Ενίσχυση του έργου!

Ενίσχυση του έργου!

Κυριακή 10 Φεβρουαρίου 2019

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΤΣΑΜΗΔΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΣΑΜΟΥΡΙΑΣ

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΤΣΑΜΗΔΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΣΑΜΟΥΡΙΑΣ (α΄ μέρος)
ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΤΣΑΜΗΔΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΣΑΜΟΥΡΙΑΣ (α΄ μέρος)
Πολὺ συνοπτικὰ ὅταν λέμε Τσάμικο ζήτημα ἀναφερόμαστε στὶς διεκδικήσεις τῶν Ἀλβανῶν (πρώην κατοίκων τῆς Θεσπρωτίας  (Τσαμουριᾶς) ποὺ συνίστανται ἀπὸ τὴ μία στὴν ἐπιστροφὴ τῶν περιουσιῶν τους (ποὺ κατεῖχαν ἀπὸ τὸ 1912 ὡς τὸ ΄40) καὶ τὴν καταβολὴ ἀποζημιώσεων γιὰ τὰ χρόνια ποῦ τὶς ἔχασαν καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη στὴν  ἐπάνοδό τους στὴν Ἑλλάδα ἀλλὰ  καὶ τὴν ὠμὴ διεκδίκηση ἑλληνικῶν ἐδαφῶν.
ΟΙ  ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ  «ΤΣΑΜΟΥΡΙΑ» ΚΑΙ «ΤΣΑΜΗΔΕΣ»
Μεταξὺ τῶν ἔξι καὶ πλέον θεωριῶν γιὰ τὴν ἱστορικὴ καὶ ἐτυμολογικὴ προέλευση τῶν ὀνομασιῶν «Τσάμηδες» καὶ «Τσαμουριά», πιθανότερη θεωρεῖται ἐκείνη, ποὺ σχετίζεται μὲ τὴ λέξη «Θύαμις» (Καλαμᾶς), μὲ παραφθορά
του, μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου : Θύαμις, Θυάμις, Τσ(ἰ)ἄμης, δήλ. ὁ κάτοικος ποὺ βρίσκεται κοντὰ στὸν Θύαμη ποταμό, τὴν Θυαμυρία, τὴν Τσ(ἰ)ἀμουριά. Ὑπάρχει πάντως καὶ ἡ ἄποψη ὅτι ἡ τοπωνυμία προέρχεται ἀπὸ τὴν τούρκικη λέξη  (τσιὰμ) ἢ τὴν ἀντίστοιχη ἀλβανικὴ (τσιαμίστ),ποὺ σημαίνουν πευκοδάσος ἢ ἐλατόδασος. Εἶναι δὲ γνωστὸ ἀπὸ πολλὲς πηγὲς ὅτι ἡ δασικὴ βλάστηση τῆς περιοχῆς ἦταν πλούσια σὲ πεῦκα  καὶ ἔλατα
Τσαμουριὰ  λοιπὸν ὀνομάζεται ἡ περιοχὴ ἐκείνη τῆς Ἠπείρου, ποὺ ἐκτείνεται κατὰ μῆκος τῆς ἀκτῆς ἀνάμεσα στὶς ἐκβολὲς τοῦ ποταμοῦ Ἀχέροντα καὶ μέχρι τὸ Βουθρωτὸ καὶ ἀνατολικὰ μέχρι τοὺς πρόποδες τοῦ ὅρους Ὀλύτσικας (Τόμαρος) καὶ περιελάμβανε τὶς σημερινὲς  ἐπαρχίες Παραμυθιᾶς, Φιλιατῶν, Πάργας καὶ Μαργαριτίου (μὲ τὴν περιφέρεια τοῦ ποταμοῦ Θυάμιδος δηλαδὴ Καλαμᾶ), Ἡ περιοχὴ ταυτίζεται μὲ τὴ Θεσπρωτία καὶ ἕνα μικρό της τμῆμα  ἀνήκει σήμερα στὴν Ἀλβανία μὲ κέντρο τὴν κωμόπολη Κονίσπολη.
Σύμφωνα μὲ τοὺς Ἀρχαίους καὶ Βυζαντινοὺς συγγραφεῖς ἡ Θεσπρωτία ἀλλὰ καὶ ὁλόκληρη ἡ ὑπόλοιπη Ἤπειρος ἀποτελοῦσε τὴν κοιτίδα τοῦ Ἀρχαίου Ἑλληνισμοῦ.  Οἱ Θεσπρωτοὶ ἦταν τὸ ἀρχαιότερο ἀπὸ τὰ τρία πιὸ σημαντικὰ Ἠπειρωτικὰ φύλα - τὰ ἄλλα δύο ἦταν οἱ Μολοσσοὶ πρὸς τὸ Λεκανοπέδιο τῶν Ἰωαννίνων (Ἐλλοπία) καὶ οἱ Χάονες βόρεια ἀπὸ τὸν ποταμὸ Θύαμη μέχρι καὶ τὴν Ἐπιδαμνο (Δυρράχιο)
Εἶχαν ἐπικοινωνία μὲ τὸν ὑπόλοιπο κλασσικὸ Ἑλληνισμό, ἀφοῦ ὁ χῶρος τοὺς ὑπῆρξε ἕνα πολὺ σημαντικὸ θρησκευτικὸ κέντρο (Δωδώνη, Νεκρομαντεῖο, Ἀχερουσία κ.λ.π.). Ἐπικοινωνοῦσαν καὶ ἀνατολικὰ μὲ τοὺς Ἕλληνες Μακεδόνες, ἀλλὰ καὶ συμμετεῖχαν στοὺς Πανελληνίους Ἀθλητικοὺς ἀγῶνες, καθὼς καὶ στὴν εὐρύτερη πνευματικὴ κίνηση.
Κατὰ τοὺς Ρωμαϊκοὺς χρόνους, λόγω τῶν κοινῶν ἀγώνων τους μὲ τοὺς Μακεδόνες κατὰ τῶν Ρωμαίων, πλήρωσαν κι’ αὐτοὶ τὴν γνωστὴ ὀργὴ τοῦ Αἰμιλίου Παύλου, μὲ τὴν αἰχμαλωσία, καὶ τὴ ριζικὴ καταστροφὴ τῶν πόλεών τους. Ἀνασυγκροτήθηκαν, ὅμως, ἤδη κατὰ τοὺς Πρωτοχριστιανικοὺς καὶ Βυζαντινοὺς χρόνους. Αὐτὸ μαρτυροῦν καὶ τὰ γραπτὰ κείμενα καὶ ἄλλα μνημεῖα ἀρχιτεκτονικῆς, ζωγραφικῆς ποὺ σώζονται.
«ΤΣΑΜΗΔΕΣ» ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Κατὰ τὴν τουρκοκρατία γύρω στὸ 1430 (Κατάληψη Ἰωαννίνων ἀπὸ τοὺς Τούρκους) πολλοὶ χριστιανοὶ τῆς περιοχῆς ἐξισλαμίζονται, ὑποκύπτοντας σὲ διάφορα, ὑλικὰ καὶ διοικητικὰ ἀνταλλάγματα ἀλλὰ πρὸ πάντων στὴν ἀσφυκτικὴ πίεση τοῦ κατακτητῆ κυρίως μετὰ τὴν ἀποτυχία τοῦ Κινήματος τοῦ Ἐπισκόπου Τρίκκης  Διονυσίου τὸ 1611.
Δὲν ἔλειψε, ἀσφαλῶς, καὶ ἐγκατάσταση, κατὰ καιρούς, Τουρκαλβανῶν ἀγάδων, λόγω καὶ τῆς σχετικῆς εὐφορίας τοῦ ἐδάφους. Ὅλοι αὐτοὶ ἀπετέλεσαν ἐκεῖ τὴν ἀντίστοιχη θρησκευτικὴ μειονότητα τῶν Μουσουλμάνων Τσάμηδων , ἔναντί της πλειονότητας τῶν Χριστιανῶν. Κὰτ΄ἀρχὴν οἱ ἐξισλαμισθέντες αὐτοὶ Χριστιανοὶ διατήρησαν τὴν Ἑλληνικὴ γλώσσα καὶ συμπαθοῦσαν τοὺς Χριστιανοὺς κατοίκους, μὲ τοὺς ὁποίους συνδέονταν καὶ μὲ δεσμὰ συγγενείας. Μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου οἱ σχέσεις τους μὲ τοὺς Ἀλβανοὺς μπέηδες (γαιοκτήμονες) τοὺς ἀνάγκασαν νὰ μάθουν καὶ τὴν Ἀλβανικὴ γλώσσα δημιουργώντας ταυτόχρονα μία παράδοξη νοοτροπία πονηριᾶς, συκοφαντικῆς διάθεσης καὶ μοχθηρίας. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ δημιουργήθηκε ἡ μικρὴ μουσουλμανικὴ μειονότητα τῆς Τσαμουριᾶς στὴ Θεσπρωτία.
Οἱ Τσάμηδες λοιπόν, δὲν ἦταν οὔτε Τουρκικῆς καταγωγῆς, οὔτε Ἀλβανικῆς, ἀλλὰ προέκυψαν ἀπὸ τὸ γηγενὲς στοιχεῖο τῆς Τσαμουριᾶς, ἐξαιτίας τοῦ ἐξισλαμισμοῦ ποὺ ἔλαβε χώρα στὴν Ἤπειρο καὶ στὴ Θεσπρωτία ὁ ὁποῖος ἄρχισε μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Σκεντέρμπεη τὸν 15ο αἵ. καὶ κορυφώθηκε ἰδιαίτερα τὸν 17ο  αἰώνα.
Σημαντικὸ ρόλο γιὰ τὴν ἀνακοπὴ τοῦ μεγάλου αὐτοῦ  ρεύματος  τοῦ ἐξισλαμισμοῦ ἐκτὸς τῶν ἄλλων διαδραμάτισε καὶ ὁ Ἐθνομάρτυρας Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ ὁποῖος ἐπισκέφτηκε καὶ δίδαξε στὴν περιοχὴ καὶ μαρτύρησε στὸ Κολικόντασι τῆς Βορείου Ἠπείρου στὶς 24-8-1779.
Καὶ στὸ σημεῖο αὐτὸ εἶναι ἐπιβεβλημένο νὰ ἀποσαφηνίσουμε ὅτι λέγοντας  Βόρειο Ἤπειρο  ἀναφερόμαστε σὲ  ἕνα ἀρχέγονα, ἑλληνοκατοικημένο χῶρο, τῆς ὡς τὸ 1912 ἑνιαίας Ἠπείρου, ὁ ὁποῖος, ναὶ μὲν ἐλευθερώθηκε ἐπανειλημμένα ἀπὸ ξένους ζυγούς, «δωρήθηκε» ὅμως ἀπὸ τὶς Μεγάλες Δυνάμεις στὸ ἱδρυθὲν ἀπὸ αὐτὲς ἀλβανικὸ κράτος τὸ 1913.  Οἱ Βορειοηπειρῶτες ἀντέδρασαν στὴν ἐνσωμάτωσή τους στὸ ἀλβανικὸ κράτος μὲ νικηφόρο κατὰ τῶν Ἀλβανῶν πόλεμο.  Κέρδισαν τὴν Αὐτονομία τους μὲ τὸ συνυπογραφὲν ἀπὸ τὴν ἀλβανικὴ κυβέρνηση Πρωτόκολλο τῆς Κερκύρας τὸ 1914.  Δυστυχῶς ὅμως αὐτὸ τὸ δικαίωμα μετὰ τὴ λήξη τοῦ 1ου Παγκοσμίου Πολέμου καὶ ἰδιαίτερα μετὰ τὴ Μικρασιατικὴ Καταστροφὴ καταπατήθηκε καὶ ἔκτοτε δὲν ἐφαρμόζεται.
Στοὺς ἀπελευθερωτικοὺς ἀγῶνες τῶν Ἠπειρωτῶν κατὰ τοῦ κατακτητῆ οἱ Μουσουλμάνοι Τσάμηδες βρίσκονταν φανερὰ στὸ πλευρὸ τῶν Τούρκων καὶ τῶν Ἀλβανῶν.. Κατὰ τὴν ἔναρξη τοῦ  Ἃ'  Βαλκανικοῦ Πολέμου τάσσονται ἐνάντια στὴν ἀπελευθέρωση τῆς Ἠπείρου ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες , καὶ στηρίζουν τοὺς Τούρκους στὸ Μπιζάνι (ἀρχεῖο Νίκ.Χαντέλη) ἐνῶ ἀλλάζουν στάση μετὰ τὴν ἥττα τῆς Τουρκίας καὶ τὴν Ὑπογραφὴ τῆς Συνθήκης Εἰρήνης στὸ Λονδίνο (17.5.1913)
Οἱ Τουρκοτσάμηδες αὐτοὶ μὲ τὴ Συνθήκη τῶν Ἀθηνῶν (1913) προστατεύονται σὰν (θρησκευτικὴ) μουσουλμανικὴ μειονότητα, ἐνῶ πολιτογραφήθηκαν Ἕλληνες ὑπήκοοι, τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1913 .
Τὰ πρῶτα χρόνια μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Μακεδονίας καὶ τῆς Ἠπείρου ἀπὸ τὸν τουρκικὸ ζυγό, οἱ Τσάμηδες τῆς Ἠπείρου δὲν φαίνεται νὰ εἶχαν ἀκόμη σαφῶς διαμορφωμένη ἐθνικὴ συνείδηση. Περισσότερο ἀπὸ Ἀλβανοὶ ἢ Τοῦρκοι, ἦταν καὶ αἰσθάνονταν μουσουλμάνοι. Ἡ θρησκεία ἦταν ποὺ ἔπαιζε τὸν πρῶτο ρόλο γιὰ τὸν αὐτοπροσδιορισμό τους.  
Ἀργότερα καὶ πάνω στὴ σύγχυση μὲ τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν στὰ Βαλκάνια, προπαγανδιστὲς ἀπὸ τὰ Τίρανα μὲ τὴ   παρέμβαση τῶν Μεγάλων Δυνάμεων (Ἰταλίας Αὐστρίας )  τοὺς ἔπεισαν νὰ δηλώσουν Ἀλβανοὶ γιὰ νὰ ἀποφύγουν τὴ μεταφορά τους στὴν Τουρκία, μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους μουσουλμάνους ποὺ μέχρι τότε κατοικοῦσαν στὴ Βόρεια Ἑλλάδα. Ἡ προπαγάνδα αὐτὴ  καθὼς καὶ τὰ συμφέροντα 15-20 μεγαλοκτηματιῶν  ποὺ θὰ ἔχαναν τὶς περιουσίες τους, τοὺς ὁδήγησαν νὰ ζητήσουν νὰ μὴν ἀνταλλαγοῦν καὶ νὰ μὴν ἀπαλλοτριωθοῦν οἱ περιουσίες τους.
Τὸ ζήτημα λύνεται  τελικὰ  ἐπὶ δικτατορίας Θ. Πάγκαλου  ὅταν δυστυχῶς γιὰ τὴν Ἑλλάδα ἀναγνωρίστηκαν (Αὔγουστος 1926) μὲ ἑλληνικὴ πρωτοβουλία καὶ πρὸς ἐκδήλωση φιλικῶν αἰσθημάτων πρὸς τὴν Ἀλβανία οἱ Τσάμηδες ὡς «Ἀλβανικὴ» μειονότητα. Ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση στὸ πλαίσιο αὐτῆς τῆς πολιτικῆς δέχτηκε νὰ ἑξαιρέσει ἀπὸ τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν ὅλους τους Τσάμηδες  ἀλλὰ  καὶ νὰ διαλύσει τοὺς βορειοηπειρωτικοὺς συλλόγους, ἡ ὕπαρξη τῶν ὁποίων ἐνοχλοῦσε ἰδιαίτερα τὰ Τίρανα. Ἡ ἀπόφαση αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ ἀρχὴ οὐσιαστικά του τσάμικου ζητήματος
Οἱ μουσουλμάνοι Τσάμηδες τῆς Ἠπείρου,  ἀπὸ τὰ χρόνια της Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καὶ τὴν ἐποχὴ τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ   ἀριθμοῦσαν ἀπὸ 17.000 μέχρι 23.000 ἄτομα. Ὁ ἀριθμὸς τῶν Τουρκοτσάμηδων τοῦ νομοῦ Θεσπρωτίας, στὴν ἀπογραφὴ τοῦ 1940 σὲ σύνολο 61.300 κατοίκων, μόλις ἀνήρχετο στοὺς 16.600, δηλαδὴ ποσοστὸ 27%. (Ἡ Κοινωνία τῶν Ἐθνῶν τοὺς ὑπολόγιζε σὲ 20.000).
Στὴν Τσαμουριὰ ὑπῆρχαν, πρὸ τοῦ 1944  120 οἰκισμοὶ . Ἀπὸ αὐτοὺς 27 εἶχαν ἀμιγῆ μουσουλμανικὸ πληθυσμό, 20 μικτὸ πληθυσμὸ καὶ οἱ ὑπόλοιποι 73 ἀμιγῆ χριστιανικὸ πληθυσμό..
Στὴ διάρκεια τοῦ Μεσοπολέμου τὸ ἑλληνικὸ κράτος  ἐπέδειξε ἀπόλυτη ἰσοπολιτεία καὶ ἰσονομία πρὸς ὅλους τους κατοίκους τῆς Τσιαμουριᾶς, δίχως νὰ προβαίνει σὲ θρησκευτικὲς ἢ φυλετικὲς διακρίσεις. Οἱ μουσουλμάνοι ἀπολάμβαναν τὸν καθολικὸ σεβασμὸ τῆς ἐλευθερίας τῆς θρησκευτικῆς τους λατρείας, μὲ τὰ τζαμιὰ καὶ τοὺς χοτζάδες τους. Ἀπολάμβαναν τὸν ἀπόλυτο σεβασμὸ τῶν ἠθῶν καὶ ἐθίμων τους καὶ τῶν παραδόσεων τοὺς (γάμοι, μπαϊράμια, ραμαζάνι, περιτομὴ κ.λπ.) καὶ ἀφήνονταν ἀπερίσπαστοι στὶς ἐπαγγελματικὲς ἀπασχολήσεις τοὺς (κυρίως ἀγροτικές, ἀλλὰ καὶ βιοτεχνικὲς καὶ ἐμπορικές,) Εἶχαν δικά τους σχολεῖα, τὰ ὁποῖα χρηματοδοτοῦνταν ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση καὶ τεμένη, στὰ ὁποῖα δίδασκαν οἱ χοτζάδες, ποὺ πληρώνονταν ἀπὸ τὸ Ἑλληνικὸ Δημόσιο. Εἶχαν εὐνοϊκὴ μεταχείριση ἀπὸ τὴν Ἀγροτικὴ Τράπεζα, τὶς φορολογικὲς ὑπηρεσίες, τὰ ἑλληνικὰ δικαστήρια στὰ ὁποῖα μποροῦσαν νὰ προσφεύγουν .
ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΤΣΑΜΗΔΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΣΑΜΟΥΡΙΑΣ (β΄μέρος)
ΟΙ ΠΕΡΙΟΥΣΙΕΣ ΤΟΥΣ, Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ 1940, Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ K.S.I.L.I.A,
Περνώντας στὸ θέμα τῶν ΠΕΡΙΟΥΣΙΩΝ, αὐτὸ ξεκινᾶ μὲ τὴ θέσπιση τοῦ πρώτου ἀγροτικοῦ νόμου 1072/1917 τῆς προσωρινῆς κυβέρνησης τῆς Θεσσαλονίκης τοῦ Ἔλ. Βενιζέλου. Ὁ Ἀγροτικὸς Νόμος κλήθηκε στὴν πρώτη ἐφαρμογή του νὰ καλύψει τὴν ἀδήριτη ἀνάγκη τῆς προσφυγιᾶς γιὰ διανομὴ ἀγροτικοῦ κλήρου, μετὰ τὴ Μικρασιατικὴ Καταστροφή. Γιὰ τὴν ἐφαρμογὴ τῶν ἀγροτικῶν αὐτῶν νόμων χρειάσθηκε νὰ κηρυχθοῦν ἁπαλλοτριωτέα τὰ μεγάλα κτήματα, τὰ τσιφλίκια, τῆς Θεσσαλίας καὶ τῆς Ἠπείρου . Καὶ ἀσφαλῶς ὁ σκοπὸς  τῶν νόμων δὲν ἦταν ἡ δέσμευση τῶν κτημάτων στὴν Τσαμουριά, ποὺ ἦταν ἕνα ἐλάχιστο ποσοστὸ σὲ σχέση μὲ τὶς τεράστιες ἐκτάσεις τῆς Θεσσαλίας. Τὰ ἀπαλλοτριωθέντα κτήματα στὴν Τσαμουριὰ ἀνῆκαν σὲ 15-20 τὸ πολὺ οἰκογένειες μουσουλμάνων Τσάμηδων, μερικοὶ μάλιστα ἀπὸ τοὺς ὁποίους κατοικοῦσαν εἴτε στὴν Κῶν/πόλη, εἴτε στὰ Τίρανα ἢ καὶ στὴ Ρώμη. Αὐτοὶ ἔγιναν ὄργανα τῆς πολιτικῆς τῆς Ἰταλίας καὶ τῆς Ἀλβανίας καὶ πρόβαλαν τὸ πρόβλημά τους ὡς πρόβλημα ὅλου του τσάμικου λαοῦ. Τὸ ἰδιοκτησιακὸ ὅμως ἦταν ἀποκλειστικὰ θέμα τῶν 15-20 αὐτῶν τσιφλικάδων, ὅπως ἀνάλογο ἦταν τὸ θέμα τῶν χριστιανῶν τσιφλικάδων τῆς Θεσσαλίας Εἶχαν καὶ αὐτοὶ δικαίωμα σὲ ἀποζημίωση ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ κράτος, πράγμα ποὺ ἴσχυε καὶ γιὰ τοὺς ἄλλους μεγαλοκτηματίες. Ὅμως αὐτοὶ τόλμησαν νὰ ζητήσουν, μὲ ἐπίσημη προσφυγὴ καὶ ἀλβανικὴ ὑποστήριξη στὴν Κοινωνία τῶν Ἐθνῶν (Κτ.Ε.) τὸν Μάρτιο τοῦ 1928, εἰδικὴ μεταχείριση γιὰ τὸ ὕψος τῶν ἀποζημιώσεων τῶν κτημάτων τους. (Ἤθελαν δηλαδὴ νὰ εἶναι τὸ ἴδιο προνομιοῦχοι σὲ σχέση μὲ τοὺς Χριστιανοὺς ὅπως ἦταν καὶ ὅταν τοὺς εἶχαν σκλαβωμένους) Τὴν ἐπιδιωκόμενη προνομιακὴ μεταχείριση ἀπέρριψε ὡς παράλογη ἡ Κ.τ.Ε., σὲ 1 διπλωματικὴ ἥττα τῆς Ἀλβανίας.
Πρέπει νὰ σημειωθεῖ ὅτι οἱ ἀπαλλοτριώσεις τοῦ 1925 τῶν μεγαλοϊδιοκτητῶν δὲν εἶχαν δυσμενῆ ἐπίδραση στὶς σχέσεις τῶν πληθυσμῶν. Οὔτε νοιάστηκε κανένας μουσουλμάνος Τσάμης γιὰ τὸ ὅτι ἀπαλλοτριώθηκαν κτήματα τοῦ τάδε μπέη, οὔτε ἐνίωσε φτωχότερος ἐπειδὴ ὁ μπέης δὲν πῆρε ὅση ἀποζημίωση ἤθελε. Νὰ σημειώσουμε, ἐξάλλου, ἐδῶ ὅτι οἱ μουσουλμάνοι Τσάμηδες κατοικοῦσαν σὲ χωριὰ τοῦ κάμπου καὶ εἶχαν στὴν πλειονότητά τους ἐπαρκῆ μέσα γιὰ τὴν κάλυψη τῶν ἀναγκῶν  τους. Τὴ γενίκευση γιὰ περιουσίες ὅλων τῶν Τσάμηδων τὴν εἶχαν προπαγανδίσει αὐτοὶ ποὺ ἔχασαν τὰ τσιφλίκια τους καὶ τὴν ἔκανε σημαία της ἡ κακοήθης διπλωματία τῆς μουσολινικῆς Ἰταλίας καὶ τῆς Ἀλβανίας.
Ὡστόσο ἀπὸ τὸ 1912-13 ἡ προπαγάνδα αὐτὴ ὀργίαζε καὶ  ἐπεδίωκε νὰ καταστεῖ ἡ Ἰταλία κηδεμόνας τοῦ ἀλβανικοῦ κράτους ἀλλὰ καὶ  «προστάτιδα δύναμη» τῶν μουσουλμάνων τῆς Τσαμουριᾶς.. Ἡ ἀλβανικὴ κυβέρνηση ἀκολούθησε μία ἐπίδειξη ἐχθρότητας πρὸς τὴν Ἑλλάδα καὶ χρησιμοποίησε τὸ θέμα τῆς Τσαμουριᾶς γιὰ ἀντιπερισπασμὸ πρὸς τὸ ὑπαρκτὸ καὶ διεθνῶς ἀναγνωρισμένο θέμα τῆς ἑλληνικῆς μειονότητας τῆς Β. Ἠπείρου.  Πρόβαλλε συχνὰ τὸ πρόβλημα τῶν Τσάμηδων, γιὰ νὰ ἐκβιάζει τὴν ἑλληνικὴ πολιτεία, μὲ τὸ πρόσχημα τῆς καταπίεσής τους ἀπὸ τὶς ἑλληνικὲς ἀρχές. Τὴν ἴδια ὥρα ἐλάμβανε σκληρὰ καταπιεστικὰ μέτρα σὲ βάρος τῆς ἑλληνικῆς μειονότητας τῆς Β. Ἠπείρου, μὲ ἀπολύσεις καὶ ἐξορίες ἑλληνοδιδασκάλων, ἀπαγόρευση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας (ἐκτὸς μόνον ἀπὸ λίγα χωριὰ τοῦ Ἀργυροκάστρου), ἀλβανοποίηση τῶν σχολικῶν κτιρίων ποὺ εἶχαν ἱδρύσει μὲ εἰσφορὲς τοὺς οἱ Ἕλληνες, διωγμὸ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας κ.λπ.
Οἱ Ἰταλοὶ ἐξ ἄλλου, γνωρίζοντες τὸ ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον τῶν Ἀλβανῶν γιὰ τὴ Θεσπρωτία, καθὼς καὶ τὸν πόθο τους νὰ ἐπεκταθοῦν πρὸς αὐτὴν δὲν ἄφηναν εὐκαιρία ποὺ νὰ μὴν τοὺς  ὑποδαυλίζουν. Ἔτσι ὑποκινήθηκε ἕνα κίνημα ἀλυτρωτισμοῦ μὲ τὴν ἐπίδραση τῆς ἀλβανικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς ἰταλικῆς φασιστικῆς προπαγάνδας ποὺ πρόβαλαν τὴν ἰδέα δημιουργίας τῆς «Μεγάλης Ἀλβανίας».
Τὰ σχέδια αὐτὰ ἄρχισαν νὰ λαμβάνουν σάρκα καὶ ὀστᾶ μὲ τὴν κατάληψη τῆς Ἀλβανίας ἀπὸ τὰ ἰταλικὰ στρατεύματα τὸ 1939. Στὶς 12 Αὐγούστου 1940, σὲ συνάντηση ποὺ εἶχε ὁ Μουσολίνι μὲ τοὺς Τσιάνο, καὶ Βισκόντι Πράσκα , ἀνακοίνωσε τὴν ἐπιθυμία του γιὰ κατάληψη τῆς Τσαμουριᾶς καὶ τῆς Κέρκυρας. Ἀπὸ τὸν Αὔγουστο πολλοὶ Τσάμηδες φεύγουν στὴν Ἀλβανία καὶ ἐντάσσονται ἐθελοντικὰ σὲ ἰταλικὰ τάγματα ἡ χρησιμοποιοῦνται σὰν κατάσκοποι τῶν Ἰταλῶν  Τσάμης ἦταν ὁ ληστὴς Νταοὺτ Χότζα, ἡ ὑποτιθέμενη δολοφονία τοῦ ὁποίου ἀπὸ Ἕλληνες στάθηκε ἡ ἀφορμὴ τοῦ Μουσολίνι γιὰ τὴν κήρυξη πολέμου κατὰ τῆς Ἑλλάδας τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1940,
Ἡ εὐκαιρία νὰ δείξουν οἱ Τσάμηδες τὸ ἀνθελληνικό τους μένος δόθηκε κατὰ τὴν κήρυξη τοῦ Ἑλληνο-ἰταλικοῦ Πολέμου. Τὸ ἀπόγευμα τῆς 28ης Ὀκτωβρίου 1940,  ἐντάσσονται μετὰ ἀπὸ προετοιμασία στὸν Ἰταλικὸ Στρατὸ ὀργανώνοντας δύο (2) Τάγματα δικά τους καὶ μὲ 10 περίπου Ἀλβανικὰ Τάγματα, εἰσβάλουν στὴ Σαγιάδα καὶ στοὺς Φιλιάτες, ὡς μισθοφόροι σύμμαχοι τῶν Ἰταλῶν. Ἐνῶ τὸ ἰταλικὸ 25ο Σῶμα Στρατοῦ ποὺ εἶχε ἀναλάβει τὸν τομέα ἐπιχειρήσεων τῆς Ἠπείρου, ἔφερε τὸ ὄνομα «Σῶμα Στρατοῦ Τσαμουριᾶς».  Παράλληλα, ἄλλοι ποὺ ὑπηρετοῦσαν - ὡς Ἕλληνες πολίτες – στὸν ἑλληνικὸ στρατὸ ἔπαιξαν τὸ ρόλο τῆς «πέμπτης φάλαγγας». Πολλὰ ἐγκλήματα ἔγιναν στὸ διάστημα τῶν λίγων ἡμερῶν ποὺ κατέλαβαν οἱ Ἰταλοὶ τὴ Θεσπρωτία ἐνῶ μόλις ἄρχισε ἡ προέλαση τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ συχνὰ δέχθηκε προδοτικὰ χτυπήματα ἐκ τῶν ὄπισθεν περνώντας ἀπὸ χωριὰ Τσάμηδων. Σὰν ἀποτέλεσμα τὰ πιὸ ἐπικίνδυνα στοιχεῖα φυλακίσθηκαν καὶ κρατήθηκαν προληπτικὰ στὴ Κόρινθο καὶ τὴ Χίο χωρὶς ὡστόσο νὰ ἐκτελεσθεῖ κανεὶς τοὺς ἂν καὶ ἦταν ἔνοχοι ἐσχάτης προδοσίας ἐν καιρῶ πολέμου.
Μετὰ τὴν κατάρρευση τοῦ μετώπου, οἱ Ἰταλοὶ παρέδωσαν τὴ Θεσπρωτία στὸ ἔλεος τῶν Τσάμηδων. Συγκεκριμένα, σὲ στενὴ συνεργασία μὲ ἐπιφανεῖς Τσάμηδες σχεδίασαν στὴν Παραμυθιά, ὅπου κατέλυσαν καὶ διέλυσαν τὶς Ἑλληνικὲς Ἀρχές, τὸν πλήρη ἀφελληνισμὸ τῆς περιοχῆς (3 Μαΐου 1941). Ἔτσι σὲ μικτὰ χωριὰ ἔδωσαν τὴ διοίκηση σὲ Μουσουλμάνους ἀποκλειστικά. Ἵδρυσαν τὴν Ἀλβανικὴ Φασιστικὴ Νεολαία «Μιλίτσια» καὶ μὲ διάταγμα τῆς Ἰταλικῆς κυβερνήσεως διορίστηκαν οἱ ἀδελφοὶ Νουρὴ Ντίνο καὶ Ναζὰρ Ντίνο ἀπὸ τὴν Παραμυθιά, ὁ μὲν πρῶτος Ὕπατος Ἁρμοστὴς Θεσπρωτίας (!) , ὁ δὲ δεύτερος Συνταγματάρχης τῆς «Μιλίτσια». Ἀργότερα , τὸν Ἰούλιο τοῦ 1942,  καὶ πάντα ὑπὸ τὴν σκέπη τῶν Ἰταλῶν, οἱ Τσάμηδες συγκροτοῦν τὴν διαβόητη τρομοκρατικὴ ὀργάνωση K.S.I.L.I.A. («Ἀλβανικὸ Σύστημα Πολιτικῆς Διοικήσεως») μὲ 14 Τάγματα  μὲ ἰταλικὲς στρατιωτικὲς στολὲς καὶ ὁπλισμὸ ἔχοντας ὡς κύριο στόχο τοὺς τὴν ἐξολόθρευση τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ στὴν περιοχὴ τῆς Θεσπρωτίας. Τὰ τάγματα αὐτὰ ἐπιδόθηκαν μὲ ἀνήκουστη θηριωδία στὸ «πλιάτσικο» τῶν οἰκιῶν καὶ καταστημάτων τῶν Ἑλλήνων Χριστιανῶν ἐνῶ παράλληλα ὑποχρέωσαν τοὺς Ἕλληνες νὰ φοροῦν τὸ γνωστὸ Ἀλβανικὸ ἄσπρο σκοῦφο
Ὡστόσο εἶναι σημαντικὸ νὰ ἀναφέρουμε στὸ σημεῖο αὐτὸ ὅτι οἱ Ἰταλοὶ δὲν ἐπιχείρησαν νὰ ἑνώσουν τὴ Τσαμουριὰ μὲ τὴν Ἀλβανία ὅπως ἔγινε στὸ Κόσσοβο ἀντιλαμβανόμενοι φανερὰ τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ Τσάμηδες ἦταν μειοψηφία στὴ περιοχή.
Γιὰ νὰ τρομοκρατήσουν ἀκόμη περισσότερο τὸ Ἑλληνικὸ στοιχεῖο, καὶ νὰ ἐπιδείξουν στὴν Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση οἱ Τσάμηδες, ὅτι ἐπιθυμοῦν τὴν ἀπόσπαση τοῦ Νομοῦ Θεσπρωτίας ἀπὸ τὸν ἑλληνικὸ κορμό, δολοφονοῦν μπρὸς στὸ Νομαρχιακὸ κατάστημα τὸν ἀναπληρωτὴ Νομάρχη Γ. Βασιλάκο  στὶς 19 Φεβρουαρίου 1942  ἐνῶ  στὶς 24 Ὀκτωβρίου ἐκτελεῖται στὴν Καλτερίζα ὁ ἱερέας Ἀνδρέας Βασιλείου. Συνολικὰ τὸ 1941 ἔχουμε 28 δολοφονίες μόνο ἀπὸ Τσάμηδες, ἐνῶ τὸ 1942 90. Νὰ σημειώσουμε ὅτι τὰ νούμερα αὐτὰ εἶναι  τὰ ἐπιβεβαιωμένα, καθὼς ὑπάρχουν ἄλλες τόσες περιπτώσεις ἐξαφανισθέντων ἢ ἀνευρευθέντων  ἀργότερα νεκρῶν γιὰ τὶς ὁποῖες ἁπλῶς δὲν ἔχουμε αὐτόπτες μάρτυρες ἢ κάποιο ἐπίσημο ὄργανο τῆς πολιτείας γιὰ νὰ τὶς καταγράψει καθὼς ἀπὸ τὰ τέλη τοῦ 1941 οὐσιαστικὰ δὲν ὑφίσταται κανένα στοιχεῖο ἑλληνικῆς διοίκησης στὴ Θεσπρωτία.
Οἱ δολοφονίες  αὐτὲς  ὑπῆρξαν τὸ σύνθημα τῶν ὁμαδικῶν ἐκτελέσεων σ΄ ὁλόκληρο τὸ Νομό, μὲ κορύφωση τὴν ἐκτέλεση τῶν 49 προκρίτων τῆς Παραμυθιᾶς (29-9-1943).Σὲ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς ἰταλικῆς κατοχῆς τῆς Ἠπείρου, ὁμάδες ἔνοπλων Τσάμηδων, εἶχαν δημιουργήσει κλίμα τρομοκρατίας καὶ εἶχαν ἐπιδοθεῖ στὸ πλευρὸ τῶν ἰταλικῶν δυνάμεων σὲ ἀμέτρητες πράξεις αὐθαιρεσίας, βιαιοπραγιῶν, δολοφονίες, βιασμούς, καταστροφὲς κλπ Παράλληλα  σὲ Ἕλληνες προέδρους κοινοτήτων ἔθεταν ἐκβιαστικὰ τὸ δίλημμα νὰ ὑπογράψουν τὴν προσάρτηση τῆς Θεσπρωτίας στὴν Ἀλβανία, διαφορετικὰ ἡ περιουσία τοὺς ἀλλὰ καὶ ἡ ζωή τους   καὶ ἡ τιμὴ τῆς οἰκογενείας τοὺς ἦταν στὸ ἔλεος τῶν Ἀλβανῶν. Ἐνδεικτικὰ  στὶς 27-7-44 στὸ μεικτὸ  χωριὸ Πηγαδούλια συγκέντρωσαν τοὺς κατοίκους μπροστὰ στὸ τέμενος καὶ ὅταν ὁ πρόεδρος Ν. Σιούτης ἀρνήθηκε νὰ ὑπογράψει τὸ ψήφισμα ἐκτελέστηκε μπροστὰ στοὺς συγχωριανούς του. Στὶς 6-12- 44 ἐκστρατεύουν στὰ χειμερινὰ λιβάδια τοῦ χωριοῦ Σκανδάλου καὶ φονεύουν 15 βοσκοὺς  κλέβοντας καὶ τὰ κοπάδια τους. Ἐξολοθρεύουν τοὺς ἄνδρες 4 οἰκογενειῶν (Ζήκου, Χρηστούλη, Ντίσιου καὶ Πιτούλη), οἱ ὁποῖοι ὡστόσο μπροστὰ στὸ ἐκτελεστικὸ ἀπόσπασμα πετοῦν κατάμουτρα στοὺς φονιάδες τους: κάντε ὅτι θέλετε. ΕΔΩ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΘΑ ΞΑΝΑΡΘΟΥΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ.
Νεκροὶ – ἐξαφανισμένοι:  1 στοὺς 50 ὁ ὑψηλότερος μέσος ὅρος ἀπωλειῶν γιὰ τοὺς νομοὺς τῆς Ἑλλάδος    (συνεχίζεται)
Φώτο πάνω: Τὸ μνημεῖο τῶν 49 προκρίτων σφαγιασθέντων ἀπὸ τοὺς Τσάμηδες  στὴν Παραμυθιὰ. Κάτω: Τὸ τάγμα τοῦ Νούρι Ντίνο
ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΤΣΑΜΗΔΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΣΑΜΟΥΡΙΑΣ (β΄μέρος)

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΤΣΑΜΟΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΣΑΜΗΔΩΝ (γ΄μέρος)
ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ, Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΩΝ 49 ΠΡΟΚΡΙΤΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ, Ο ΖΕΡΒΑΣ, Η ΦΥΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ
Μόλις ἡ Ἰταλία συνθηκολόγησε τὸ 1943  οἱ Τσάμηδες προσαρμόστηκαν ἀστραπιαία στὴ νέα κατάσταση καὶ πῆγαν μὲ τὸ μέρος τῶν Γερμανῶν  γιὰ νὰ ἐξασφαλίσουν τὸ ἀτιμώρητο γιὰ τὰ ἐγκλήματά τους  ἀλλὰ καὶ εὐκαιρίες γιὰ νέο πλιάτσικο. Ἐντάσσονται στὰ Γερμανικὰ Στρατεύματα Κατοχῆς, φέροντας καὶ ἀναγνωριστικὸ περιβραχιόνιο μὲ τὸν ἀγκυλωτὸ σταυρὸ ἢ καὶ κανονικὴ γερμανικὴ στολή.
Οἱ γερμανικὲς ἀρχὲς παρατηροῦν σὲ ἔκθεσή τους ὅτι, «τὰ τμήματα τοῦ ἀλβανικοῦ πληθυσμοῦ συμπαρίστανται στὰ γερμανικὰ στρατεύματα καὶ ἔχουν προσφέρει πολύτιμη βοήθεια στὸν ἀγώνα κατὰ τῶν ἀνταρτῶν», καὶ ὅτι «στὶς μέχρι τώρα ἐπιχειρήσεις κατὰ τῶν ἀνταρτῶν οἱ μουσουλμάνοι ἀποδείχτηκαν ἱκανοὶ λόγω τῆς γνώσης τῆς περιοχῆς, ἰδιαίτερα στὶς ἐπιχειρήσεις ἀνίχνευσης.».
Ὅλος σχεδὸν ὁ ἀλβανικὸς πληθυσμὸς ἀπὸ 14 ἐτῶν καὶ πάνω, ἐξοπλίστηκε, καὶ σχηματίστηκαν νέα ἔνοπλα τμήματα ποὺ τέθηκαν ὑπὸ τὶς ὁδηγίες τῶν Μαζὰρ καὶ Νουρὶ Ντίνο. Ὅλοι οἱ Ἀλβανοὶ τῶν ὁμάδων αὐτῶν φοροῦσαν στρατιωτικὲς στολές, ἰταλικὲς ἢ γερμανικές, καθὼς καὶ περιβραχιόνιο μὲ τὴ λέξη «Τσάμης» ποὺ τοὺς ἔδινε τὴ δυνατότητα νὰ κυκλοφοροῦν ἐλεύθερα στὶς πόλεις καὶ τὴν ὕπαιθρο, φέροντας ὁπλισμό. Οἱ δικαιοδοσίες τῆς ἀλβανικῆς Τζανταρμερίας (χωροφυλακῆς), ἐπεκτάθηκαν καὶ τῆς ἀνατέθηκε τὸ καθῆκον τῆς τήρησης τῆς τάξης, ἐξέλιξη ποὺ οἱ ἴδιοι οἱ Τσάμηδες σὲ πολλὲς περιπτώσεις ἐκμεταλλεύτηκαν προκειμένου νὰ κλείσουν λογαριασμοὺς τοῦ παρελθόντος.
Τὶς μεγαλύτερες καταστροφές, ὑπέστη τὸν Ἰούλιο τοῦ 1943 ἡ περιοχὴ Φαναρίου τῆς Θεσπρωτίας. Καὶ αὐτὸ δὲν ἦταν τυχαῖο. Ἀποδείχτηκε ὅτι ἀποτελοῦσε προσφιλῆ τακτικὴ τῶν Τσάμηδων νὰ στρέφουν τὶς γερμανικὲς ἐπιχειρήσεις πρὸς τὶς περισσότερο εὔφορες καὶ ἀποδοτικὲς περιοχές, ὅπως ἦταν ἡ κοιλάδα τοῦ Φαναρίου, μὲ τὸ πρόσχημα ὅτι οἱ κάτοικοί τους παρεῖχαν ὑποστήριξη στοὺς ἀντάρτες. Στὶς 27 Ἰουλίου 1943, μετὰ τὴν ἀποτυχία τῆς ἐπιθέσεως κατὰ τοῦ χωριοῦ Ἁγία Κυριακὴ (Πόποβο), 800 Τσάμηδες τῆς «K.S.I.L.I.A», ὑπὸ τὴν ἀρχηγία τῶν ἀδελφῶν Ντίνο, σὲ συνεργασία μὲ δυνάμεις Κατοχῆς, ἔκαναν ἐπιδρομὴ στὰ χωριὰ τοῦ Φαναρίου. Λεηλατήθηκαν καὶ πυρπολήθηκαν 519 κατοικίες, σκοτώθηκαν 200 κάτοικοι (ἀπὸ αὐτοὺς πολλὲς  ἤσαν γυναῖκες ποὺ προηγουμένως βιάσθηκαν) καὶ συνελήφθησαν 500 ἄτομα ποὺ στάλθηκαν ὅμηροι στὰ Ἰωάννινα. Ὁλοσχερὴς ἦταν ἡ ἀπώλεια τοῦ κτηνοτροφικοῦ πλούτου. Περίπου 29 χωριὰ ἐρημώθηκαν πλήρως. Καὶ αὐτὰ χωρὶς νὰ ὑπάρχει ἴχνος ἀνταρτικῆς ὁμάδας στὴν περιοχή.  Κατὰ κανόνα,, τὶς γερμανικὲς ἐπιχειρήσεις ἀκολουθοῦσαν λεηλασίες ἐκ μέρους τῶν ἔνοπλων Τσάμηδων σὲ τέτοια ἔκταση ποὺ ἔφεραν τὸν ντόπιο πληθυσμὸ σὲ ἀπελπιστικὴ κατάσταση. Συγκέντρωναν κινητὲς περιουσίες, τὰ σκεύη καὶ τὸ ρουχισμὸ τῶν σπιτιῶν, τὰ ζῶα καὶ ὅτι ἀκόμη μποροῦσε νὰ μεταφερθεῖ καὶ τὰ μετέφεραν στὰ ἀλβανικὰ χωριά.
Ἡ ἐκτέλεση τῶν προκρίτων τῆς Παραμυθιᾶς
Ἡ Παραμυθιὰ λόγω τῆς γειτνίασης μὲ τὸ ἀνταρτοκρατούμενο Πόποβο καὶ τοῦ ἄκαμπτου ἠθικοῦ τῶν κατοίκων της εἶχε μπεῖ στὸ μάτι τῶν Τσάμηδων. Ἐκεῖ ὁ ὁπλαρχηγὸς Γεωργίου εἶχε ἐκτελέσει τὸν Ἕλληνα προδότη Σωτ.Κουτούδη καὶ τοὺς ἐγκληματίες Τσάμηδες Τεφὶκ Κεμὰλ καὶ Γιαγιὰ Ναούμ. Ἔπρεπε λοιπὸν νὰ τελειώνουν μὲ αὐτὸ τὸ ἀγκάθι ὅπως τὸ θεωροῦσαν. Στὶς 24 Σεπτεμβρίου 1943, μὲ ἀφορμὴ τὸ θάνατο ἔξι Γερμανῶν στρατιωτῶν κοντὰ στὸ Ἐλευθεροχώρι, οἱ κατακτητὲς συνέλαβαν 60 ἐπιφανεῖς κατοίκους τῆς Παραμυθιᾶς. Λίγες μέρες ἀργότερα, στὶς 29 τοῦ μήνα, ἐκτελέστηκαν 49 ἀπὸ αὐτούς, ἀφοῦ διατάχθηκαν νὰ σκάψουν μόνοι τους τὸν τάφο τους.Τὸν κατάλογο τῶν ὀνομάτων τῶν Παραμυθιωτῶν ποὺ συνελήφθησαν καὶ ἐκτελέστηκαν ἀπὸ τὸ γερμανικὸ ἀπόσπασμα, συνέταξε ὁ ἴδιος ὁ Μοζὰρ Ντίνο, ἐνῶ ὁμάδες ἔνοπλων Τσάμηδων ἦταν αὐτὲς ποὺ πραγματοποίησαν τὶς συλλήψεις μὲ τὴ συνοδεία Γερμανοῦ ἀξιωματικοῦ. Ἀρκετοὶ ἀπὸ αὐτοὺς παραβρέθηκαν στὸ πλευρὸ τοῦ γερμανικοῦ ἀποσπάσματος καὶ τὴν ἡμέρα τῆς ἐκτέλεσης. Ἔτσι μετὰ τὴν Ἠγουμενίτσα καὶ τοὺς Φιλιάτες ἐρημώθηκε ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ στοιχεῖο καὶ ἡ Παραμυθιά. Χαρακτηριστικὸ εἶναι ὅτι ἄφησαν μόνο τοὺς ὑπαλλήλους τοῦ δημοσίου Ταμείου γιὰ νὰ συνεχίζουν νὰ παίρνουν οἱ χοτζάδες καὶ οἱ μουσουλμάνοι δάσκαλοι τὸ μισθό τους ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ κράτος! Ἀπὸ τὸ σημεῖο αὐτὸ καὶ μετὰ στὴ Παραμυθιὰ καὶ γενικότερα στὴ Θεσπρωτία τὸν ἑλληνισμὸ διασώζει ὁ μόλις ἐνθρονισθεῖς νέος μητροπολίτης Δωρόθεος. Μὲ κίνδυνο τῆς ζωῆς του διαμαρτύρεται ἔντονα πρὸς ὅλες τὶς κατευθύνσεις, στὴν Ἀθήνα, τὰ Ἰωάννινα ,στοὺς Γερμανούς, ἐνημερώνει τοὺς ἀντάρτες γιὰ τὶς κινήσεις τῶν Τσάμηδων, συγκεντρώνει τρόφιμα καὶ εἴδη πρώτης ἀνάγκης γιὰ τὸ ποίμνιό του, σώζει κρατουμένους ἀπὸ ἐκτέλεση εἴτε παρακαλώντας εἴτε δωροδοκώντας  εἴτε καὶ ἀπειλώντας ἂν σήκωνε ἡ περίσταση ὅτι ἂν ἀλλάξει  ἡ κατάσταση θὰ τιμωρηθοῦν ὅσοι ἐγκλημάτησαν. Μάλιστα τὸν Αὔγουστο τοῦ ΄44 ὅταν φαινόταν πιὰ  ἡ ἥττα τοῦ ἄξονα καὶ ὑπῆρχαν φόβοι ὅτι οἱ Τσάμηδες ὑποχωρώντας θὰ ἄφηναν καμμένη γῆ, κέρδισε περίπου 25 μέρες (ὥσπου νὰ καταλάβουν οἱ ὁμάδες τοῦ ΕΔΕΣ τὴν Παραμυθιὰ) ἐρχόμενος σὲ δῆθεν συνεννόηση μὲ τοὺς ἀδελφοὺς Ντίνο περὶ ἀνακήρυξης αὐτόνομης πολιτείας στὴ Θεσπρωτία μὲ τὸν ἴδιο πρόεδρο καὶ τοὺς ἀδελφοὺς Ντίνο ὑπουργοὺς Στρατιωτικῶν καὶ οἰκονομίας ἀντίστοιχα! Ὑπῆρξε μία ὄντως ἡρωικὴ μορφὴ ποὺ τίμησε τὸ ράσο τοῦ Ἕλληνα ἱεράρχη τὶς δύσκολες ἐκεῖνες ὧρες.
Τὶς πρῶτες ἡμέρες τοῦ Αὐγούστου 1944, μετὰ ἀπὸ διαταγὴ τοῦ Συμμαχικοῦ Στρατηγείου Μέσης Ἀνατολῆς, ξεκίνησαν ἐκτεταμένες ἐπιχειρήσεις τῆς 10ης Μεραρχίας τῶν ΕΔΕΣ-ΕΟΕΑ πρὸς τὸ Μαργαρίτι καὶ τὴ Μαζαρακιὰ καὶ ἀπὸ ἐκεῖ πρὸς τὴν Ἠγουμενίτσα. Ἡ ἀντίσταση ποὺ πρόβαλαν τὰ ἔνοπλα σώματα τῶν Τσάμηδων κάμφθηκε γρήγορα καὶ ὁλόκληρη ἡ περιοχή, μέχρι τὴ γραμμὴ Ἠγουμενίτσας-Μενίνας (Νεράιδας) ἐλευθερώθηκε.
Τὰ ἔνοπλα σώματα τῶν Τσάμηδων, συνέχισαν νὰ ἐνισχύουν κατὰ τὴ διάρκεια τῶν ἐπιχειρήσεων τοῦ καλοκαιριοῦ καὶ τοῦ φθινοπώρου τὶς γερμανικὲς δυνάμεις στὴ Θεσπρωτία. Παράλληλα δὲ καὶ καθὼς οἱ γερμανοὶ συμπτύσσονταν πλέον βορειοτέρα προκειμένου νὰ ἐγκαταλείψουν τὸ ἑλληνικὸ ἔδαφος, συνεχιζόταν καὶ ἡ ἐκκένωση τῶν περιοχῶν ἀπὸ τὸν ἄμαχο πληθυσμὸ τῶν Τσάμηδων, ποὺ ἀκολουθοῦσαν τὰ ὑποχωροῦντα γερμανικὰ τμήματα ἀναλογιζόμενοι ὅτι θὰ ἔδιναν λόγο στὴν Ἑλληνικὴ Δικαιοσύνη γιὰ τὶς ἐνέργειές τους. Ἡ μεγάλη μάζα τοῦ ἀλβανικοῦ πληθυσμοῦ τῆς περιοχῆς, εἶχε διέλθει τὸ ποτάμι τοῦ Καλαμᾶ καὶ εἶχε συγκεντρωθεῖ στὴν ὕπαιθρο τῆς περιφέρειας Φιλιατῶν, μέχρι τὰ ἑλληνοαλβανικὰ σύνορα καὶ τὴν παραλία. Ἀρχὲς Σεπτεμβρίου 1944, ἡ μάζα αὐτὴ τῶν Ἀλβανῶν, πέρασε τὰ σύνορα καὶ ἐγκαταστάθηκε στὸ ἀλβανικὸ ἔδαφος ἀπὸ τὴν Κονίσπολη καὶ πέρα.
Προηγουμένως στὶς 27 Αὐγούστου 1944, ὁ ἀρχηγὸς τοῦ ΕΔΕΣ, Ναπολέων Ζέρβας ἀπηύθυνε προκήρυξη πρὸς τοὺς ἔνοπλους Τσάμηδες ποὺ ἐξακολουθοῦσαν νὰ μάχονται στὸ πλευρὸ τῶν Γερμανῶν, καλώντας τους γιὰ τελευταία φορὰ νὰ καταθέσουν τὰ ὄπλα καὶ ἐγγυώμενος τὴ ζωή, τὴν τιμὴ καὶ τὴν περιουσία τους. Ὅμως οὔτε καὶ σ΄ αὐτὴ τὴν περίπτωση ὑπῆρξαν ἀποτελέσματα.
Καθὼς ἡ περιοχὴ ἀπελευθερωνόταν , τὸ συσσωρευμένο μίσος ποὺ εἶχαν καλλιεργήσει οἱ κάθε εἴδους βιαιοπραγίες καὶ τὰ ἐγκλήματα τῶν Τσάμηδων, ἀλλὰ καὶ ἡ ἐπιμονή τους νὰ μάχονται μέχρι τὴ τελευταία στιγμὴ  στὸ πλευρὸ τῶν Γερμανῶν, ξέσπασε πάνω στὰ κεφάλια τῶν Ἀλβανῶν ποὺ ἔπεφταν στὰ χέρια τῶν Ἑλλήνων, ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν ἀδιάκριτα. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι τὰ θύματα ὑπῆρξαν δεκάδες, ἐνῶ ὁ διοικητὴς τοῦ 16ου Συντάγματος τοῦ ΕΔΕΣ, ἀντισυνταγματάρχης Ἀριστείδης Κρανιᾶς, ποὺ ἔφτασε στὴν Παραμυθιά, ἔγραψε ὅτι «αὐτὸ ποὺ ἐπακολούθησε δὲν περιγράφεται».
Ἀργότερα, ὁ Κρὶς Γουντχάουζ σύνδεσμος τῶν Συμμάχων  παραδέχθηκε ὅτι καὶ ἡ Συμμαχικὴ Ἀποστολὴ ὑπὸ τὶς ὁδηγίες τοῦ ἴδιου, ἔδωσε ἐντολὴ γιὰ τὴν ἐκκαθάριση τῆς Ἠπείρου ἀπὸ τοὺς Ἀλβανοὺς προκειμένου νὰ διευκολυνθοῦν οἱ ἐπιχειρήσεις κατὰ τῶν Γερμανῶν, ὡστόσο σημείωσε ὅτι  ἡ ἐφαρμογὴ τῶν ὁδηγιῶν ὑπῆρξε αἱματηρή, ἂν καὶ γιὰ τὸν ἴδιο «οἱ Τσάμηδες πῆραν αὐτὸ ποὺ τοὺς ἄξιζε». Στὸ σημεῖο αὐτὸ νὰ ἀναφέρουμε ὅτι χωρὶς κανεὶς νὰ δικαιώνει τέτοιες πράξεις ἀντεκδίκησης, ἰδιαίτερα ἐμεῖς ὡς Χριστιανοί, πρέπει νὰ θυμηθοῦμε τί ἀντιμετώπιση εἶχαν ἀπὸ τὸν ἑλληνικὸ λαὸ τὴν ἴδια περίοδο, οἱ Ἕλληνες δοσίλογοι  συνεργάτες τῶν Ναζὶ (ποὺ πολλοὶ ἐκτελέστηκαν) ἐνῶ τὴν ἴδια ἐποχὴ δυστυχῶς ἀνήκουστες  φρικαλεότητες λάμβαναν χώρα καὶ μεταξὺ Ἑλλήνων. Παράλληλα νὰ μὴν ξεχνοῦμε ὅτι σὲ ὅλη τὴν Εὐρώπη τὰ χρόνια 1944-1946 κυριάρχησε τὸ ζήτημα τῆς ἀποκάλυψης, διαπόμπευσης καὶ τιμωρίας τῶν συνεργατῶν τῶν Ναζὶ (δοσιλόγων) ποὺ ἔφτασε ἀκόμη καὶ σὲ βίαιες μαζικὲς μετακινήσεις πληθυσμῶν. Χαρακτηριστικὰ πάνω ἀπὸ 10 ἑκατομμύρια Γερμανοὶ ἀναγκάστηκαν βίαια νὰ μετακινηθοῦν ἀπὸ περιοχὲς τῆς ἀνατολικῆς Εὐρώπης ὅπου ζοῦσαν μετὰ τὸ τέλος τοῦ Β Π.Π. συχνὰ κάτω ἀπὸ ἰδιαίτερα βίαιες συνθῆκες.   'Ἦταν πολὺ δύσκολο νὰ συγκρατηθοῦν ἄνθρωποι ποὺ ὑπέφεραν τὰ πάνδεινα ἀπὸ τὸ σύνολο ἑνὸς μειονοτικοῦ πληθυσμοῦ ποὺ στράφηκε ἐναντίον τῶν ἀθώων συμπολιτῶν του, συνεργαζόμενος μὲ στρατεύματα κατοχῆς, χωρὶς νὰ τοῦ ἔχουν φταίξει σὲ τίποτε. Ἐνδεικτικὸ ἐξάλλου εἶναι καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι καὶ ὁ Χότζα στὴν Ἀλβανία γιὰ 9 χρόνια μέχρι τὸ 1953 δὲν τοὺς ἔδινε τὴν ἀλβανικὴ ὑπηκοότητα καὶ τοὺς κρατοῦσε σὲ στρατόπεδα συγκέντρωσης ἐπειδὴ  δὲν τοὺς ἐμπιστευόταν λόγω τῆς συνεργασίας τους μὲ τοὺς Ναζί.
Στὰ τέλη Δεκεμβρίου 1944, πέρασαν στὸ ἀλβανικὸ ἔδαφος καὶ οἱ τελευταῖες ὁμάδες τῶν Τσάμηδων, ποὺ μέχρι τότε παρέμειναν στὴν Ἤπειρο καὶ συγκεντρώθηκαν στὴν περιφέρεια τῆς Κονίσπολης, ὅπου βρίσκονταν συγκεντρωμένοι καὶ οἱ ὑπόλοιποι Τσάμηδες.  Γιὰ τὴ φυγή τους στὴν Ἀλβανία οἱ Γερμανοὶ διέθεσαν γερμανικὰ φορτηγά. Ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴ νέα πατρίδα ποὺ ἐπέλεξαν οἱ Τσάμηδες συνέχισαν τὶς ἀνθελληνικὲς ἐνέργειες ἐνισχύοντας καὶ τὶς δυνάμεις τῶν κομμουνιστῶν στὴν Ἑλλάδα μὲ  ἄνδρες, ἡλικίας 17-40 ἐτῶν, καθὼς καὶ μὲ συχνὲς ἐνοχλήσεις εἰς βάρος τῶν Βορειοηπειρωτῶν  Ὁ ἐκ τῶν ἀρχηγῶν τῶν Τσάμηδων, Μαζὰρ Ντίνο, δολοφονήθηκε τὸ 1945 στὸ Δέλβινο ὑπὸ ἄγνωστες συνθῆκες, φέροντας τὸ στίγμα τοῦ προδότη, ὅπως τὸν χαρακτήριζε τὸ κομμουνιστικὸ καθεστὼς τοῦ Ἐμβὲρ Χότζα, ἐπειδὴ εἶχε συνεργαστεῖ μὲ τοὺς κατακτητὲς
Ἀναφέρει σχετικὰ ἡ Ἔκθεση τοῦ Ἑλληνικοῦ Συνδέσμου στὴν Βαλκανικὴ Ἐπιτροπὴ τοῦ Ο.Η.Ε., ὅπως δημοσιεύθηκε στὸν ἡμερήσιο Τύπο τῆς  14.7.1949 : « Εἶναι γνωστὸν ὅτι 16 - 17.000 Τσάμηδες εἶχον ἐθελουσίως ἐγκαταλείψει τὴν Ἑλλάδα κατὰ τὸ τέλος τοῦ πολέμου καὶ εἶχον καταφύγει εἰς τὴν Ἀλβανίαν ἐκ φόβου μὴ κληθοῦν καὶ δώσουν λόγον πρὸ τῆς Ἑλληνικῆς Δικαιοσύνης διὰ τὰ ἐγκλήματα, τὰ ὁποῖα εἶχον διαπράξει κατὰ τὴν κατοχήν, ἐν στενὴ συνεργασία μετὰ τῶν Ἰταλικῶν, Ἀλβανικῶν καὶ Γερμανικῶν στρατευμάτων ...».
Ὑπάρχουν ἄλλωστε, καὶ ἀδιάψευστες ὁμολογίες ἀκόμη καὶ Μουσουλμάνων Τσάμηδων κατατεθειμένες ἁρμοδίως, οἱ ὁποῖες καταμαρτυροῦν τοῦ λόγου τοῦ ἀληθές, ὅπως ἡ παρακάτω, τοῦ Τσάμη Νουχτὶ Λατίφ, ἀπὸ τὰ Τρίκορφα Φιλιατῶν :«Ἐμεῖς οἱ Μωαμεθανοὶ δὲν εἴχαμε κανένα παράπονο κατὰ τῆς Ἑλληνικῆς Διοικήσεως, ὥστε νὰ μὴν μπορῶ νὰ καταλάβω, γιατί μὲ τὴν Ἀξονικὴ Κατοχὴ ὅλοι οἱ Μωαμεθανοί, ὄχι μόνον ἔγιναν ὄργανα τῶν Ἰταλῶν καὶ Γερμανῶν, ἀλλά, ἀκόμη περισσότερο, μὲ φόνους καὶ ἄλλες ἐγκληματικὲς πράξεις, ἐξεδήλωσαν τὴν πρόθεση των νὰ ἐξαλείψουν τὸ Ἑλληνικὸ στοιχεῖο ἀπὸ τὴν περιφέρεια τῆς Θεσπρωτίας».
Στὴν Ἑλλάδα, μὲ τὴν ὓπ΄ἄρ. 344/23-4-1945 ἀπόφαση τοῦ Εἰδικοῦ Δικαστηρίου δοσιλόγων Ἰωαννίνων καὶ μὲ περίπου 1.700 προσωπικὲς καταδικαστικὲς ἀποφάσεις ἐρήμην ποὺ ἐπακολούθησαν, καταδικάστηκαν ὡς ἐγκληματίες πολέμου γιὰ ἀξιόποινες πράξεις καὶ γιὰ συνεργασία μὲ τὶς κατοχικὲς δυνάμεις, ἐνῶ οἱ περιουσίες τους δημεύτηκαν (Β.Δ. 2185/1952 καὶ Ν.27891/1954) καὶ ἐκποιήθηκαν ἢ διανεμήθηκαν σὲ ὅλους, ὅσους ἔπεσαν θύματα τῆς θηριωδίας τους. Παράλληλα, μὲ τὴν ὓπ΄ἄρ. 50862/1947 ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργείου Στρατιωτικῶν οἱ Τσάμηδες στερήθηκαν τῆς ἑλληνικῆς ἰθαγένειας. σύμφωνα μὲ τὶς διεθνεῖς ἀνάλογες διατάξεις, ὅπως συνέβη καὶ μὲ ἄλλους Ἕλληνες πολίτες ποὺ ἦταν ὑπόλογοι γιὰ ἐγκλήματα καὶ διέφυγαν στὸ σιδηροῦν παραπέτασμα.  Οἱ ἐλάχιστες δεκάδες Τσάμηδες ποὺ παρέμειναν στὴν Ἑλλάδα (ὅσοι θεωροῦσαν τοὺς ἑαυτοὺς τοὺς ἀθώους), παρέμειναν ἀνενόχλητοι καὶ συμβίωσαν μὲ τὸ ἑλληνικὸ στοιχεῖο, διάγοντας φιλησύχως καὶ νομοταγῶς. Μὲ βάση  τὰ στοιχεῖα τῆς ἀπογραφῆς τῆς 7/4/1951, εἶχαν παραμείνει  στὴν Ἑλλάδα  123 Τσάμηδες.
Ὅσον ἀφορᾶ τὴ Βόρειο Ἤπειρο, ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση ἔθεσε ἐπίσημα τὸ ζήτημα τῆς Ἕνωσής της μὲ τὴν Ἑλλάδα στὴ Διάσκεψη Εἰρήνης τῶν Παρισίων.  Τὸ θέμα παραπέμφθηκε στοὺς Ὑπουργοὺς Ἐξωτερικῶν τῶν τεσσάρων νικητριῶν Μεγάλων Δυνάμεων καὶ καταγράφηκε (στὶς 30.08.1946) στὴν πρὸς συζήτηση ἡμερήσια διάταξη.  Σύμφωνα μὲ τὴ σύσκεψη τοῦ Συμβουλίου τῶν τεσσάρων ὑπουργῶν στὴ Νέα Ὑόρκη (ἀπὸ 04.11.46 ἕως 12.12.46) ἡ ἀπόφαση γιὰ τὸ Βορειοηπειρωτικὸ παρέμεινε ἐκκρεμὴς γιὰ νὰ ἐξετασθεῖ μετὰ τὴ λύση τοῦ Αὐστριακοῦ καὶ τοῦ Γερμανικοῦ ζητήματος.  Τὸ Αὐστριακὸ λύθηκε τὸ 1955 καὶ τὸ Γερμανικὸ τὸ 1990.  Ἀπομένει στὸ ἑλληνικὸ κράτος νὰ ἐπανέλθει.
Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς διακυβέρνησης τῆς Ἀλβανίας ἀπὸ τοὺς  Χότζα καὶ Ἀλία καὶ γιὰ 45 περίπου χρόνια  τὸ ζήτημα τῶν Τσάμηδων πέρασε οὐσιαστικὰ στὸ  περιθώριο  Μετὰ ἀπὸ ὅλο αὐτὸ τὸ διάστημα τῆς σιωπῆς γύρω ἀπὸ τοὺς Τσάμηδες, μὲ τὴν πτώση τοῦ κομμουνισμοῦ στὴν Ἀλβανία τὸ 1991,ἀρχίζει ἡ 2η φάση τοῦ ζητήματος ποὺ ἐπανέρχεται στὴν ἐπικαιρότητα σὲ κάθε  περίοδο ἔντασης στὶς σχέσεις Ἑλλάδας- Ἀλβανίας.
Φωτὸ1: Ἡ ἀνακομιδὴ τῶν ὀστῶν τῶν 49 προκρίτων τῆς Παραμυθιᾶς.
Φωτὸ 2: Ὁ στρατηγὸς Ναπολέων Ζέρβας (στὸ κέντρο) μὲ τὶς ἀντάρτικες ὁμάδες ἐθνικῆς ἀντίστασης, ΕΔΕΣ, ἀνάγκασε τοὺς ἐγκληματίες Τσάμηδες νὰ φύγουν ἀπὸ τὴν Θεσπρωτία καὶ νὰ καταφύγουν στὴν Ἀλβανία.

Δεν υπάρχουν σχόλια: