Είναι κοινή διαπίστωση σήμερα, ότι το οικογενειακό περιβάλλον παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην προσαρμογή του μαθητή στο σχολικό περιβάλλον, καθώς επίσης και στις επιδόσεις του στα μαθήματα. Θα προσπαθήσουμε λοιπόν να εντοπίσουμε τις περιπτώσεις της άσχημης επίδρασης της οικογένειας και τα αποτελέσματά της και συγκεκριμένους τρόπους για σωστή βοήθεια και συμπαράσταση στο παιδί.
Το πρώτο, που πρέπει όλοι μας να συνειδητοποιήσουμε, είναι το γεγονός ότι το παιδί αποτελεί μια ιδιαίτερη ευαίσθητη και κάπως ιδιόρρυθμη προσωπικότητα και σε καμιά περίπτωση δεν είναι μικρός ενήλικας. Έχει σημαντικές διαφορές από έναν ώριμο άνθρωπο. Είναι πολύ ανώτερο σε συναισθηματισμό, ενώ υστερεί οπωσδήποτε σε ευφυΐα, στην οποία θα ολοκληρωθεί γύρω στα 15 με 16 χρόνια του.
Ας δούμε όμως τι σχέση έχουν τα παραπάνω με το συγκεκριμένο θέμα μας. Και ας αρχίσουμε με την ισχυρότερη πηγή επηρεασμού για το παιδί από μέρους των γονιών του, την αυθόρμητη και ανεξάντλητη γονική αγάπη. Δίνουμε όμως πάντα αυτή την αγάπη όπως πρέπει; Μήπως καμιά φορά οι εκδηλώσεις της είναι υπερβολικές;
Συνηθίζουμε να μιλάμε για «αδυναμία» προς το παιδί ή για «καταπιεστική αγάπη». Βέβαια αυτά τα παρατηρούμε συνήθως στους γείτονες, στους συγγενείς και στους φίλους μας και σπάνια παραδεχόμαστε πως και η δική μας αγάπη μοιάζει με μια από τις παραπάνω κατηγορίες. Επειδή όμως οι επιπτώσεις είναι πολύ σημαντικές για το παιδί, πρέπει να σκύψουμε πάνω σ’ αυτό το θέμα χωρίς υποκειμενικότητες και με μεγαλύτερη σοβαρότητα.
Στην πρώτη περίπτωση, δηλαδή στην «αδυναμία» προς το παιδί, πιστεύουμε ότι δεν πρέπει ποτέ να του χαλούμε χατίρι, μην τυχόν και το στενοχωρήσουμε ή του προκαλέσουμε ψυχικά τραύματα. Έτσι εκπληρώνουμε και τις πιο απίθανες επιθυμίες του, τρέχουμε κοντά του και το βοηθάμε ακόμη και όταν δεν έχει την ανάγκη μας και πολλές φορές δεν επιτρέπουμε σε άλλους να το παρατηρήσουν ή να του υποδείξουν κάτι και πολύ περισσότερο να το μαλώσουν.
Τι μπορεί όμως να συμβεί στο μαθητή; Είναι πολύ πιθανόν αργά ή γρήγορα να παρουσιάσει ψυχολογικά προβλήματα και προβλήματα κοινωνικοποίησης, που οπωσδήποτε θα επιδράσουν δυσμενώς και στις επιδόσεις του στα μαθήματα.
Το παιδί δεν είναι δύσκολο να γίνει παραχαϊδευμένο. Με λίγα λόγια τύπος, που θα τα θέλει όλα δικά του και ίσως με ιδιαίτερο πείσμα. Αυτό που λέμε ο τύρρανος του σπιτιού. Αλλά και έξω από το σπίτι τα πράγματα δε θα είναι καλύτερα. Θα βρίσκεται σε συνεχή ίσως αντιπαράθεση με τα άλλα παιδιά, σχεδόν σε κάθε παιχνίδι και κάθε φορά, που δεν θα μπορεί να κάνει αυτό που θέλει, θα το βρίσκουμε πικραμένο και απογοητευμένο. Στο σχολείο πάλι, θα βαριέται πολλές φορές να κάνει την παραμικρή εργασία, αφού θα έχει συνηθίσει να τα βρίσκει όλα έτοιμα, και να μη δέχεται ποτέ εντολές. Και αυτό, σε συνδυασμό με το ότι και στο σπίτι, πιθανόν, δε θα ασχολείται με καμιά προετοιμασία για το σχολείο, θα δημιουργήσει εύκολα έναν προβληματικό μαθητή στη συμπεριφορά αλλά και στη μάθηση.
Ας δούμε όμως και την περίπτωση της καταπιεστικής αγάπης. Πολλές φορές θεωρώντας τους εαυτούς μας απόλυτους γνώστες των πάντων και τα παιδιά μας αγαπημένα «αντικείμενα» και όχι ξεχωριστές προσωπικότητες, προσπαθούμε να τους υποβάλλουμε οπωσδήποτε και για οποιοδήποτε θέμα τη γνώμη μας «για το καλό τους» χωρίς να προσπαθούμε, αρκετά, να τους εξηγήσουμε και το γιατί. Πιστεύουμε ότι φτάνει ένα «γιατί έτσι πρέπει». Τα αναγκάζουμε επίσης να κάνουν πάντα αυτό που εμείς θέλουμε, αγνοώντας κάθε τους επιθυμία και δεν τα επιτρέπουμε να πάρουν πρωτοβουλίες, ακόμη και για απλά και ασήμαντα πράγματα.
Η εκδήλωση αυτή της αγάπης μας έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία αδύναμων προσωπικοτήτων, παιδιών δηλαδή χωρίς πρωτοβουλίες, με προβλήματα στο σχολείο και αργότερα στην κοινωνία. Ο μαθητής θα χρειάζεται οπωσδήποτε ξεχωριστή καθοδήγηση από το δάσκαλο, πράγμα που δε θα είναι εύκολο και μάλιστα σε πολυάριθμες τάξεις. Με τα άλλα παιδιά πάλι θα είναι δειλό και όταν θα παίζει μαζί τους απλώς θα ακολουθεί τους υπόλοιπους. Στο σπίτι δε θα κάθεται ποτέ να μελετήσει από μόνος τους και θα χρειάζεται πάντα η προτροπή των γονιών του.
Από τα παραπάνω μπορούμε να συμπεράνουμε, ότι η εκδήλωση υπερβολικής αγάπης και στις δύο μορφές της, μάλλον κακό κάνει παρά καλό. Μα τότε, θα αναρωτηθεί κανείς, πως θα πρέπει να αγαπάμε και να συμπεριφερόμαστε σωστά τα παιδιά μας και μάλιστα στις περιπτώσεις που κάνουν αταξίες ή δε μελετούν;
Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να καταλάβουμε, ότι στην πραγματικότητα, κάθε ενέργεια του παιδιού μας, αποτελεί, σε μεγάλο βαθμό, αντίδραση σε κάποιο ερέθισμα. Αντί λοιπόν να προσπαθούμε να συνετίσουμε τα παιδιά μας, όταν είναι άτακτα, ή να τα βάζουμε να μελετήσουν με συμβουλές, προτροπές και βία, ας προσπαθήσουμε να τους δώσουμε σωστά ερεθίσματα. Και φυσικά σωστή αγάπη. Το παιδί πρέπει να αισθάνεται την αγάπη μας. Την έχει εξάλλου τόση ανάγκη.
Πρέπει όμως να μάθει ότι δεν μπορεί να την εκμεταλλεύεται, για να γίνεται πάντα αυτό που θέλει. Στις παράλογες απαιτήσεις του, που δεν θα είναι λίγες, πρέπει να προβάλλουμε ευγενική αλλά και σθεναρή και προπάντων ενιαία άρνηση. Και όταν λέμε ενιαία εννοούμε και από τους δύο γονείς. Γιατί, αν ο ένας μαλώνει και ο άλλος χαϊδεύει, όπως λέμε, τότε το χάσαμε το παιχνίδι.
Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε να αφήνουμε στο παιδί πρωτοβουλίες, σε θέματα που το αφορούν και το ενδιαφέρουν, αρκεί βέβαια να μην υπάρχει περίπτωση να έχουν οι πρωτοβουλίες αυτές άσχημες συνέπειες.
Ας δούμε τώρα, πως θα προτρέψουμε το παιδί στην σωστή συμπεριφορά και στην αποφυγή αταξιών, χωρίς να γίνουμε καταπιεστικοί.
Υπάρχει η άποψη ότι η σωστή συμπεριφορά απέναντί του και μεταξύ των γονέων είναι το καλύτερο ερέθισμα. Όταν όλοι στο σπίτι μιλούν ευγενικά και ήρεμα, όταν λείπουν οι φωνές και οι υστερίες, είναι πολύ δύσκολο να γίνει το παιδί μας νευρικό και ατίθασο.
Να εξετάσουμε όμως, τώρα και το θέμα της μελέτης, που σίγουρα έχει πολύ ενδιαφέρον. Με ποιο τρόπο θα πείσουμε το παιδί μας να γίνει μελετηρό; Ασφαλώς όχι με το «ξύλο». Αλλά ούτε και με κάθε άλλου είδους υστερίες. Και πριν προχωρήσουμε ας ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα.
Δεν πρέπει να επιχειρούμε ποτέ συγκρίσεις του παιδιού μας με το παιδί του γείτονα ή με κάποιον συμμαθητή του. Κάθε παιδί αποτελεί από τη γέννησή του ξεχωριστή προσωπικότητα, με δικές του ικανότητες, που επηρεάζονται μόνο ως ένα βαθμό από το περιβάλλον, οικογενειακό και σχολικό. Επιπλέον δεν μπορούμε να περιμένουμε απ’ όλα τα παιδιά να έχουν τον ίδιο ρυθμό νοητικής εξέλιξης. Ακόμη κάθε ένα έχει τη δική του ικανότητα αυτοσυγκέντρωσης. ΄Αλλα καταφέρνουν να μελετούν, ακόμη και με τη μεγαλύτερη φασαρία. ΄Αλλα θέλουν απόλυτη ησυχία. Ας δημιουργήσουμε λοιπόν το κατάλληλο περιβάλλον στο οποίο το παιδί μας θα μελετήσει πιο ευχάριστα. Ας του δείξουμε το ενδιαφέρον μας. Ας επιβραβεύσουμε με ηθικά, αλλά και με υλικά καμιά φορά μέσα, κάθε επιτυχία του. Ας το παρηγορήσουμε και ας του δώσουμε κουράγιο στην αποτυχία του. Ποτέ να μην το απογοητεύσουμε με λόγια πικρά και χαρακτηρισμούς, όπως «είσαι χοντροκέφαλος», «καλά να πάθεις αφού δεν διαβάζεις» και άλλα τέτοια. Με μια τέτοια συμπεριφορά το απογοητεύουμε τελείως, γιατί αυτό σίγουρα υποφέρει από την αποτυχία του, ακόμη και αν δεν το δείχνει. Έτσι του εξανεμίζουμε και τις τελευταίες ψυχικές δυνάμεις του για παραπέρα προσπάθεια. Οι όποιοι κακοί χαρακτηρισμοί πρέπει να αφορούν συμπεριφορές και ενέργειες του παιδιού και όχι το ίδιο το παιδί.
Ας δούμε τώρα, με ποιο τρόπο θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε το παιδί μας, στη συγκεκριμένη μελέτη του στο σπίτι. Η σημαντικότερη βοήθεια, που μπορούμε να του προσφέρουμε, είναι το ενδιαφέρον μας. Προσοχή όμως να μη γίνουμε καταπιεστικοί γιατί μπορεί να έχουμε αρνητικά αποτελέσματα. Όταν ο γονιός ρωτά καθημερινά το παιδί του για το σχολείο και τα μαθήματά του με ωραίο τρόπο, κάθεται και συζητά μαζί του με ειλικρίνεια τα διάφορα σχολικά θέματα, που τυχόν θα του αναφέρει, τότε είναι βέβαιο ότι του προσφέρει πραγματικά χρήσιμη βοήθεια. Πολύ σημαντικό επίσης είναι να ακούμε με προσοχή και ενδιαφέρον το παιδί, όταν έρχεται να μοιραστεί μαζί μας εμπειρίες και προβλήματα από την καθημερινή σχολική πράξη Ας μη ξεχνάμε και την πιο αβίαστη προτροπή για μελέτη, που μπορούμε να δώσουμε στο παιδί, με το παράδειγμά μας. Όταν μας βλέπει τακτικά, μ’ ένα καλό βιβλίο στο χέρι, τι πιο πιθανό και φυσικό να πάρει κι αυτό ένα δικό του.
Όμως υπάρχει και η άμεση βοήθεια στη μελέτη. Μερικές φορές το παιδί δυσκολεύεται να λύσει κάποιο μαθηματικό πρόβλημα ή να κατανοήσει κάποια έννοια γλωσσική ή γνωσιολογική παρ’ όλο που στο σχολείο, γίνεται προσπάθεια να λύνεται κάθε απορία και οι εργασίες που δίνονται για το σπίτι να είναι ελάχιστες και στα πλαίσια των δυνατοτήτων των μαθητών. Τι θα κάνουμε σ’ αυτήν την περίπτωση; Θα αφήσουμε το παιδί να βασανίζεται και να εγκαταλείπει σε λίγο την προσπάθεια απογοητευμένο; Οπωσδήποτε όχι. Εφόσον μπορούμε, θα πρέπει να το βοηθήσουμε να βρει το δρόμο για τη λύση του προβλήματος ή για την κατανόηση του θέματος στο οποίο δυσκολεύεται. Να προσέξουμε όμως κάτι. Αυτό θα γίνει μόνον αφού βεβαιωθούμε, ότι προσπάθησε προηγουμένως και το ίδιο το παιδί αρκετά. Και επίσης θα πρέπει να έχουμε υπόψη, ότι πρέπει να αποφεύγουμε να του δίνουμε έτοιμες λύσεις. Αν η βοήθειά μας δίνεται λανθασμένη, δηλαδή, χωρίς να έχει προσπαθήσει πρώτα το ίδιο ή με έτοιμες λύσεις, θα κάνουμε κακό. Θα κάνουμε τον μαθητή τεμπέλη, όχι μόνο στην εργασία αλλά και στη σκέψη. Πολύ γρήγορα θα μειωθεί η ικανότητά του αλλά και η όρεξή του να προβληματίζεται και να σκέφτεται για τα διάφορα θέματα και τις εργασίες του σχολείου. Στην περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο, δυσκολευόμαστε να βοηθήσουμε το παιδί, στις σχολικές του εργασίες και θεωρούμε ότι αυτές είναι πάνω από τις ικανότητές του, θα είναι πολύ χρήσιμο να επικοινωνήσουμε, για το θέμα αυτό, με το δάσκαλο ή τη δασκάλα.
Θα πρέπει να τονίσουμε ιδιαίτερα, ότι η βοήθεια των γονιών και μάλιστα της μητέρας στο παιδάκι της πρώτης τάξης, έχει πολύ μεγάλη, και ίσως καθοριστική σημασία. Βέβαια δεν αποκλείεται το παιδάκι να έχει κάποιο αναγνωστικό ή μαθηματικό ταλέντο και να μη χρειαστεί ουσιαστική βοήθεια. Αν όμως υστερεί λιγάκι, η αδυναμία του αυτή θα φανεί στα μάτια του τεράστια και μπορεί να αισθανθεί μεγάλη απογοήτευση, που θα χειροτερέψει περισσότερο τα πράγματα. Αυτό φυσικά συμβαίνει και με τα μεγαλύτερα παιδιά και στο σημείο αυτό το σπίτι μπορεί να προσφέρει αποφασιστική βοήθεια. Να έχουμε όμως στο μυαλό μας, πως για το μικρό παιδί, χρειάζεται μεγάλη υπομονή και επιμονή, για να μην απογοητευτεί και αυτό και η μητέρα.
Και κάτι ακόμη. Έχει παρατηρηθεί από πολλούς εκπαιδευτικούς, ότι μερικοί γονείς, προετοιμάζουν τα παιδιά τους, για ένα ή δύο μαθήματα μπροστά. Αυτό είναι σίγουρα λάθος. Εκτός που κουράζει περισσότερο απ’ όσο πρέπει τον μαθητή, τον δυσκολεύει και στη σωστή κατανόηση του νέου αντικειμένου, ενώ δυσκολεύει σημαντικά και το έργο του δασκάλου. Η εργασία, που θα γίνει με επιστημονικό τρόπο και στα πλαίσια ολόκληρης της τάξης, στο σχολείο, για το καινούργιο θέμα, δεν είναι δυνατό να συγκριθεί με τη «βοήθεια» αυτή του σπιτιού, που μάλλον μείωση του ενδιαφέροντος θα προκαλέσει για το νέο μάθημα. Ο κάθε γονιός δεν είναι δυνατόν να γίνει δάσκαλος. Επιπλέον σπρώχνουμε το παιδί μας στο να αποκτήσει άσχημες συνήθειες, κάνοντας πολλές φορές τον «έξυπνο» στους συμμαθητές του και αποχτώντας υπεροπτική συμπεριφορά.
Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε και το παιχνίδι. Δεν είναι λίγοι οι γονείς που παραπονιούνται, ότι το παιδί τους δε μελετά όσο πρέπει γιατί θέλει συνέχεια να παίζει. Σίγουρα, θα ήταν ανησυχητικό το να μη θέλει το παιδί μας να παίξει και μάλλον θα έπρεπε να ζητήσουμε τη γνώμη κάποιου ειδικού, σε μια τέτοια περίπτωση. Το φυσιολογικό παιδί πρέπει να αγαπά το παιχνίδι, αφού αυτό συντελεί σημαντικά στη σωματική και διανοητική του ανάπτυξη, ενώ συμβάλει και στην ομαλή κοινωνικοποίησή του. Ας αφήσουμε λοιπόν το παιδί να παίξει. Αν καταφέρουμε να κάνουμε να φαίνεται και η σχολική μελέτη παιχνίδι στα μάτια του παιδιού και όχι αγγαρεία και αυτό θα το πετύχουμε με ηρεμία και ευγένεια και όχι με υστερίες και φωνές, τότε έχουμε πετύχει τα καλύτερα αποτελέσματα.
Πρέπει να αναφερθούμε όμως και σε δύο επίσης σημαντικά θέματα.
Το πρώτο είναι ο βαθμός. Στην περιγραφική ή στην αριθμητική μορφή του έχει καθαρά προτρεπτικό στη μάθηση χαρακτήρα και οπωσδήποτε είναι ένας τρόπος για να πληροφορούνται οι γονείς τις επιδόσεις των παιδιών τους. Υπάρχουν βέβαια και μειονεκτήματα, όπως π.χ. η απογοήτευση που θα μπορούσε να προκαλέσει ένας κακός βαθμός ή η καλλιέργεια ανταγωνιστικών τάσεων μεταξύ των μαθητών, με στόχο το (10), καθώς και η έλλειψη αντικειμενικότητας στη βαθμολογία, αφού το (10) κατέληξε κανόνας και το (5). Φυσικά πέρα από τη βαθμολογία υπάρχουν και άλλοι τρόποι να ενημερωθούν οι γονείς για την πρόοδο του παιδιού τους. Ο δάσκαλος ή η δασκάλα ευχαρίστως θα συζητήσουν μαζί σας και θα σας ενημερώσουν, σε ώρες που ορίζονται και υπάρχουν στο πρόγραμμα κάθε σχολείου.
Το δεύτερο, που πρέπει να προσέξουμε, είναι ο τρόπος με τον οποίο συζητάμε για το πρόσωπο του δασκάλου, μπροστά στο παιδί μας. Φροντίστε να μη φέρεστε ποτέ κατά του δασκάλου κοντά του. Αυτό τον θεωρεί, ακόμα κι αν έχει παράπονα μαζί του, αυθεντία, σε όλα σχεδόν τα θέματα και συνήθως τον αγαπά πολύ, ακόμη και αν δεν το δείχνει άμεσα. Προσπαθήστε να μην έρχεσθε σε αντίθεση με όσα το παιδί σας έμαθε στο σχολείο. Το μόνο που θα καταφέρετε θα είναι να του προκαλέσετε σύγχυση. Στην περίπτωση, που θα το κάνετε να αλλάξει ιδέα προς το κακό για το δάσκαλό του, θα έχετε καταφέρει ότι χειρότερο μπορούσατε. Αν έχετε αντίρρηση για οποιοδήποτε θέμα αφορά τον εκπαιδευτικό και το παιδί σας, πλησιάστε πρώτα τον ίδιο και συζητείστε μαζί του. Ακόμη και αν δεν βρείτε λύση σε όλα τα θέματα, που σας απασχολούν, είναι βέβαιο ότι θα έχετε ακολουθήσει τον σωστότερο δρόμο. Αν δε μείνετε ικανοποιημένοι, μπορείτε να αποταθείτε, ιεραρχικά, στο Διευθυντή του σχολείου. Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και ένα θέμα, που θεωρείται ύψιστης σημασίας, για την σοβαρότατη επίδραση που έχει στο μαθητή και στο παιδί γενικότερα. Είναι οι ομαλές ή ανώμαλες συνθήκες του οικογενειακού περιβάλλοντος. Έχει επανειλημμένα διαπιστωθεί και διαπιστώνουμε κάθε μέρα οι εκπαιδευτικοί στο σχολείο, ότι ένα ταραγμένο οικογενειακό περιβάλλον έχει άμεσες επιπτώσεις στον συναισθηματισμό του παιδιού και φυσικά στην επίδοσή του στο σχολείο.
Πρέπει να διατηρούμε όσο το δυνατόν ιδανικές σχέσεις στο σπίτι μας. Το παιδί πληγώνεται βάναυσα από την άσχημη συμπεριφορά του πατέρα προς τη μητέρα και το αντίστροφο. Φυσικά η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη σε περιπτώσεις διαλυμένων οικογενειών. Το παιδί στις περιπτώσεις αυτές είναι νευρικό ή αφηρημένο στην τάξη και στο παιχνίδι επιθετικό ή με τάσεις απομόνωσης. Οι επιδόσεις του είναι συνήθως μέτριες και σίγουρα κάτω από τις ικανότητές του.
Τι θα κάνουμε λοιπόν ως γονείς για να μην έρθει το παιδί μας σ’ αυτή τη θέση ή για να το βοηθήσουμε όταν οι ίδιοι παρατηρούμε τα παραπάνω συμπτώματα ή μας τα επισημαίνει ο δάσκαλος.
Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να αποφεύγουμε κάθε σύγκρουση στο σπίτι, όταν αυτό είναι μπροστά. Το παιδί, που πολλές φορές φαίνεται να παίζει απορροφημένο, καταγράφει με κάθε λεπτομέρεια όσα γίνονται γύρω του και το ενδιαφέρουν. Και είναι βέβαιο ότι δε θα καθίσει να αναλύσει όσα θα ακούσει σε έναν καυγά μεγάλων, όπως θα έκανε ένας ενήλικας. Ακόμη και ασήμαντα οικογενειακά προβλήματα μπορούν να κάνουν μεγάλο κακό στο ψυχισμό του. Θα πρέπει ακόμη να προσέξουμε όχι απλώς να μη γίνονται σκηνές στο σπίτι, αλλά και να έχουμε με όσο το δυνατόν ευχάριστη όψη. Το παιδί έχει, όπως είπαμε στην αρχή, ανεπτυγμένη διαίσθηση και θα νιώσει την άσχημη οικογενειακή ατμόσφαιρα, που ενδεχομένως θα υπάρχει, αν δεν είμαστε προσεκτικοί.
Στις περιπτώσεις χωρισμένων γονιών, θα πρέπει αυτός που έχει το παιδί, να αναπληρώνει σε αγάπη και φροντίδα την απουσία του άλλου, να του επιτρέπει να τον βλέπει και σε καμιά περίπτωση να μην αναφέρεται με άσχημα λόγια γι’ αυτόν, μπροστά του. Το παιδί, κατά κανόνα, αγαπά και τους δύο γονείς και κάθε προσπάθεια να μειωθεί η αγάπη του, για κάποιον από τους δύο, το πληγώνει αφάνταστα.
Στοργή λοιπόν και σωστό ενδιαφέρον για το παιδί, αποφυγή κάθε υπερβολής και ομαλό οικογενειακό περιβάλλον είναι οι προϋποθέσεις, που θα βοηθήσουν το παιδί, όπως πρέπει, στο σχολείο και αργότερα στη σωστή ένταξή του ως έφηβου και ως ενήλικα στο κοινωνικό σύνολο.
Όλα αυτά είναι όσα εμείς ως γονείς μπορούμε να κάνουμε στην πράξη και να βοηθήσουμε το παιδί να δει το σχολείο ως ένα μέρος που παίρνει όσα χρειάζεται για να γίνει ένας σωστός άνθρωπος για την κοινωνία. Φυσικά εμείς θα κάνουμε το καθήκον μας ως γονείς τα υπόλοιπα τα αφήνουμε να τα φροντίσει ο Θεός.
«Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στην επίκριση, μαθαίνουν να αποδοκιμάζουν.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στην εχθρότητα, μαθαίνουν να είναι επιθετικά.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στο φόβο, μαθαίνουν να φοβούνται.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στον οίκτο, μαθαίνουν να λυπούνται τον εαυτό τους.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στο χλευασμό, μαθαίνουν να είναι συνεσταλμένα.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στη ζήλια, μαθαίνουν να ζηλεύουν.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στη ντροπή, μαθαίνουν να νιώθουν ένοχα.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στην ενθάρρυνση, μαθαίνουν να έχουν αυτοπεποίθηση.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στην ανεκτικότητα, μαθαίνουν να έχουν υπομονή.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στην αποδοχή, μαθαίνουν να αγαπούν.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στην επιδοκιμασία, μαθαίνουν να αγαπούν τον εαυτό τους.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στην αναγνώριση, μαθαίνουν να έχουν στόχους.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στην προσφορά, μαθαίνουν να είναι γενναιόδωρα.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στη δικαιοσύνη, μαθαίνουν να είναι δίκαια.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στην καλοσύνη και το ενδιαφέρον, μαθαίνουν να δείχνουν σεβασμό.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα στην ασφάλεια, μαθαίνουν να έχουν πίστη στον εαυτό τους και τους γύρω τους.
Όταν τα παιδιά ζουν μέσα σε φιλική ατμόσφαιρα, μαθαίνουν ότι ο κόσμος είναι ένα φιλικό και ευχάριστο μέρος για να ζουν.»
..........................................................
Duke pasur parasysh se ekziston një konstatim i përgjithshëm sot se ambjenti familjar luan një rol të rëndësishëm në përshtatjen e nxënësit në ambjentin shkollor, gjithashtu dhe në arritjet e tij në mësime. Do të përpiqemi, të indikojmë rastet e ndikimit negativ të familjes, rezultatet e këtij ndikimi po ashtu dhe mënyra konkrete për ndihmën dhe mbështetje të fëmijës.
Gjëja e parë për të cilën të gjithë ne duhet të ndërgjegjësohemi, është fakti që fëmija përbën një personalitet në veçanti delikat dhe disi i çuditshëm dhe në asnjë rast nuk është një person i madh në masë të vogël. Ndryshimet nga një adult janë të rëndësishme. Është shumë më lart në sentimentalizëm ndërsa ka magësi të padiskutueshme përsa i përket intelektit të cilën do ta plotësojë rreth moshës 15 deri 16.
Por le të shohim se ç’lidhje kanë ato sa thamë deri tani me ato sa do të diskutojmë sot. Le të fillojmë me burimin më të fortë të ndikimit për fëmijën nga ana e prindërve të tij, dashurinë spontane dhe të pafundme të prindërve. Japim gjithmonë ashtu siç duhet këtë dashuri? Mos ndoshta ndonjëherë shprehjet e dashurisë janë të ekzagjeruara?
Kemi zakon të flasim për “dobësinë” kundrejt fëmijëve ose për “dashurinë që bën presion”. Sigurisht këto i vërejmë zakonisht tek fqinjët, të afërmit dhe tek miqtë tanë dhe rrallë e pranojmë që dashuria jonë ngjet me një prej kategoritë e mësipërme. Por mqs rrjedhimet e saj janë shumë të rëndësishme për fëmijën, duhet të qëndrojmë mbi këtë çështje pa subjektivitet dhe me një seriozitet më të madh.
Në rastin e parë , dmth në “dobësinë” që kemi kundrejt fëmijës, besojmë se nuk duhet tia prishim hatrin, mos ndoshta e shqetësojmë ose i shkaktojmë plagë shpirtërore. Kështu plotësojmë dhe dëshirat më të pamundura të tij, nxitojmë pranë tij dhe e ndihmojmë edhe kur nuk na ka nevojën dhe shpeh herë nuk lejojmë të tjerët t’i bëjnë vërejtje ose ti tregojnë diçka dhe as që bëhet fjalë të pranojmë që ta shajnë.
Por çfarë mund të ndodhë tek nxënësi ynë? Është e mundur që herët a vonë të paraqitë probleme psikologjike dhe probleme përshtatjeje në shoqëri, që me patjetër do të ndikojnë negativisht në arritjet e tij në shkollë me kalimin e kohës.
Fëmija nuk është e vështirë që të bëhet i mbipërkëdhelur. Me pak fjalë tipi i fëmijës që i do të gjitha për vete dhe ndoshta me një këmbëngulje të fortë. Atë që ndryshe do ta quanim dhe diktatorin e shtëpisë. Por dhe jashtë shtëpisë gjërat nuk janë më mirë. Ky tip fëmije do të jetë në një kundërvenie të vazhdueshme me të gjithë fëmijët e tjerë. Pothuajse në çdo lojë dhe çdo herë, që nuk do të realizojë atë që dëshiron, do ta gjejmë të hidhëruar dhe të zhgënjyer. Në shkollë do të përtojë shumicën e herëve që të kryejë detyrën më të vogël, pasi do të jetë mësuar që t’i gjejë që të gjitha gati, dhe të mos pranojë kurrë urdhëresa. Kjo në ndërthurrje dhe me faktin që në shtëpi në shumicën e herëve nuk do të merret me asnjë përgatitje për në shkollë do të krijojë lehtësisht një nxënës problematik në sjellje dhe në nxënie.
Por le të shohim dhe rastin e dashurisë që ndrydh me presionin e saj.
Shpesh herë duke e konsideruar veten tonë si njohës të mirë të gjithçkaje, dhe fëmijët si “objektet” tona të dashura dhe jo si personalitete të veçanta, përpiqemi që ti detyrojmë të ndjekin me patjetër dhe për të gjitha çështjet opinionin tonë “për të mirën e tyre” pa u përpjekur mjaft, t’iu shpjegojmë dhe arsyen përse. Besojmë se mjafton një “sepse kështu duhet”. I detyrojmë gjithashtu që të bëjnë atë që duam ne, duke injoruar çdo dëshirë të tyre dhe nuk i lejojmë që të marrin insiativa, akoma dhe për gjërat më të parëndësishme.
Kjo shprehje e dashurisë tonë ka si rezultat krijimin e dobësive të personalitetit, fëmijë dmth pa iniciativë, me probleme në shkollë dhe më vonë në shoqëri.
Ky lloj nxënësi ka nevojë me patjetër për udhëzimin e veçantë të mësuesit, gjë e cila nuk do të jetë e lehtë në klasat me shumë nxënës. Me fëmijët e tjerë sërish do të jetë ngurues dhe kur të luajë me ta thjesht do të ndjekë të tjerët. Në shtëpi nuk do të qëndrojë kurrë që të studjojë vetë dhe do të duhet gjithmonë shtytjen e prindërve të tij.
Nga këto sa thamë më sipër të nxjerrim si konkluzion që të gjithë se shprehja e dashurisë së ekzagjeruar në të dyja format e saj, më tepër bën keq se sa mirë.
Por atëhere do të thotë dikush si duhet ti duam dhe si të sillemi drejt me fëmijët tanë dhe sidomos në rastet kur ata bëjnë rrëmujë ose nuk mësojnë?
Para së gjithash duhet të kuptojmë se në realitet çdo veprim i fëmijës tonë, përbën në nivel të lartë reagim ndaj një ngacmimi.
Në vend pra që të përpiqemi që ti sjellim në vete fëmijët tanë, kur janë të pakontrollueshëm, ose ti vendosim ata që të bëjnë mësimet me këshilla, propozime dhe dhunë, le të përpiqemi që t’iu japim ngacmimet e drejta. Dhe natyrisht dashuri. Fëmija duhet të ndjejë dashurinë tonë. Këtë e ka shumë nevojë.
Por duhet të mësoj se nuk mund ta shfrytëzojë që të bëhet gjithmonë ajo që do. Në kërkesat e tij të palogjikshme që nuk janë të pakta, duhet të shfaqim një mohim të sjellshëm por të qëndrueshëm e mbi të gjitha të unifikuar. Kur themi të unifikuar nënkuptojmë nga të ty prindërit. Sepse nëse njëri grindet dhe tjetri përkëdhel siç themi, atëhere e kemi humbur lojën.
Natyrisht nuk duhet të harrojmë që t’i lejojmë fëmijës të marrë iniciativa, mbi çështje që i përkasin dhe i interesojnë, mjafton sigurisht që të mos ekzistojë mundësi që këto iniciativa të kenë rrjedhime të këqija.
Por le të shohim tani, si të shtyjmë fëmijën tonë në sjelljen e drejtë pa u bërë shtypës, detyrues.
Ekziston opinioni se sjellja e drejtë përballë tij dhe ndërmjet prindërve është dhe ngacmimi më i mirë. Kur të gjithë në shtëpi flasin në mënyrë të sjellshme dhe të qetë, kur mungojnë zërat e fortë dhe histeritë, është shumë e vështirë që të bëhet fëmija jonë nevrik dhe i pakontrollueshëm.
Le të analizojmë tani dhe çështjen e studimit e cila me siguri që ka shumë interes. Në ç’mënyrë të bindim fëmijën tonë që të bëhet studioz. Sigurisht jo me “dru”. Por as me çdo lloj histerie. Para se të vazhdojmë le të sqarojmë disa gjëra.
Nuk duhet kurrë të tentojmë krahasimet me fëmijët e fqinjit ose me një shok apo shoqe klase të fëmijës sonë.
Çdo fëmijë përbën që në lindjen e tij një personalitet të veçantë dhe unikal, me aftësitë e tij, që ndikohen vetëm deri në një farë mase nga ambjenti, familjar dhe shkollor. Për më tepër nuk mund të presim nga të gjithë fëmijët të kenë të njejtin rritëm të zhvillimit mendor. Për më tepër, secili ka aftësinë e tij të përqëndrimit. Të tjerë ja dalin mbanë të studiojnë dhe me zhurrmën më të madhe. Të tjerë fëmijë duan qetësi absolute.
Le të krijojmë pra ambjentin e përshtatshëm tek i cili fëmija jonë të studjojë më me kënaqësi. Le të tregojmë interesimin tonë. Le të vlerësojmë, të shpërblejmë me mjete morale apo dhe materiale ndonjëherë, çdo sukses që ata arrijnë.
Le ta ngushëllojmë dhe le ti japim kurajo në dështimin e tij.
Kurrë të mos e zhgënjejmë me fjalë të hidhura dhe epitete, si “je kokëtrashë”, “mirë të të bëhet kur nuk mëson” dhe të tjera të tilla. Një sjellje e tillë do ta zhgënjejë plotësisht, sepse ai me siguri vuan nga dështimi i tij, edhe sikur të mos e tregojë.
Kështu ja sfumojmë dhe forcat e fundit shpirtërore të tij, për një përpjekje më shumë. Epitetet e shëmtuara duhet ti përkasin sjelljes dhe veprimeve të tij dhe jo vetë fëmijës.
Le të shohim një mënyrë për ta ndihmuar fëmijën tonë, në studimin e tij konkret në shtëpi.
Ndihma më e rëndësishme që mund t’i ofrojmë, është interesi ynë. Por kujdes të mos bëhemi shumë shtypës, sepse mund të kemi rezultate negative. Kur prindi e pyet çdo ditë fëmijën e tij për shkollën dhe mësimet me mënyrë të bukur, qëndron dhe bisedon me të me sinqeritet çështjet e ndryshme shkollore, që ai mund të përmendë, atëhere është e sigurt që ofron me të vërtetë një ndihmë të dobishme. Shumë e rëndësishme gjithashtu është dhe të dëgjojmë me kujdes dhe interes fëmijën, kur vjen të ndajë me ne, eksperiencat dhe problemet nga veprimi i përditshëm shkollor.
Le të mos harrojmë dhe shtytjen më të padhunshme më të lirë, për studim që mund ti japim fëmijës tonë dhe nuk është tjetër veçse shembulli ynë. Kur na shikon shpesh me një libër të mirë në dorë, mundësia më e madhe dhe natyrale është që të marrë dhe ai librin e tij.
Por ekziston dhe një ndihmë e drejtpërdrejtë në studim. Disa herë fëmija vështirësohet të zgjidhë një problem matematikor ose të kuptojë një koncept gjuhësor mgjth se në shkollë , bëhet një përpjekje që zgjidhet çdo pyetje dhe detyrat që jepen për në shtëpi të jenë të pakta dhe brenda mundësive të nxënësve. Çduhet të bëjmë në këtë rast? Do ta lemë fëmijën që të torturohet dhe të braktisë pas pak përpjekjen i zhgënjyer? Me patjetër që jo. Përderisa mundemi, duhet ta ndihmojmë që të gjejë rrugën për zgjidhje të problemit ose për kuptimin e temës për të cilën vështirësohet. Por duhet të kemi diçka kujdes. Kjo do të kryhet vetëm pasi jemi siguruar, që fëmija u përpoq mjaft vetëm. Gjthashtu do të duhet kemi parasysh, se duhet t’i shmangemi që ti japim zgjidhje të gatëshme. Nëse ndihma jonë jepet në formën e gabuar, dmth, pa pasur më parë përpjekjen e duhur nga vetë fëmija ose me zgjidhje të gatshme, do të bëjmë dëm. Do ta bëjmë nxënësin dembel, jo vetëm në detyrat por dhe në mendim. Shumë shpejt do të zvogëlohet aftësia e tij por dhe interesi i tij për çështjet dhe detyrat e ndryshme të shkollës. Në këtë rast për çfarë do lloj arsye, vështirësohemi që të ndihmojmë fëmijën, në punët e tij të shkollës dhe e konsiderojmë që këto janë mbi mundësitë e tij, do të jetë shumë e dobishme që të komunikojmë mbi këtë çështje, me mësuesin ose mësuesen.
Do të duhet të theksojmë në veçanti ndihmën e prindërve dhe bile të nënës gjatë klasës e parë, sepse ka rëndësi shumë të madhe dhe është deçizive. Sigurisht nuk përjashtohet që fëmija të ketë ndonjë talent të veçantë në matematikë apo gjuhë dhe të mos i duhet ndihmë esenciale. Por nëse ka pak mangësi, kjo dobësi e tija do të duket në sytë e tij e stërmadhe dhe do të ndjejë zhgënjim të madh, i cili do të përkeqësojmë më tepër gjërat. Këtu shtëpia mund të ofrojë një ndihmë deçizive. Të kemi në mendjen tonë, se për fëmijën e vogël duhet durim i madh dhe këmbëngulje, që të mos zhgënjehet dhe kjo nga nëna.
Dhe diçka akoma, është vënë re nga shumë arsimtarë se disa prindër, përgatitin fëmijët e tyre për një ose dy mësime para. Kjo është me siguri një gabim. Jo vetëm që e lodh fëmijën më shumë nga sa duhet por e vështirëson atë në asimilimin e lëndës së re, ndërsa vështirëson dhe shumë punën e mësuesit. Puna, që do të bëhet në mënyrë shkencore dhe brenda klasës, në shkollë, për temën e re, nuk është e mundur të krahasohet me këtë “ndihmë” nga shtëpia, që ka shumë mundësi që të ulë nivelin e interesit për mësimin e ri. Çdo prind nuk mund të jetë mësues. Për më tepër shtyjmë fëmijën tonë që të përfitojë zakone të këqija, duke e bërë shpesh herë të “zgjuarin” para nxënësve të klasës, duke përfituar kështu një sjellje arrogante.
Natyrisht nuk duhet të harrojmë dhe lojën. Nuk janë pak prindërit që ankohen, se fëmija e tyre nuk studion sa duhet sepse do vazhdimisht të luajë. Sigurisht që do të ishte shqetësuese të mos dojë fëmija jonë të luajë dhe do të duhej të kërkonim ndihmën e një specialisti në raste të tilla.
Është e natyrshme që fëmija të dojë lojën, pasi kjo ndikon në mënyrë të rëndësishme në zhvillimin e tij mendor, ndërsa ndikon në instalimin e tij normal në shoqëri.
Le ta lemë pra fëmijën që të luajë. Nëse ja dalim ta bëjmë dhe studimin e shkollë një lojë në sy të fëmijës dhe jo një angari dhe këtë sërish e arrijmë me qetësi dhe jo me histeri dhe të thirrrura, atëhere kemi arritur rezultatin më të mirë.
Por duhet ti rreferohemi dhe dy çështjeve të tjera të rëndësishme.
E para është nota, vlerësimi.
E cila në formën e saj të përshkruar ose numerike që ka karakter të pastër stimulues në edukim dhe me pajtetër është një mënyrë që të informohen prindërit për arritjet e fëmijëve të tyre. Por sigurisht ekzistojnë dhe mangësi, si psh zhgënjimi që do të mund të shkaktonte një notë e keqe ose përpunimi i tendencave konkuruese ndërmjet nxënësve, me qëllim notën (10) si dhe mungesa e objektiviteti në vlerësim, pasi 10 katandisi si diçka e zakonëshme ndërsa 5 është përjashtim.
Sigurisht përtej notës ekzistojnë dhe të tjera mënyra që prindërit të informohen për përparimin e fëmijës së tyre. Mësuesi ose mësuesja me kënaqësi do të bisedonin me ju dhe do t’iu informonin, në orët që caktohen nga programi i çdo shkolle.
E dyta, që duhet të kemi kujdes është mënyrë me të cilën diskutojmë për mësuesin para fëmijës sonë. Të keni kujdes të mos akuzoni kurrë mësuesin/en para tij. Fëmija e konsideron autoritet në të gjitha çështjet dhe zakonisht e do shumë, akoma dhe sikur të mos ja tregojë drejtpërdrejt.
Përpiquni të mos vini në kundërshtim me të gjitha sa fëmija mësoi në shkollë. E vetmja gjë që do të shkakëtoni është ngatërresa. Në rast se do ta bëni që të ndryshojë opinion për keq për mësuesin, do të keni arritur më të keqen e mundshme.
Nëse keni kundërshtim për çfarë do temë që i përket mësuesit dhe fëmijës suaj, kontaktoni në fillim me vetë atë dhe bisedoni. Dhe sikur të mos gjeni zgjidhje në të gjitha çështjet, që ju shqetësojnë, është e sigurt që do të keni ndjekur rrugën më të drejtë. Nëse nuk mbeteni të kënaqur, mund të drejtoheni, tek Drejtori apo tek koordinatori.
Por nuk mund të harrojmë dhe një çështje, që konsiderohet e rëndësisë më të lartë, për për ndikimin shumë të rëndësishëm që ka tek nxënësi dhe tek fëmija në përgjithësi. Janë kushtet normale apo anormale të ambjentit familjar. Është konstatuar në mënyrë të vazhdueshme dhe e konstatojmë çdo ditë mësuesit në shkollë se një ambjent i tronditur familjar ka rrjedhime të drejtpërdrejta në botën emocionale të fëmijës dhe natyrisht në arritjet e tij në shkollë.
Duhet të ruajmë sa të mundemi marrdhënie ideale në shtëpinë tonë. Fëmija goditet në mënyrë të pashprit nga sjellja e keqe e babait kundrejt nënës dhe anasjelltas.
Sigurisht gjendja është akoma më e keqe në rastet e familjeve të shkatërruara. Fëmija në këto raste janë nervozë ose i pavëmendshëm në klasë dhe gjatë lojës agresiv ose me tendenca izolimi. Arritjet e tij zakonisht janë mesatare dhe me siguri nën mundësitë e tij reale.
Çfarë duhet të bëjmë pra si prindër që të mos vijë fëmija ynë në këtë pozicion ose që ta ndihmojmë kur ne vetë vërejmë shenjat e mësipërme ose na i përmend mësuesi.
Para së gjithash duhet t’i shmangemi çdo përplasjeje në shtëpi , kur kjo është përpara. Fëmija, që shumë herë duket sikur është i pavëmendshëm, rregjistron me çdo hollësi ato që ndodhin rreth tij me interes. Dhe është e sigurt që nuk do të qëndrojë të analizojë të gjitha sa do të dëgjojë në një zënkë të të mëdhenjëve, ashtu siç do të bënte një i rritur.
Dhe problemet e rëndësishme familjare mund të bëjnë një të keqe të madhe në botën e tij psikike. Do të duhej akoma të kemi kujdes jo thjesht të mos krijojmë skena në shtëpi por dhe të kemi sa të mundemi më tepër një pamje të këndshme.
Fëmija ashtu siç thamë në fillim ka një ndjesi të zhvilluar dhe do të kuptojë atmosferën negative në familje, që mund të ekzistojë, nëse nuk jemi të kujdesshëm.
Në rastet e prindërve të ndarë, do të duhet ai që ka fëmijën, të plotësojë me dashuri dhe përkujdesje mungesën e tjetrit, ti lejojë ta shikojë dhe në asnjë rast të mos flasë me fjalë të këqija për atë, para tij. Fëmija, si rregull, i do të dy prindërit dhe çdo përpjekje që t’i ulet dashuria për njërin prej të dy e godet në mënyrë të paimagjinueshme.
Dhembshuri pra dhe interesim të drejt për fëmijën, shmangie të çdo ekzagjerimi dhe ambjent normal familjar janë kushtet që do të ndihmojnë fëmijën, ashtu siç duhet, në shkollë dhe më vonë në instalimin e tij të drejtë si adoleshent dhe si adult në shoqëri.
Uroj dhe shpresoj që të gjitha këto këshilla të jenë të vlefshme për të gjithë ne. E mira është gjithmonë të përpiqemi të fillojmë ndryshimin nga vetja. Duke njohur veten tonë më mirë mangësitë tona do të mundemi të ndihmojmë më mirë fëmijën tonë. Këto që përmendëm janë vetëm disa këshilla praktike të cilat duke u vënë në veprim do të mund të ndryshojnë për mirë situatën. Kjo përsa i përket detyrave tona sepse gjithçka nuk mund të realizohet me sukses pa ndihmën e Zotit.
Faleminderit për prezencën dhe durimin tuaj!
“Kur fëmijët jetojnë në ambjent që kritikon mëson që të dënojë”
Kur fëmijët jetojnë në mes të frymës armiqësore, mësojnë që të jenë agresivë.
Kur fëmijët mësojnë të jetojnë në frikë, mësojnë të kenë frikë.
Kur fëmijët jetojnë nën keqardhje, mësojnë t’iu vijë keq për veten.
Kur fëmijët jetojnë në përdhosje, mësojnë të jenë të ndrojtur.
Kur fëmijët jetojnë në zili, mësojnë të kenë zili.
Kur fëmijët jetojnë në turp, mësojnë të ndjehen fajtorë.
Kur fëmijët jetojnë në ikurajim, mësojnë të kenë vetëbesim.
Kur fëmijët jetojnë në tolerancë, mësojnë të bëjnë durim.
Kur fëmijët jetojnë në vlerësim, mësojnë të çmojnë.
Kur fëmijët jetojnë në pranimin e të ndryshmes, mësojnë të duan.
Kur fëmijët jetojnë në aprovim , mësojnë të duan veten e tyre.
Kur fëmijët jetojnë në njohje të vlerave, mësojnë të kenë qëllime.
Kur fëmijët jetojnë në ofrim, mësojnë të jenë dorëlëshuar.
Kur fëmijët jetojnë në drejtësi, mësojnë të jenë të drejtë.
Kur fëmijët jetojnë në mirësi dhe interesim, mësojnë të tregojnë respekt.
Kur fëmijët jetojnë në siguri, mësojnë të kenë besim tek vetja e tyre dhe njerëzve rreth tyre.
Kur fëmijët jetojnë në atmosferë miqësore, mësojnë që bota është një vend miqësor dhe i këndshëm për të jetuar.”
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου