Γιατί οι Πόντιοι τρώνε στους τάφους την Κυριακή του Θωμά – Το ταφικό έθιμο- Pse Pondët hanë në varret të Dielën e Thomait- Zakoni i varrezave!

Οι αμύητοι μπορεί να βρουν το σκηνικό λίγο μακάβριο: Πάνω στις ταφόπλακες κόκκινα αυγά, μεζέδες, γλυκά, κρασί. Οι συγγενείς κερνούν όσους βρεθούν στο νεκροταφείο, τα γέλια πάνε και έρχονται. Κάποιοι στήνουν και κανονικά τραπέζια για ένα τσιμπούσι όπως θα έκαναν στο σπίτι τους, μόνο που βρίσκονται στον περίβολο των κοιμητηρίων. Η ποντιακή λύρα αυτή τη μέρα θεωρείται απαραίτητη, μόνο που δεν παίζει μακρύν καϊτέ. Όλοι γελούν, λέγονται ανέκδοτα, κάποιοι ξεκινούν το χορό. Την Κυριακή του Θωμά κυρίως, και σε μερικές περιοχές τη Δευτέρα του Πάσχα, οι Πόντιοι τρώνε πάνω στους τάφους τιμώντας με αυτόν τον τρόπο τους νεκρούς τους. Κατευθύνονται από το πρωί ’ς σα ταφία για μια μέρα Αναστάσιμη και αισιόδοξη, καθώς πιστεύουν ότι οι ψυχές των αγαπημένων έχουν ανέβει στον επίγειο κόσμο και κάθονται μαζί τους μέχρι την ημέρα του Αγίου Πνεύματος, γι’ αυτό και κάνουν «υποδοχή» στρώνοντας τραπέζι. Το ταφικό έθιμο τηρείται ευλαβικά σε αρκετές περιοχές που ζουν Πόντιοι. Από τα Σούρμενα, τον Κορυδαλλό, τις Αχαρνές, τον Ασπρόπυργο, την Καλλιθέα, την Αγία Βαρβάρα της Αττικής, μέχρι τη Νέα Κρώμνη Δράμας, τη Χαρίεσσα Νάουσας, την Καλαμαριά και τη Νέα Τραπεζούντα Πιερίας οι οικογένειες θα επισκεφθούν τα νεκροταφεία – ακόμα και πολιτιστικοί σύλλογοι καλούν τον κόσμο στα ταφία. Χωρίς καμία άλλη παραλλαγή, πλην της ημέρας που γίνεται το έθιμο, σε Πρωτοχώρι και Λευκόβρυση Κοζάνης, Μεσιανό Πέλλας, Κομοτηνή, Σάπες Ροδόπης και Πρόχωμα Θεσσαλονίκης αναβιώνει τη δεύτερη μέρα του Πάσχα. Έτσι το έμαθαν από τους προγόνους στον Πόντο, έτσι διατηρήθηκε στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, έτσι ήρθε και στην Ελλάδα. Στο Θρυλόριο Κομοτηνής το έθιμο γίνεται ανήμερα του Αγίου Πνεύματος. Τις «ρίζες» του τις βρίσκουμε σε αττικές λευκές ληκύθους· πρόκειται για αγγεία που εμφανίστηκαν γύρω στο 470 και χρησιμοποιούνταν μέχρι το 400 π.Χ. αποκλειστικά σε ταφικές τελετές. Σε μία λήκυθο του 430 π.Χ. που βρίσκεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (φωτ. αριστερά) απεικονίζεται πεπλοφόρος γυναίκα που φέρει προσφορές σε τάφο, ενώ στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο φυλάσσεται παρόμοιο αγγείο που βρέθηκε στην Ερέτρια και χρονολογείται γύρω στο 440 π.Χ. Απεικονίζεται ο νεκρός έφηβος με χλαμύδα, πέτασο και δόρυ, όρθιος να αντικρίζει την επιτύμβια στήλη του προς την οποία έρχεται μια γυναικεία μορφή με κάνιστρο γεμάτο στεφάνια προσφορών, για να στολίσει το ταφικό μνημείο. http://www.pontos-news.gr/

Të pamësuarit mundet që t'iu duket pamja disi makabër: Mbi pllakat e varreve vezë të kuqe, meze, ëmbëlsira, verë. Të afërmit qërasin ata që gjenden në varrezat, të qeshuarat dëgjohen vazhdimisht. Disa vendosin tavolina të rregullta për mezetë, ashtu siç do të bënin në shtëpinë e tyre, vetëm që gjenden në oborrin e varrezave. Lira e pondëve,gjatë kësaj dite është e domosdoshme, vetëm që nuk i bien gajdes. Të gjithë qeshin, thonë anekdoda, disa fillojnë vallet. Të dielën e Thomait kryesisht, dhe në disa zona të Hënën e Pashkës, pondët hanë mbi varrezat duke nderuar në këtë mënyrë të vdekurit e tyre. Shkojnë që në mëngjes në varrezat për një ditë Ngjalljeje dhe optimiste, pasi besojnë se shpirtrat e të dashurve të tyre janë ngjitur në botë dhe qëndrojnë me ta deri në ditën e Shpirit të Shenjtë, për këtë arsye "iu bëjnë pritje" duke iu shtruar tavolinën. Ky zakon, i varrezave, ruhet në mënyrë të rregullt në disa zona ku jetojnë Pondët. Që nga Surmena, Koridhaloja, Aharnes, Aspropirgo, Kalithea, Agia Varvara, deri në Nea Kromni të Dramës, në Hariesa të Naussas, Kalamaria, Nea Trapezounta Pierias, familjet do të vizitojnë varrezat- deri dhe në shoqatat kulturore thërresin popull në varret. Pa asnjë ndryshim tjetër, pëveç ditës që kryhet ky zakon, në Protohori të Lefkovrisit të Kozanit, në Mesiano të Pelas, në Komotini, në Sapes të Rodhopit dhe Prohoma të Thessalonikit ripërjetohet ditën e dytë të Pashkës. Kështu e mësuan nga paraardhësit e tyre në Bashkimin Sovjetik, kështu erdhi në Greqi. Në Komotini zakoni kryhet duke u gëdhirë Shpiriti i Shenjtë. "Rrënjët" e tij i gjejmë në ampulla të bardhë atikas, bëhet fjalë për vazp që u shfaqën rreth 470 dhe u përdorën deri në 400 p.Kr vetëm në ceremoni varrimi. Në një ampullë të vitit 430 p.Kr që gjendet në Muzeun e Artit Cikladid (foto) ku duket një grua e veshur me petka që ka sjellë "oferta" në varr, ndërsa në Muzeun Arkeologjik Kombëtar ruhet një vazo e ngjashme që u gjend në Eretria dhe vendoset në kohë gjatë vitit 440 p.Kr.  shfaqet  një adoleshent i vdekur me pelerinë, petta dhe shtiza, i ngritur në këmbë që shikon kollonën e varrit të tij drejt sëcilës një formë gruaje me kanistër plot kurora "orfrimi"  që të zbukurojë memorialin.