, στο πρόσωπο του Χρι­στού αποκαλύπτεται ο νέος νόμος ή ο νόμος της χάριτος. Με την ενανθρώπηση του Χρι­στού υπερβαίνεται το νομικό πλαίσιο της Παλαιάς Διαθήκης και χαρίζεται στους ενσυνείδητους χριστιανούς η θεία υιοθεσία. δ) Ο φυσικός νόμος ανάγει στην κοινή ανθρώπινη φύση και γίνεται δάσκαλος για ομόθυμη και αυτοπροαίρετη σχέση μεταξύ των ανθρώπων, γράφει ο άγιος Μά­ξι­μος. Αλλού τονίζει ότι έργο του φυσικού νόμου είναι η απόδοση ίσης τιμής προς όλους τους ανθρώπους· έργο του γραπτού νόμου η απαλλαγή από τα πάθη και έργο του πνευματικού νόμου η εξομοίωση με τον Θεό, όσο βέβαια είναι δυνατό στον άν­θρωπο. Αλλά αυτό που ζητά ο νόμος, επισημαίνει ο απόστολος Παύλος, “είναι γραμ­μένο στις καρδιές των ανθρώπων, όταν γι’ αυτό μαρτυρεί η συνείδησή τους και οι λο­γισμοί μεταξύ τους κατηγορούν ή και απολογούνται. Αυτό θα φανεί την ημέρα που ο Θεός θα κρίνει διά του Ιησού Χριστού τα κρυφά των ανθρώπων”. Κι όχι μόνο τότε, αλλά και στην παρούσα ζωή. ε) Η συνείδηση ως φυσική ιδιότητα και θεμελιώδης ενέργεια της ψυχής αξιολογεί ηθικά και επιδοκιμάζει ή αποδοκιμάζει τις ανθρώπινες πράξεις. Είναι αδιάψευστος μάρτυρας του τρόπου ζωής των ανθρώπων, η φωνή του Θεού μέσα τους. “Διδάσκαλος αληθής η συνείδησις υπάρχει”, επισημαίνει ο όσιος Θαλάσσιος. Για να εί­ναι όμως η συνείδηση σωστός δάσκαλος, απαιτούνται κάποιες προϋποθέσεις. Χρειάζεται διαρκής νήψη και εγρήγορση, διαύγεια πνευματική και ασκημένες πνευματικές αισθήσεις. στ) Εμπόδιο για τη σωστή λειτουργία της συνείδησης αποτελεί η περιφρόνηση τόσο του έμφυτου φυσικού νόμου όσο και του παλαιού αλλά και του νέου νόμου της χάριτος. Ακόμη, τα εωσφορικά πάθη και κυρίως ο εγωκεντρισμός και η φιλαυτία σκοτίζουν τον νου, αμβλύνουν και συχνά διαστρέφουν τη συνείδηση του ανθρώπου. Οπότε ο άνθρωπος όχι μόνο δεν μπορεί να βλέπει καθαρά, αλλά θεωρεί ως καλό το κακό. Η σωστή λειτουργία της συνείδησης αφορά όλους τους ανθρώπους, αλλά ιδιαίτερα τους χριστιανούς, οι οποίοι καλούνται να την καθρεπτίζουν στον κρυ­στάλλινο καθρέπτη του Ευαγγελίου. Τότε πράγματι διατηρούν σε υγιή κατάσταση τη συνείδηση, λεπτύνονται εσωτερικά και ακούνε προσεκτικά τη φωνή της. ζ) Όπως έχει γραφεί: “Χαρακτηριστικό γνώρισμα της τέλειας συνείδησης είναι η απόλυτη λεπτότητα και η απεριόριστη ευρύτητα. Έτσι οι άγιοι παρουσιά­ζο­νται απόλυτα ευαίσθητοι και για τις μικρότερες ατέλειές τους, ενώ αγκαλιάζουν με την απεριόριστη αγάπη τους ολόκληρο τον κόσμο”. Αλλά εάν δεν μπορούν οι άνθρωποι να φτάσουν σε αυτό το επίπεδο, ας έχουν την κοινή λογική και ας μην είναι ασυνείδητοι για το καλό των ίδιων αλλά και της κοινωνίας.

Ekzitson ndërgjegje dhe llogjikë e përbashkët? Shkruan At Vasil Kaliakmani, (Profesor i Universitetit Aristotel Selanik). a)    Çdo njeri që vjen në këtë botë zbukurohet nga shpirti llogjik dhe aftësia për arsyetim. Bëhet i afërm me Zotin  ose më mirë është llogjik sepse ikonizon Zotin. Kjo e bën të veçantë dhe e dallon nga kafshët e pa llogjikshme. Por shpesh herë, ekziston një ngatërresë e bëndëshme dhe shpirti nxihet, kështu që humbet dhe llogjika e përbashkët. Thuhet në Filokali: “Njerëzit quhen në mënyrë abuzive të llogjikshëm. Nuk janë të llogjikshëm ata që mësuan fjalimet dhe librat e të urtëve të lashtësisa, por të gjithë ata që kanë shpirt llogjik dhe do të mund të dallojnë cila është e mira e cila është e keqja”. b)    Në lidhje me ato që thamë më lart janë dhe ato që përmënden në pjesën e apostulit të sotëm nga Letra për Romakët (2, 10 – 16), që dëgjohet sot në mbledhjet adhuruese të Kishës. “Para Zotit të drejtë nuk janë vetëm ata të cilët thjesht dëgjojnë ligjin ( e Zotit), por do t’ iu jepet e drejta atyre që e praktikojnë atë. Kur jo të krishterët që s’ kanë ligj, praktikojnë vetë ato të cilat cakton ligji, ata mgjth se s’kanë ligj janë vetë ligj i vetes së tyre”. Ky lloj fjalori juridik nuk na fut në legalizëm, ashtu siç e quajnë disa, por na kujton faktin se dhe ata të cilët nuk marrin dot shpëtimin që vjen nga misteret do të gjykohen me bazë ndërgjegjien e tyre dhe ligjin natyral të brëndshëm. c)     Është e njohur ndarja e trepjesëshme e “ligjit hyjnor”,  të cilin e gjejmë në traditën biblike dhe kishtare. Si fillim ekziston ligji natyral, jepet që në lindje nga Zoti tek çdo njeri dhe i jep mundësinë të dallojë të mirën nga e keqja. Në vazhdim jepet ligji i shkruar i Dhjatës së vjetër, i cili përbën një formë të re të ligjit të brëndshëm natyral. Në fund, tek personi Jesu Krisht zbulohet ligji i ri, ligji i hirit. Me trupëzimin e Krishtit tejkalohet  korniza ligjore e Dhjatës së vjetër dhe falet tek të krishterët e ndërgjegjshëm  ose  kryhet një lloj adoptimi hyjnor. d)    Ligji natyral të çon tek natyra e përbashkët njerëzore dhe bëhet mësues për marëdhënie unanime dhe vullnetare ndërmjet njerëzve, shkruan Shën Maksimi. Diku tjetër thekson puna e ligjit natyral është dhënia e vlerës së barabartë për të gjithë njerëzit; vepër e ligjit të shkruar çlirimi nga pasionet dhe vepër e ligjit  shpirtëror bashkimi me Zotin, natyrisht aq sa është e mundur për njeriun. Por ajo që kërkon ligji, nënvizon Apostul Pavli, “është e shkruar tek zemrat e njerëzve, kur për këtë dëshmon ndërgjegjja e tyre dhe mendimet akuzojnë ose shfajësohen ndërmjet tyre. Kjo do të duket ditën që Zoti do të gjykojë nëpërmjet Jesu Krisht, të fshehurat e njerëzve”. Por jo vetëm atëhere, por edhe në botën prezente.     e)     Ndërgjegjja si një cilësi natyrale dhe energji thelbësore e shpiritit, vlerëson moralisht  dhe miraton apo kundërshton veprimet njerëzore. Është një dëshmitar i pakundërshtueshëm të mënyrës së jetesës së njerëzve, zëri i Perëndisë brënda tyre. “Ndërgjegjia është një mësues i vërtetë” nënvizon oshënar Thalasi. Por që të jetë ndërgjegjia mësues i mirë, nevojiten disa kushte. Duhet zgjuarsi dhe shkathtësi e vazhdueshme, qartësi shpirtërore dhe sensorë shpirtërorë të stërvitur. f)      Pengesë për funkionimin normal të të ndërgjegjies përbën përbuzja sa e ligjit natyral të lindur aq sa dhe të ligjit të vjetër dhe të ligjit të ri të hirit. Gjithashtu pasionet eosforike dhe kyesisht  egocentriket dhe  egoizmit errësojnë mendjen, zgjerojnë e shpesh herë shtrembërojnë ndërgjegjien e njeriut. Kështu që njeriu jo vetëm që nuk mundet të shikojë hapur, por e quan si të mirë të keqen. Funksionimi i drejtë i ndërgjegjies  ju përket të gjithë njerëzve por në veçanti të krishterëve, të cilët thirren të reflektojnë tek pasqyra e kristaltë e Ungjillit. Atëhere me siguri ruajnë në gjendje të shëndetëshme ndërgjegjien, hollësohen nga brenda dhe dëgjojnë me kujdes zërin e saj. g)     Ashtu siç është shkruar: “ Një nga karakteristikat dalluese të ndërgjegjies perfekte është hollësia absolute dhe gjerësia e pafundme. Kështu shënjtorët paraqiten si absolutisht të ndjeshëm dhe për difektet më të vogla të tyre, ndërsa përqafonin me dashurinë e tyre të pafundme të gjithë botën”. Por nqs njerëzit nuk munden të arrijnë në këtë nivel, le të kenë mendimin e përbashkët dhe le të mos jenë të pandërgjegjshëm për të mirën e tyre dhe të shoqërisë. Përktheu, Përgatiti, Pelasgos Koritsas